Zerdeşt

Ji Wîkîpediya

Zerdeşt pêxamberekî Kurdistanî, 600 salan berî bûyîna Îsa, bîr û baweriya xwe ya herdemî bi rêçenasên civakî ya wê demê belav kiriye. Piştvanên Zerdeşt gelek ehlaq bilind u kur u giranbiha ne. Li gor lêger û lêkolînên diroknasan pirtûka wî ya bi nav "Avesta" di wê demê de di 21 beşokan u ji hezar bendî pêk dihat. Ew jî sê sed û çil û pênç hezar û hefsed gotin bûn. Û bi awayekî helbestî hatiye nivisandin. Li ser baweriya Zerdeşt û ramaniya wî re pir demên dîrokî bihurine...

Ew ramanîya civakê, ku yê di çand da pêşketî û bi jîyaneke nujen û bilind bû, her çiqas wek maneyî olî tê bi navkirin jî, ji bona dîyarkirina regezeyên wî li ser elementên xweristîyê bûn. Ew çar anasirên tabîî,wek: ba, erd, roj û av yên bingehîn ji jîyanê re palda bûn. Tarî û ronahî, nexweşî û xweşî, xerabî u qencî u mîzana zaniyê u nezanîyê wekî fênomenên nakokî dihatin dîtin. Di bawerîya Zerdeşt de fênomenek heye; ew ji pîroz kirina agir e.

Yên ku li ser rêç u şopên ramaniya Zerdeşt da meşîyan, ewan ji xwe re du xwedê pesînandin. Ew bawerîya bû bingehîya jiyana gelan û li wê demê hettanî îro li ser du xetên nakokî bandurkêr bû. Ew çar pirtukên bi rûmet jî bi sedî çil hizrên Zerdeşt; ango di bin bandûra ramanîyên Zend-Avesta pêk hatine. Ew çar pirtûkên nemir ku rûmet tên girtin bilî ramanîya Xwedê dijî hevin u mêjve şerê hev û din dikin. Her çiqas di naveroka wan pirtûkan da bihîşt u dojeh, xirabî u qencî u ayetên wek hev hebin jî li gor mîtolojîyê sembol in u ji hizrê Zerdeşt hatine girtin. Ji ber ku gor regezeyên dîalektîk ê hîç tu tişt ji tunebûnê ava nabe û ji ava buyînê jî tune nabe. Xwe guhêrîne..

Çavkanîyên van çar olên mezin jî ji hizr u regezeyên Zerdeşt u Bûdha tên. Li gor rêvebirê ola Îsa, ola Mihemmed , ola cuhîyan civat bi desthilatîya regezeyên ewan hatîye îdarekirin. Ji alîyê din, di zanyarî u jîyana materyalîstî de felsefa zerdeşt li gor regezeyên dîalektîkê ku sed salan berê pisporên Marksîst bi lêger u lêkolînan derdixin ronahîyê. Ramanîya Zerdeşt ji bo wan bingeha livîna bingehê ya jîyanê ye.Divê di tabîetê "xwezayî-natur" de her taxlîd di gel hinek sedemên dîalektîk ê xwe bi xwe hatîye afirandinê.u ev avahî xwe di guhêrîne,Pisporên matêryalîst wek Karl Marx u Friedrich Engels lêkolîn u lêgerên xwe berbipaş heya Hegel dajon.çaxa ku mîrov hizrên hegel agahdar dibe u ji hegel bihurî,dibîne ku hebuna cîhanê u huliqandina hemu texlîdan bi çar anasirên /"av-hewa-xak u roj"/ Zerdeşt ve girêdeyî ye.ev jî dîyare ku bê wan mîrov nikare hebun u tunebunê ji.ji hev derîne... lı gor van hızrén nérbar sazgehé jiyana pakbun bı bergehé Zerdeşt hatiye vedané. her wek tarîxa gelén kevnare de adet u usılén jiyana cıvaki de ji ew hızrén bihnpaki Lı Belxé heta Hind,yewnan,turkistan wek pıreke jı demé pırhejmarxwedé yan heya qebulkırına xwedé yeki bandur lı ser gelek olan dıke u tékili jiyana duh,îro u sıbé dıbe.

Felsefa Zerdeşt jı bo herkesi u her demé derbaz dıbe. jı méjve muxalifén wé hene u ev zadé xwe jı hızré Zerdeşt dıgırın. mıxabın lı ser rê ji érişi her tışti vi dıkın. ku navé wi jı holé rakın u jı xwere bıkın mal. Ola İsa,ola mıhemed u olên din bi taybeti jı baweriya Zerdeşt gelek féde ditine.Pıştre ériş u çalakiyén xwe jı bo tunekırın u kavılkırına rézaniya Zerdeşt dıjwar kırıne.çawa ku diroknas jı mere dıdın férbuyiné jı méjve heya qırnén nézık jiyana mirovan a cıvaki dı bın desthelatiya oli de bu.İro jı gelén dıné zédetırin dı bın bandur u zagonén oli de ne u bı wehş u hovitiyé u bé dadi yé téne idarekırıné.

Di dema Zerdeşt de bingehê jiyané bı regezeyén hevpar, bı dadi,azad u serbılınd hatibûn danin. Demê ku ew olên din ji hatin afırandıné jı xwere ew bingeh esas gırtın u serketın. Piştre ji bo meslehatén xwe u yé wan desthelatan der u dor é xwe,her tışt guhérandın u nakokiye ke dıjwar xıstın bıngehé jiyanê. U jiyana cıvaké xistin taxé dubendiya belengaz ketiyé u dewlemend buyiné,u xırabi xıstın nav jiyané.ev nakokî bû xwîn kete nav civakê, mirovan ji hevre tehemül nekır ın,ked u mafé wan jı holê rabû. yên dewlemend bı heyiya zér u dıravan bandureke tadeyi lı cıvaté kırın. qanunén wan tené jı bo parastina dewlemendi u malbatên wan bu bu..

Jı ber wan sedemén gıring ramaniya Zerdeşt her wek rewşa dıné-cihané ya iroyin wek xwesteka mirovahiya Sosyalizmé qedexekırın,u xwestın jı holé rakın.jı ber ku demé xwe de regezeyén Zerdeşt daxweziya sosyalizmé bu.(!) Ew tabu jı ji bo péşeroja cıvakan bu..dı gel van idiayan dıxwezım çend regezén Zerdeşt lıvır réz bıkım;

Afırandına mirovan:"mirov jı sé demaran gihaye hev.

• laş
• hış
• can e.

laş; wında dıbi u dıbe ax. hış; ku bı xéra vi mirov dıkari qenci u xırabiyé jı hev bıdi ali u nasbıki.Can; ango rıh namıre u her dımine.jı bo kuştına laşé xwe xwedest dırıst nedaye u gelek gunehkari dıbine.u dıbéje ku;ew mirové ku xwe dıkuji,yeki jı leşkeré xéré kém dıki.,,her weki dın navé xwedé lı gor felsefaya wi bı maneyake Diyalektiki ye.Xwedé ango AHÛRA MAZDA; aho ( ez ra cihan)mazda (xwedé )ye.ew té vé maneyé;wi da,çékır,afırand,yani wi xwe afırandiye.bı mana kurmanci mér u jın e.(nér u mé) yani Hurmız daweré xér.Ahriman dawré şeré ye.du hézén xurt dı cihané de hene XéR U ŞER.

Lı gor felsefaya Zerdeş mirov hene evi ku mina rojé jı paş çiyan hılté u wek pıreke jı bo péşerojé dıréj dıbe u ronak dıde hawir doré xwe u dıçe ava. Mirov ne ewe,evi ku dı navré,mıtfax u tuwaleté wek lule avé kér té..dıvé mirov jı lat u put an durkeve,xwe jı derewan bıparéze,goşt nexwe.pey namusé xelké nekeve.dıziya malé xelké neke.bıxwine u jı nezaniyé xwe azad bıke u dı karé xwe de sıst nebe. dısa Zerdeş dıbéje: "ma çı ye va dér u mızgeft bıl goristanén xwedé" lé bellé :" mirovén dı réz de wek çemeki qıréj ın.mirové zana wek derya ne.wi çemé qıréj dıke hundıré xwe u pé xıra nabe".... Zerdeşt dıbé: ez ewan ku péşerojé bı heq derdıxınin u yén çuyi xılas dıkın jı wan hez dıkım.Yén ku mın fahm nakın ez jı bo guhé wan ne dev ım.. Ji bona mafé şerefa mın ew tışté ku hun dıbéjın hiç yek ji wan tuneye.ne dojeh ne jı bıhişt.qet tu jı jı tışteki metırse,cané te jı beri laşé te bımıri."yén ku xırab radıkevın u şevé de şiyarın lı ser réyén wan derkevın " her weki dın jı lı ser Dewlet wisan dıbéje:"ma çı ye Dewlet,jı bo çı ye? cınawıré heri wahş u hov u sar u sartır dewlet e.Dewlet bı her zımani derew dıke u bı her haceti zor u zılm lı cıvaté dıke.dı dıné de tışti ne hevce dewlet e. Demé ku meri van regezén hızré ramaniya zerdeş dınéhre dıbine ku bıngehé kevnar a sosyalizmé pé ve gırédayiye.lı vır de gelek ramanén kur ji hene... yén ku xwere lı başiyé dıgerin dıkevın véré yé u lı du vé baweriyé dıçın.yén nezan u bé fam ji zagonén jiyané xıra dıkın u hım ji bo mırına xwe,hım ji jı bo mırına dınyayé dıxebıtın.. Adil Duran

Navê Zerdeşt di pirtûka "Parastina Gelekî" de derbas dibe. Binihêre: Lîsteya hemû kesan