Álvaro Mutis
Z Wikipedii
Alvaro Mutis (ur. 25 sierpnia 1923 w Bogocie) – poeta, powieściopisarz i eseista kolumbijski. Laureat Nagrody Cervantesa z roku 2001.
Spis treści |
[edytuj] Życie
Alvaro Mutis Jaramillo urodził się jako pierwsze dziecko kolumbijskiego dyplomaty i prawnika Santiago Mutisa Dávili i Caroliny Jaramillo. Rodzina jego ojca wywodzi się z Kadyksu, (Hiszpania), z linii, do której należał m.in. José Celestino Mutis, słynny botanik Nowego Świata XVIII w. Dzieciństwo Alvaro Mutis spędził w Brukseli (Belgia), dokąd jego rodzina przeniosła się, kiedy miał dwa lata. Ojciec pełnił tam funkcję Radcy Prawnego w randze ministra przy Ambasadzie Kolumbijskiej. W roku 1928 urodził się jego brat Leopoldo. W 1933 roku po nagłej śmierci ojca, matka z dwójką dzieci zdecydowała się na powrót do Kolumbii. Zamieszkali na plantacji kawy dziadka w miejscowości Coello.
Po śmierci ojca Alvaro Mutis sprawiał kłopoty wychowawcze. Raz po raz przenoszono go ze szkoły do szkoły, żadnej wreszcie nie ukończył. Mimo to zawsze interesował się literaturą, dużo czytał, a w 1942 roku zaczął pisać i publikować w lokalnej prasie. W tymże roku rozpoczął pracę w Radiu Kolumbijskim jako redaktor programów kulturalnych i lektor. W 1948 wydał pierwszy tomik wierszy La Balanza będący zbiorem poezji jego własnych i przyjaciela. Nawiązał także pierwsze kontakty z późniejszą elitą artystyczną Kolumbii: m.in. malarzem Fernandem Botero i Gabrielem Garcią Marquezem, którzy odtąd będą jego wiernymi przyjaciółmi. Pracował kolejno w branży piwnej, ubezpieczeniowej i lotniczej, wreszcie znalazł zatrudnienie w międzynarodowym koncernie naftowym ESSO. Jako dyrektor ds. reklamy odbywał podróże po całym terytorium Kolumbii. Doświadczenia przeżyte podczas tamtych podróży miały znaczący wpływ na jego późniejsze pisarstwo. Niejednokrotnie w swoich książkach będzie wracał w te rejony, jak również na plantację kawy jego dziadka, która stanie się prawie że obszarem mitycznym.
W 1956 roku zarzucono mu defraudację pokaźnej sumy środków pieniężnych z funduszu reprezentacyjnego ESSO (sam mówi, iż w większości były to niewinne kaprysy związane z promocją kultury[1]) i postawiony w stan oskarżenia zdecydował się wyemigrować wpierw do Europy, a następnie do Meksyku, gdzie koncern ESSO nie miał wstępu z uwagi na nacjonalizację przemysłu naftowego przeprowadzoną w latach 40. przez rząd Cardenasa.
W Meksyku prędko znalazł pracę w branży reklamowej i w telewizji, np. użyczył swojego głosu do dubbingu znanego amerykańskiego serialu The Untouchables. Natomiast jego artystyczne zainteresowania zjednały mu wielu przyjaciół w środowisku literatów i filmowców: m.in. Octavio Paz, Juan José Arreola, Carlos Fuentes, Elena Poniatowska y Luis Buñuel.
W 1959 w wyniku uznania roszczeń koncernu naftowego ESSO Mutis został skazany i osadzony na 15 miesięcy w więzieniu prewencyjnym Lecumberri. Było to dla niego wydarzenie decydujące nie tylko z życiowego punktu widzenia, ale i w kontekście dalszej drogi artystycznej. W więzieniu napisał swoją pierwszą powieść Diario de Lecumberri, która przyniosła mu rozgłos i została opublikowana w Meksyku jeszcze w 1960 roku.
W ciągu następnych 15 lat wydał kilka tomów poezji i powieści. Pierwsze sukcesy i uznanie przyszły jednak dopiero w 1974 roku, kiedy to otrzymał Nagrodę Państwową w Kolumbii. Od tego momentu jego autorytet ciągle rośnie. Otrzymał wiele nagród, jest uważany za największego pisarza kolumbijskiego obok Garcii Marqueza. Międzynarodową sławę przyniosła mu powieść La Nieve del Almirante (1986). Jego książki zostały przetłumaczone na wiele języków, jedna Ilona przychodzi z deszczem - na j. polski.
Dwie jego powieści doczekały się ekranizacji:
- La Mansión de Araucaima, Kolumbia (1986), reż. Carlos Mayolo.
- Ilona przychodzi z deszczem, Kolumbia-Włochy-Hiszpania (1996), reż. Sergio Cabrera.
Został wyróżniony wieloma ważnymi nagrodami literackimi m.in. Nagroda Księcia Asturii, Nagroda Cervantesa, Nagroda Neustadt.
Jest posiadaczem tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu del Valle 1988 (Kolumbia).
W 2001 roku został mu przyznany tytuł honorowego obywatela Kadyksu (Hiszpania), skąd wywodzi się jego ród.
W 2005 jego imieniem została nazwana Biblioteka Instytutu Cervantesa w Stambule.
Prywatnie, był trzy razy żonaty. Ma czwórkę dzieci (trójkę z pierwszego i jedno z drugiego małżeństwa). Na stałe osiadł i tworzy w Mieście Meksyk, w kolonii San Jerónimo Lídice (dzielnica La Magdalena Contreras).
[edytuj] Twórczość
Alvaro Mutis już w swoich pierwszych wierszach odnalazł właściwy sobie styl obecny później również w jego utworach prozatorskich. Niektórzy widzą w nim wpływy Aloysiusa Bertranda czy Baudlaire'a[2].
W pierwszym wydanym tomie poezji La Balanza stworzył postać, która stała się osią wszystkich jego późniejszych utworów: Maqroll el Gaviero. Początkowo był on tylko jednym z bohaterów, w późniejszym okresie urósł do rangi heteronimu, swoistego alter ego autora. Nazwisko el Gaviero, wywiodzi się od terminu żeglarskiego, który oznacza marynarza pełniącego funkcję obserwatora na bocianim gnieździe. Tak skonstruowana postać dała Mutisowi pretekst do rozważań na temat otaczającej go rzeczywistości, ale także do poruszania problematyki moralnej. Maqroll jest żeglarzem i podróżnikiem-filozofem, chwytającym się najprzeróżniejszych, czasem bardzo ryzykownych i skazanych na niepowodzenie, przedsięwzięć - bo przecież nikt tak bardzo nie błądzi jak żeglarz.
Spośród wielu form literackich Mutis często i z upodobaniem zapuszcza się w formę powieści przygodowej, a nawet łotrzykowskiej, która, będąc z jednej strony bardzo pojemną, z drugiej jest mocno osadzona w tradycji literatury latynoamerykańskiej. Literacka przestrzeń Mutisa to zazwyczaj Karaiby, co jednak nie uniemożliwia mu dokonywać ciągłych wypraw i aluzji do tematów, historii i rzeczywistosci europejskiej. Nie należy także zapominać, że twórczość Alvaro Mutisa należy do tzw. literatury emigracyjnej, a więc niejako oglądającej wszystko z pewnego dystansu, z bocianiego gniazda niczym Gaviero.
Pytany w wywiadach o wpływy literackie, Álvaro Mutis często powołuje się na autorów książek realistycznych czy wręcz przygodowych, takich jak Dickens, Stevenson, Melville, Salgari, Verne, podkreśla także znaczenie jakie miała dla nie nigo twórczość Prousta i Conrada[3]. Oczywiście przyznaje się także do wpływów poetów i pisarzy latynoamerykańskich takich jak Neruda, Paz, Fuentes, ale także sam wielu z nich inspirował, np. Gabriel Garcia Marquez podkreśla, jak wiele zawdzięcza jego krytycznemu spojrzeniu, a nawet pomysłom[4].
[edytuj] Bibliografia
[edytuj] Poezja
- La Balanza, Talleres Prag, Bogotá, 1948 (wraz z Carlosem Patiño Rosellim)
- Los elementos del desastre, Losada, Buenos Aires, 1953
- Reseñas de los hospitales de Ultramar, Separata revista "Mito", Bogotá, 1955
- Los trabajos perdidos, Era, Ciudad de México, 1965
- Summa de Maqroll el Gaviero, Barral Editores, Barcelona, 1973
- Caravansary, FCE, Ciudad de México, 1981
- Los emisarios, FCE, Ciudad de México, 1984
- Crónica regia y alabanza del reino, Cátedra, Madrid, 1985
- Un homenaje y siete nocturnos, El Equilibrista, Ciudad de México, 1986
[edytuj] Proza
- Diario de Lecumberri, Universidad Veracruzana, 1960
- La mansión de Araucaíma, Sudamericana, 1973
- La verdadera historia del flautista de Hammelin, Ediciones Penélope, 1982
- La Nieve del Almirante 1986
- Soñador de navíos, Norma, 1986
- Ilona llega con la lluvia, Oveja Negra, 1987 / Ilona przychodzi z deszczem, Muza, 1999, przeł. z hiszp. Danuta Rycerz.
- Un bel morir, Oveja Negra; Mondadori, 1989
- La última escala del Tramp Steamer, El Equilibrista, Ciudad de México, 1989
- La muerte del estratega, FCE, Ciudad de México, 1990
- Amirbar, Norma; Siruela, 1990
- Abdul Bashur, soñador de navíos, Norma; Siruela, 1991
- Tríptico de mar y tierra, Norma, 1993
[edytuj] Esej
- Contextos para Maqroll, Igitur-Cilcultura, 1997
- De lecturas y algo del mundo, Seix Barral, 1999
- Caminos y encuentros de Maqroll el Gaviero, Editorial Áltera, 2001
[edytuj] Nagrody i wyróżnienia
- 1974: Nagroda Państwowa w dziedzinie Literatury (Kolumbia)
- 1983: Nagroda Państwowa w dziedzinie Poezji (Kolumbia)
- 1985: Nagroda Krytyków "Los Abriles" (Meksyk)
- 1988: Kawaler Orderu Orła Azteckiego (Orden del Águila Azteca) (Meksyk)
- 1988: Nagroda im. Xaviera Villaurrutii (Meksyk)
- 1988: Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu del Valle, (Kolumbia)
- 1989: Kawaler Orderu Sztuk Pięknych i Literatury (Ordre des Arts et des Lettres) (Francja)
- 1989: Nagroda Médicis (Francja)
- 1990: Nagroda Nonino (Włochy)
- 1992: X Nagroda Instituto Italo-Latinoamericano (Włochy)
- 1993: Państwowy Order Zasługi (Ordre national du Mérite) (Francja)
- 1993: Nagroda im. Rogera Caillois (Francja)
- 1993: Gran Cruz de la Orden de Boyacá (Kolumbia)
- 1996: Gran Cruz de la Orden de Alfonso X el Sabio (Hiszpania)
- 1997: Premio Grinzane Cavour (Włochy)
- 1997: Premio Reina Sofía de Poesía Iberoamericana (Hiszpania)
- 1997: Nagroda Rossone d'Oro (Włochy)
- 2000: Nagroda Miasta Triest w dziedzinie poezji (Włochy)
- 2001: Nagroda Cervantesa (Hiszpania)
- 2002: Międzynarodowa Nagroda Neustadt w dziedzinie literatury (USA)
- 2003: Legia Honorowa (Francja)
[edytuj] Przypisy
- ↑ Biograficzny film dokumentalny Infierno Inolvidable, reż. Luis Alfredo Sánchez, Kolumbia-Francia-Meksyk, 1995
- ↑ Poesía onírica y sueños contados en la obra de Alvaro Mutis, Martha L. Canfield, Atti del XVII Convegno, Associacione Ispanisti Italiani, Milano 24-25-26 ottobre 1996, Vol. 1, 1998 (Sogno e scrittura nelle culture iberiche), pags. 411-428
- ↑ Wywiad w Banda Hispánica, Miguel Ángel Zapata, 1986
- ↑ Marquez zadedykował Mutisowi swoją powieść Generał w labiryncie, która podobno powstała z jego inspiracji. Wywiad El placer de escribir está en encontrar a alguien que recuerda un personaje que he creado, Marta Rivera de la Cruz w Espéculo: Revista de Estudios Literarios, listopad 1997-luty 1998, n.o 7, p. 12-19
