Kolumbia

Z Wikipedii

Kolumbia (Colombia, Republika Kolumbii – República de Colombia) – państwo w północno-zachodniej części Ameryki Południowej leżące nad Morzem Karaibskim i Oceanem Spokojnym.

República de Colombia
Flaga Kolumbii Herb Kolumbii
Dewiza: (hiszp.) Libertad y Orden
Hymn: ¡Oh Gloria inmarcesible!
Język urzędowy	hiszpański
Stolica	Bogota
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Álvaro Uribe
Szef rządu	prezydent Álvaro Uribe
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	25. na świecie 1 138 910 km² 8,8%
Liczba ludności (2007)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	29. na świecie 44 880 000▲ 39 osób/km²
Jednostka monetarna	peso kolumbijskie (COP)
Niepodległość • proklamowana • uznana	od Hiszpanii 20 lipca 1810 7 sierpnia 1819
Strefa czasowa	UTC -5
Kod ISO 3166	CO
Domena internetowa	.co
Kod samochodowy	CO
Kod telefoniczny	+57

Spis treści 1 Geografia 2 Historia 3 Ustrój polityczny 4 Podział administracyjny 5 Demografia 5.1 Ludność 6 Kultura 7 Gospodarka

[edytuj] Geografia

Kolumbia graniczy z następującymi pięcioma państwami:

• Panama 225 km
• Wenezuela 2 050 km
• Brazylia 1 643 km
• Peru 1 496 km
• Ekwador 590 km

Łączna długość granicy 6 004 km

Długość wybrzeża: 3 208 km (Morze Karaibskie 1 760 km, Ocean Spokojny 1 448 km)
Do Kolumbii należą wyspy:

• na Morzu Karaibskim
  • San Andrés
  • Providencia
  • Serrana
  • Roncador
• na Oceanie Spokojnym
  • Gorgona
  • Gorgonilla
  • Malpelo

Najniższy punkt: Ocean Spokojny 0 m
Najwyższy punkt: Pico Cristobal Colon 5 775 m n.p.m. (tę samą wysokość ma pobliski Pico Simon Bolivar)

Rzeki Kolumbii: Magdalena (1350 km) z dopływem Cauca (906 km) oraz lewe dopływy Orinoko – Meta (993 km) i Guaviare (1300 km)

Klimat: tropikalny wzdłuż wybrzeży i wschodnich równin, chłodniejszy w górach.

Bogactwa naturalne: ropa naftowa, gaz ziemny, węgiel, ruda żelaza, nikiel, złoto, miedź, szmaragdy.

[edytuj] Historia

Zamieszkane od kilku tysięcy lat przez Indian (m.in. plemiona Czibcza i Araukanie) tereny dzisiejszej Kolumbii, odkrył dla Europejczyków hiszpański żeglarz Alonso de Hojeda w 1499 roku. W następnym stuleciu tereny te zostały podbite przez Hiszpanów (początek podboju – 1525) i weszły w skład wicekrólestwa Peru, a od roku 1717 w skład wicekrólestwa Nowej Granady (razem z Ekwadorem i Wenezuelą).

W roku 1810 wybuchło powstanie przeciwko hiszpańskiej władzy kolonialnej. Powstańcy zdołali nawet 20 lipca (dzień święta narodowego) usunąć wicekróla, ale ostatecznie wojska królestwa zdołały ponownie przejąć władzę. Jednak w roku 1819 kraj został zdobyty przez walczące z Hiszpanami wojska Simóna Bolívara. Razem z Wenezuelą Kolumbia utworzyła federację Wielkiej Kolumbii, którą z czasem zasiliły Panama (1821) oraz Ekwador (1822). Federacyjne państwo przetrwało do roku 1830. Po rozpadzie Wielkiej Kolumbii powstało, na obszarze z grubsza odpowiadającemu dzisiejszej Kolumbii, państwo Nowa Grenada. Przez znaczną część dziewiętnastego stulecia sytuacja wewnętrzna nie była stabilna. Lata 1831-1840 były zdominowane przez konflikt graniczny z Ekwadorem. Konstytucją z roku 1858 utworzono konfederację Granadina, którą w 1861 przekształcono w Stany Zjednoczone Nowej Granady, a dwa lata później w Stany Zjednoczone Kolumbii. W roku 1885 w wyniku antyfederalistycznej rewolucji kraj przekształcono w republikę Kolumbii. Trwające dziesiątki lat zatargi między liberałami (promowali federalizm i rozdział Kościoła od państwa) a konserwatystami (optowali za centralizacją i silną pozycją Kościoła) wywołały ostatecznie tzw. wojnę 1000 dni (1899-1902), która skończyła się zwycięstwem konserwatystów, ale za cenę około 100 tysięcy zabitych mieszkańców Kolumbii.

W roku 1903 od Kolumbii oderwała się Panama. Wywołało to poważny konflikt dyplomatyczny z USA, które stały za tą secesją. Konflikt zakończył się w 1914 roku i w późniejszych latach wpływy USA w Kolumbii rosły. Podczas I wojny światowej Kolumbia pozostała neutralna. W roku 1930 po raz pierwszy od wojny 1000 dni władzę przejęli liberałowie. Za ich czasów największym problemem wewnętrznym w kraju był konflikt między chłopami i właścicielami ziemskimi, podczas którego dochodziło m.in. do walk uzbrojonych oddziałów obu stron. W 1934 doszło do starć nadgranicznych z Peru o miasto Leticia, które Liga Narodów przyznała później Kolumbii. W 1943 roku Kolumbia wypowiedziała wojnę państwom osi, a w rok po zakończeniu II wojny światowej władzę, dzięki podziałom wśród liberałów, odzyskali konserwatyści.

W roku 1948 zamordowany został przywódca obozu liberalnego Jorge Eliecer Gaitan. Wznieciło to tlącą się cały czas w kraju wojnę domową (violencia), w której w ciągu 10 lat zginęły setki tysięcy ludzi. W roku 1953 rządy przejął, w wyniku zamachu stanu, generał Gustavo Rojas Pinilla. Próbując zakończyć wojnę wzmacniał stale armię. Jednocześnie kraj pogrążał się w korupcji. Jego rządy doprowadziły do zawarcia sojuszu między konserwatystami i liberałami (Front Narodowy) Wsparli oni wojskową juntę, która w 1957 obaliła generała. Odwieczni wrogowie przejęli władzę, którą wspólnie sprawowali aż do 1974 roku. Sojusz konserwatystów i liberałów nie potrafił jednak sprostać pogarszającej się sytuacji gospodarczej (m.in. wysoka inflacja).

W końcu lat 60. na kolumbijskiej arenie pojawiły się dwie lewicowe organizacje partyzanckie FARC i ELN, a w roku 1970 dołączył do nich Ruch 19 Kwietnia (M-19). Partyzanci cieszyli się poparciem głównie wśród ubogiej części społeczeństwa. Często po stronie partyzantów stawali też księża. W roku 1974 liberalno-konserwatywny sojusz rozpadł się. Przy władzy pozostali liberałowie, ale w roku 1982 przegrali wybory. Cztery lata później odzyskali władzę. Podejmowane w latach 80. próby zakończenia wojny spełzły na niczym (m.in. próby wciągnięcia partyzantów w życie polityczne). W dodatku obok partyzantów pojawiły się również bardzo silne i wpływowe gangi narkotykowe (np. kartele z Medellin i Cali). W roku 1987 sześć najsilniejszych ugrupowań partyzanckich utworzyło wspólne kierownictwo w celu koordynowania swoich działań. Wojna stawała się coraz bardziej krwawa i zdarzało się, że w ciągu roku ginęło kilka tysięcy ludzi. W marcu 1990 roku Ruch 19 Kwietnia zaprzestał walki i przekształcił się w legalną partię. Jednak najsilniejsze guerillas FARC i ELN nie podążyły jego śladem. W lipcu 1991 roku weszła w życie nowa konstytucja. W roku 1993 władze Kolumbii wspierane przez USA zdołały rozbić kartel z Medellin. W następnym roku prezydentem kraju został Ernesto Samper Pizano. Mimo że zwalczał handlarzy narkotykami, oskarżono go o branie pieniędzy od kartelu z Cali (oczyszczono go z zarzutu w 1996 roku). Jego administracja była mało efektywna i skorumpowana, ale mimo to zdołała znacznie osłabić kartel w Cali aresztując jego przywódców.

W latach 90. do wojny dołączyły prawicowe oddziały paramilitarne – AUC, które zajęły się zwalczaniem lewicowej partyzantki. Klęskę karteli wykorzystały w połowie lat 90. partyzantki wszelkich barw, stając się głównymi producentami narkotyków w regionie. Wprowadzone pod koniec lat 90. przez rządzącego od 1998 roku prezydenta Andresa Pastrana Arango zawieszenie broni okazało się niewypałem, a przydzielenie FARC w geście dobrej woli własnej strefy wzmocniło jedynie tę organizację. Negocjacje w latach 2000 i 2001 nie przyniosły żadnych pozytywnych efektów. W 2002 roku władze Kolumbii zaostrzyły walkę z uprawami koki, korzystając z silnego wsparcia (broń, pieniądze, instruktorzy) USA.

W trwającej od 35 lat wojnie domowej zginęło co najmniej 32 tysiące ludzi. Od wielu lat Kolumbia jest w czołówce państw o największej liczbie zabójstw i porwań. Kraj ten cały czas pozostaje głównym producentem kokainy na świecie.

[edytuj] Ustrój polityczny

Zgodnie z konstytucją z 1991 roku Kolumbia jest republiką prezydencką. Głową państwa i zarazem szefem rządu jest prezydent, jest on wybierany w wyborach powszechnych raz na 4 lata. Ciałem ustawodawczym jest dwuizbowy Kongres Narodowy (Izba Reprezentantów i Senat), a władzą wykonawczą jest prezydent i odpowiedzialny przed nim rząd.
Przynależność do organizacji międzynarodowych: ONZ, ALADI, OPA, SELA, Mercosur i do Paktu Andyjskiego

[edytuj] Podział administracyjny

Kolumbia dzieli się na 32 departamenty (departamentos) oraz dystrykt stołeczny (distrito capital). Lista departamentów (w nawiasach ich stolice):

Amazonas (Leticia) Antioquia (Medellín) Arauca (Arauca) Atlántico (Barranquilla) Bolívar (Cartagena) Boyacá (Tunja) Caldas (Manizales) Caquetá (Florencia) Casanare (Yopal) Cauca (Popayán) Cesar (Kolumbia) (Valledupar) Chocó (Quibdó) Córdoba (Montería) Cundinamarca (Bogota) Guainía (Puerto Inírida) Guaviare (San José del Guaviare) Huila (Neiva)

Guajira (Riohacha) Magdalena (Santa Marta) Meta (Villavicencio) Nariño (Pasto) Norte de Santander (Cúcuta) Putumayo (Mocoa) Quindío (Armenia) Risaralda (Pereira) San Andrés i Providencia (San Andrés) Santander (Bucaramanga) Sucre (Sincelejo) Tolima (Ibagué) Valle del Cauca (Cali) Vaupés (Mitú) Vichada (Puerto Carreño) Bogota

Departamenty dzielą się na gminy (municipios), a one z kolei na corregimientos.

[edytuj] Demografia

Różnorodność etniczna Kolumbii jest rezultatem metysażu (mieszania ras) Indian, hiszpańskich kolonizatorów i afrykańskich niewolników, co doprowadziło do powstania społeczeństwa metyskiego i białego (86,09%, w przybliżeniu 65% to Metysi), czarnego (10,5%), oraz tubylczego (3,4%) i cygańskiego (0,01%). Proporcje tych grup etnicznych różnią się w zależności od regionów. Zaznacza się również obecność imigrantów z innych grup etnicznych, takich jak arabskiej (zwłaszcza na wybrzeżu karaibskim), żydowskiej (kolumbijska wspólnota żydowska przekracza 8 000 osób), chińskiej i z krajów europejskich (Hiszpania, Włochy, Wielka Brytania, Niemcy), jak również z innych państw latynoamerykańskich (Ekwador, Argentyna, Peru, Antyle).

[edytuj] Ludność

Kolumbia jest trzecim krajem Ameryki Łacińskiej o największej liczbie ludności, z 45 milionami mieszkańców, po Brazylii i Meksyku. Ruch ludności ze wsi do miast jest znaczący. Ludność miejska wzrosła z 28% w 1938, do 57% w 1951 i do 76% w 2005. Trzydzieści miast posiada liczbę ludności przekraczającą 100 000 mieszkańców.

Większe miasta: Bogota, Medellin, Cali, Barranquilla, Bucaramanga i Cartagena.

[edytuj] Kultura

Podstawowe informacje o kulturze i odsyłacz do artykuły o kulturze kraju

[edytuj] Gospodarka

PKB na mieszkańca – 6 300 dolarów USA (szacunek z 2001 roku, według parytetu siły nabywczej)

Ponad 10 procent dochodu narodowego Kolumbii pochodzi z produkcji narkotyków, głównie kokainy. Uprawia się również kawę(2 miejsce na świecie), wydobywa się ropę naftową, jest również najwięcej szmaragdów na świecie.

Podstawowe informacje o ekonomii i odsyłacz do artykuły o ekonomii kraju