Akrobatyka

Z Wikipedii

Akrobatyka (gr. akrobateo - stąpać po krawędzi, wspinać się, akra - najdalszy, bateo lub pateo - pokrywać) - ewolucje cielesne o dużym stopniu trudności, które wykraczają poza przeciętne ludzkie umiejętności. Akrobatyka nie stanowi sportu, a określa rodzinę sportów.

Akrobatykę dzieli się ze względu na:

• działania zmierzające do podnoszenia sprawności fizycznej, kontrolowania ruchów ciała i opanowania psychicznego w sytuacjach ekstremalnych np.: narciarska, konna, rowerowa, sportowa.
• współzawodnictwo gdzie wyczyny cielesne ustąpiły miejsca popisom na urządzeniach technicznych np.: akrobacja powietrzna na desce, akrobatyka na słupie, spadochronowa, rowerowa, lotnicza.

Jej odmiany występują w wielu kulturach świata, można tu wymienić mi.in. akrobatykę lian, na słupie, baksi, c'hoari chouk-lamm-penn, gle gbee, lave grise, mallakhamb, poteteke, tumi, voladeros, zashua.

[edytuj] Historia

Znana była już w starożytnym Egipcie gdzie stanowiła jedną z części obrządku pogrzebowego. Na Krecie w II wieku p.n.e. uprawiano tauromachia czyli akrobatykę na grzbietach byków. Akrobatyka występowała także z rytualnym tańcem, co miało na celu wywołanie podniecenia i wprowadzenie w trans. W Grecji była nazywana thaumata czyli cudowność (lub thaumato-poija - pogoń za cudownością). Platon uważał, że sprzyja ona doskonaleniu osobowości. Natomiast Klaudiusz Galen (129-199 p.n.e.) sądził, że pewne jej elementy mają działanie profilaktyczne w utrzymaniu zdrowia i lecznicze np. w odzyskiwaniu zmysłu równowagi.

W średniowieczu akrobatyka była także elementem uroczystości pogrzebowych. Akrobata wykonujący ćwiczenia zagrażające życiu był symbolem zwycięstwa życia nad śmiercią. Nie była ona popierana przez Kościół. Następnie w związku ze zmianą charakteru akrobatyki z metafizycznego na widowiskowy i wiążący się z pracą zarobkową, była ona traktowana jako popisy dla zubożałej ludności. Pod koniec średniowiecza, krajem gdzie akrobatyka przeżywała swój rozwój były Włochy. Znany z popisów był tam A. Tuccaro (ok. 1535-1610), który rozpoczynał swoją karierę na dworze austriackiego cesarza Maksymiliana II, a następnie od 1570 r. został akrobatą królewskim (saltarin du roi) Karola IX. W 1599 r. została opublikowana jego książka pt. "Trzy dialogi o skakaniu i napowietrznej woltyżerce" (Trois dialogues de sauter et voltiger en l'air). Dzieło to przyczyniło się do rozwoju gimnastyki gdyż teoretycy przejęli opisane przez niego m.in. skoki przez imitację konia oraz ćwiczenia na kółkach i drążku. Wykorzystał je m.in. Włoch G. Borasatti w 1753 r. w dziele "Gimnastyk w ćwiczeniach praktycznych a teoria" (Ginnasta in Pratica, ed in teoria) i w 1793 r. Niemiec J. F. Guts Muths w książce "Gimnastyka dla młodzieży (Gymnastik fur die Jugend). W związku z rozwojem gimnastyki zmniejszyła się rola akrobatyki jako sztuki doskonalenia sprawności fizycznej.

W II połowie XVIII wieku akrobatyka została przyswojona przez szybko rozwijającą się sztukę cyrkową stając się dyscypliną o charakterze widowiskowym. W 1859 r. podczas popisów pojawił się trapez. Ze względu, iż traktowana była jako rozrywka dla pospólstwa, akrobaci chcąc podnieść jej rangę, zwiększali poziom trudności ćwiczeń, co miało przyczynić się do zwrócenia na nich uwagi. Francuz Ch. Blondin (J. F. Gravelet, 1824-1897) przechodził po linie nad wodospadem Niagara. Aby zwiększyć poziom trudności akrobacji robił to później na szczudłach i z zamkniętymi oczami.

W XX wieku rozwinęła się akrobatyka sportowa (m.in. dzięki wprowadzeniu jej do sportów takich jak np. jazda figurowa i tańce na lodzie). Na jej rozwój miał również wpływ renesans sztuki cyrkowej, gdzie pojawiły się elementy akrobatyki chińskiej mającej mniej siłowy charakter.

[edytuj] Rodzaje akrobatyk

Wśród licznej grupy akrobatyk można wymienić takie jej rodzaje jak m.in.:

Akrobatyka cyrkowa - stanowi dyscyplinę sztuki cyrkowej i polega na prezentowaniu trudnych ćwiczeń gimnastycznych. Akrobaci przy tym wykazują się opanowaniem ciała - siłą, równowagą i gibkością. Wykonują oni m.in. ćwiczenia na trampolinach, linach, ruchomych trapezach^[1] i na podwieszonych u sklepienia kołach. Akrobaci cyrkowi wykonują także przeskoki między przyrządami, salta, "pętlę śmierci" (do której wykorzystywane są pojazdy mechaniczne np. rowery lub motocykle), a także chodzą i jeżdżą po linie.

Ze względu, iż akrobatyka cyrkowa jest przearanżowana i nie występuje w niej współzawodnictwo to nie jest ona dyscypliną sportową. Jednak na przełomie wieków odegrała ona dużą role w kształtowaniu się akrobatyki sportowej.

Akrobatyka konna - wykonuje się ją podczas jazdy konnej. Dotyczy ona takich akrobacji jak m.in.: zeskoki, wskoki na konia, jazda stojąc (przodem, tyłem, pojedyńczo, w piramidach składających się z kilku osób), przewijanie sie pod brzuchem lub pod szyja konia.

Dawniej jej zadaniem było doskonalenie sprawności jeździeckich, które miały później być wykorzystywane do celów wojskowych. Niezależnie od niej rozwinęła się akrobatyka konna o charakterze widowiskowym, której największy rozwój miał miejsce w cyrkach w XVIII i XIX wieku. Popisy podczas jazdy konnej wprowadził do cyrku P. Astley (1742-1814). Utworzył on w 1768 r. w Londynie szkołę jeździecką, w której uczyli się przyszli akrobaci konni.

Akrobatyka lian - pochodząca z Chin sztuka akrobacji wykonywana na skraju konwi lian, która służyła do przechowywania alkoholu wykorzystywanego podczas uroczystości z dużą liczba gości. Akrobacja polegała na tym, że wykonujące ją osoby stawały na rękach na skraju lian i poruszając się po krawędzi wykonywały różne figury.

Z historycznych rzeźb wynika, że akrobację wykonywały zazwyczaj dwie osoby. Jednak rzeźba znaleziona w Qilibe (niedaleko Luoyang) przedstawia trzech akrobatów.

Akrobatyka lotnicza

Akrobatyka narciarska

Akrobacje powietrzne na desce

Akrobatyka rowerowa

Akrobatyka sportowa - jest dyscypliną sportową, która polega na wykonywaniu układów ćwiczeń gimnastycznych o dużym stopniu trudności, przy wykorzystaniu m.in. trampoliny, ścieżek i batutu^[2].

Pierwsze zawody akrobatyczne rozegrano w 1925 r. w Niemczech, a w 1932 r. skoki akrobatyczne mężczyzn dołączono do dyscyplin sportowych rozgrywanych podczas igrzysk olimpijskich. Następnie wykreślono je z programu igrzysk i ponownie włączono w 2000 r.^[3].

W 1964 r. została utworzona Międzynarodowa Federacja Trampoliny (FIT). W 1973 r. powołano Międzynarodową Federację Akrobatyki Sportowej (IFSA). W 1974 r. w Moskwie miały miejsce pierwsze Mistrzostwa Świata w tej dyscyplinie. W 1975 r. odbył się pierwszy Puchar Świata zorganizowany w Widnau (Szwajcaria). Podczas Kongresu IFSA w 1998 r. rozwiązano Międzynarodową Federację Akrobatyki Sportowej i od 1999 r. jej struktury przyłączono do Międzynarodowej Federacji Gimnastyki (FIG).

W Polsce akrobatyka sportowa jako dyscyplina sportowa została wyodrębniona w 1952 r. Akrobatów i działaczy tego sportu zrzesza Polski Związek Akrobatyki Sportowej, który powstał w 1953 r. Pierwsze Mistrzostwa Polski miały miejsce w Białymstoku.

Akrobatyka sportowa obejmuje:

• skoki na trampolinie indywidualne i synchroniczne;
• skoki na ścieżce kobiet i mężczyzn (zostały zaliczone do akrobatyki sportowej w 1998 r.);
• ćwiczenia dwójek kobiet, mężczyzn i par mieszanych;
• ćwiczenia trójek kobiet;
• ćwiczenia czwórek mężczyzn;
• skoki na trampolinie tzw. mini-double (dyscyplina nie uprawiana w Polsce).

Zawodnicy wykonują w każdej z wymienionych konkurencji trzy układy ćwiczeń. Sędziowie oceniając je odejmują punkty za popełnione błędy, przy czym ocenę wyjściową stanowi 10 punktów.

Akrobatyka na słupie - pochodząca z Chin sztuka akrobacji prezentowana na słupie mającym na szczycie mały podest. Była wykonywana podczas igrzysk i festiwali baksi.

Akrobatyka spadochronowa

[edytuj] Zobacz też

• Sporty ekstremalne
• Parkour
• Skateboarding

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Lipoński Wojciech; Encyklopedia sportów świata, Oficyna Wydawnicza Atena, Poznań 2006, ISBN 83-923700-0-7, ISBN 978-83-923700-0-0
• Polak Ewa; Akrobatyka sportowa w Polsce, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2003, ISBN 83-7338-066-3