Fenomenologie
Inhoud |
[bewerk] In de filosofie
De fenomenologie is een stroming in de filosofie die uitgaat van de directe en intuïtieve ervaring van verschijnselen, en hieruit de essentiële eigenschappen van ervaringen en de essentie van wat we ervaren probeert af te leiden. De fenomenologie stamt uit de School van Brentano en is voornamelijk gebaseerd op het werk van Edmund Husserl.
De fenomenologie wordt wel gezien als een kritiek op de vervreemding van de mens. Alle rationalisering en onttovering van de wereld zouden de mens een voor de hand liggende bron van informatie hebben ontnomen: de wereld zoals deze voor ons ligt, de directe ervaring ervan. De fenomenologie wordt binnen de wetenschapsfilosofie geclassificeerd als het domein van de beleving.
[bewerk] In de natuurwetenschappen
In de natuurwetenschappen is de fenomenologie de benadering van verschijnselen die zich ertoe beperkt een verschijnsel zo grondig en nauwkeurig mogelijk te beschrijven. Er wordt bewust geen theorie of andere hypothese geformuleerd over de oorzaken van de waargenomen verschijnselen.
[bewerk] Husserl
De filosoof Edmund Husserl (1859-1938) was de grondlegger van de fenomenolgie. Hij verzette zich tegen zowel het empirisme als het rationalisme. Volgens Husserl is noch ervaring, noch rede een fundamentele kennisbron: we dienen de fenomenen zelf te laten spreken, de zuivere aanschouwing van hetgeen ons in het bewustzijn is gegeven. Later kreeg Husserl meer oog voor het feit dat ons bewustzijn niet helemaal gezuiverd kon worden, en verschoof zijn aandacht van het bewustzijn naar de leefwereld — het geheel van vanzelfsprekendheden dat onze ervaring stempelt.
Husserl ging in zijn werken fenomenologisch reductief (zie ook Wesensschau) te werk: een onbevooroordeelde benadering van de wereld zonder deze op enigerlei wijze te interpreteren, waarbij uiteindelijk de wereld zelf tot fenomeen werd. Deze houding resulteerde in eidetische reductie: daar in de fenomenologische visie subject en object (subject-objectscheiding) niet gescheiden kunnen worden, richt zich het subject in zijn denken niet op een concreet voorwerp als te onderzoeken object, maar op de structuur van zijn eigen denken en op de structuren van het object dat het denkt. De Wesensschau was volgens Husserl nodig om de algemene vorm der dingen te kunnen herleiden tot een essentiële, onmiddellijke aanschouwing.
De fenomenologie is verder ontwikkeld door Maurice Merleau-Ponty en Martin Heidegger. Fenomenologische gedachten hebben de ontwikkeling van de existentiële fenomenologie en het existentialisme in Frankrijk essentieel beïnvloed, zoals duidelijk wordt in het werk van Jean-Paul Sartre, en in de Münchense fenomenologie (Johannes Daubert en Adolf Reinach in Duitsland, en Alfred Schutz in Oostenrijk).
