De Waarheid
| Communisme |
 |
| Stromingen |
|
Marxisme |
| Personen |
|
Marx · Engels |
| Landen |
|
Sovjet-Unie |
| Verwante onderwerpen |
|
Socialisme |
De Waarheid was het partijblad van de CPN in Nederland (vergelijk de Pravda in Rusland). Ze werd in 1940 tijdens de bezetting opgericht als verzetskrant. De Waarheid was de illegale opvolger van het communistische Volksdagblad uit de jaren dertig dat bleef verschijnen tot de Duitse inval in mei 1940.
Inhoud |
[bewerk] Illegaliteit
Direct na de Duitse inval had de partijleiding van de CPN besloten in de illegaliteit te gaan. De eerste maanden werd besteed aan het opzetten en organiseren van een landelijk netwerk van stencilposten. De hoofdartikelen van De Waarheid werden centraal geschreven, maar overal in het land werden bij de eigen edities plaatselijke artikelen geschreven. Het eerste nummer van De Waarheid kwam uit in november 1940, met als hoofdartikel “De weg naar de vrijheid”. In dit nummer werd de oorlog beschreven als een imperialistische oorlog, waaraan niet alleen Duitsland, maar ook Engeland en Frankrijk schuld aan hadden. Wel werd direct stelling genomen tegen het antisemitisme van de Duitse bezetters. In februari 1941 werd met de stencilapparaten van De Waarheid de beroemde oproep ‘Staakt, staakt, staakt’ verspreid die leidde tot de Februaristaking.
De Waarheid en zijn medewerkers werden fel door de Duitsers vervolgd. Duizenden medewerkers van de krant moesten hun activiteiten met de dood bekopen. Begin 1943 werd Jan Janzen, verantwoordelijk voor de technische organisatie van de krant, opgepakt en geëxecuteerd. In november van datzelfde jaar werd Jan Postma, verantwoordelijk voor de inhoud van de krant, opgepakt en doodgeschoten. Door verraad werden veel communisten opgepakt, maar toch kon De Waarheid de hele oorlog uitkomen. In november 1943 kwam A.J.Koejemans bij de illegale Waarheid werken. Hij zou na de oorlog de eerste hoofdredacteur van de landelijke legale De Waarheid worden. De eerste tijd na de oorlog werd De Waarheid gedrukt op de persen van Het Algemeen Handelsblad, dat wegens medewerking aan de Duitse bezetter enige tijd niet uit mocht komen. Overigens was het eerste legale nummer van De Waarheid verschenen in september 1944 in Brunssum en Eindhoven nadat de zuidelijke Nederlanden bevrijd waren. De eerste landelijke legale editie kwam uit op 6 mei 1945.
Uitgeverij Pegasus gaf nog een boek uit genaamd "De Waarheid in de oorlog, een bundeling van illegale nummers '40-'45 ", met fotokopieën van alle verschenen nummers van de illegale Waarheid.
[bewerk] Koude oorlog
Direct na de oorlog was De Waarheid enige tijd de grootste krant van Nederland. Het was een van de weinige kranten die direct van het begin af aan ijverden voor de onafhankelijkheid van Indonesië. Na 1945 brak al snel de Koude Oorlog aan en kwam De Waarheid als communistische krant geïsoleerd te staan. De Nederlandse overheid creëerde in de jaren veertig de Binnenlandse Veiligheidsdienst, die als belangrijkste taak had de communisten in Nederland in de gaten te houden. Onder meer werd door de BVD geprobeerd om alle abonnees van De Waarheid in kaart te brengen.
Veel kritiek kwam er op de krant na de machtsovername van de communisten van Praag in 1948 en na de Russische inval in Hongarije in 1956. Met name die laatste inval leidde tot rellen tegen communisten in Nederland en tot een belegering door anti-communisten van het gebouw van De Waarheid, Felix Meritis aan de Keizersgracht in Amsterdam. Maar de communisten slaagden erin zich te verdedigen en de krant gewoon uit te laten komen.
[bewerk] Interne strijd
Voor De Waarheid waren zeker zo ingrijpend de interne partijtwisten van de CPN. Als gevolg daarvan moest al spoedig na de oorlog A.J.Koejemans het veld ruimen, maar ook andere redacteuren en hoofdredacteuren zouden de komende jaren in ongenade vallen. Hoewel de CPN en De Waarheid in de jaren zestig een onafhankelijke koers volgden ten opzichte van de Sovjet Unie, met name in het ideologische conflict tussen de Sovjet Unie en China, zouden de tegenstanders van De Waarheid de krant er altijd van betichten om met Moskou te heulen. In 1968 nam de krant hard stelling tegen de Russische onderdrukking van de Praagse lente.
In de Nederlandse politieke verhoudingen is De Waarheid altijd een eigenzinnige koers blijven volgen. Dat bleek al in 1956 bij de Greet Hofmans-affaire. Op initiatief van de Rijksvoorlichtingsdienst hadden alle hoofdredacteuren zichzelf censuur opgelegd door af te spreken om niet te publiceren over de gebedsgenezeres Greet Hofmans die als een splijtzwam diende in het huwelijk van Koningin Juliana en Prins Bernhard. Informatie hierover kon men in Nederland alleen krijgen via buitenlandse periodieken en dankzij De Waarheid.
[bewerk] Verdwijnen
Onder de druk van de Koude Oorlog was de oplage van De Waarheid na de oorlog jaarlijks gedaald. Even ging het beter met de krant toen er in de jaren zestig steeds meer kritiek kwam op de Verenigde Staten wegens het optreden van dat land in Vietnam. Maar eind jaren zeventig/tachtig verdween dat krediet weer door opnieuw interne problemen binnen de CPN. De Waarheid probeerde zichzelf hiervan te ontdoen door zich juist te willen ontwikkelen tot een krant voor heel links. Maar of men slaagde hier inhoudelijk niet in, of het communistisch verleden was een te zware belasting.
In de laatste jaren van haar bestaan kwam De Waarheid uit op tabloid-formaat.Zij was daarmee het eerste Nederlandse dagblad in dat formaat.
Na de teloorgang van de CPN in 1989 kwam op 28 april 1990 de laatste editie voor de toen krap 6000 abonnees.
