Batszeba
Z Wikipedii
Batszeba (בת שבע, hebr. Batscheba) (zm. po 970 p.n.e.) - postać biblijna, jedna z żon Dawida, króla starożytnego Izraela. Wg przekazu biblijnego jej pierwszym mężem był Uriasz Chetyta. Gdy zaszła w ciążę z Dawidem, ten doprowadził do śmierci Uriasza, a następnie poślubił wdowę po nim. Z Dawidem miała czterech synów - m.in. Salomona.
Spis treści |
[edytuj] Imię
Imię tej żony Dawida pojawia się w Starym Testamencie w formach: Batszeba[1] i Bat-Szua[2]. Wersja Bat-Szua uchodzi za pomyłkę autora lub kopisty Pierwszej Księgi Kronik[3].
Samo imię Batszeba jest pochodzenia hebrajskiego i oznacza "córka pełności"[4].
[edytuj] Pochodzenie
Batszeba była córką Eliama[5]. W tradycji żydowskiej Eliama, ojca Batszeby, identyfikuje się z Eliamem, synem Achitofela z Gilo, jednym z Bohaterów Dawida. Batszeba poślubiła Uriasza Chetytę, także należącego do Bohaterów Dawida. Nie zachowały się żadne informacje na temat ewentualnego potomstwa z tego małżeństwa.
[edytuj] Romans z Dawidem i jego skutki
Wg przekazu biblijnego, gdy jej mąż pod komendą Joaba brał udział w oblężeniu ammonickiej twierdzy Rabba, Batszeba nawiązała romans z królem Dawidem. Rozpoczął się od tego, że Dawid dostrzegł z tarasu swojego pałacu kąpiącą się Batszebę. Oczarowany jej urodą kazał ją sprowadzić i spędził z nią noc. Później okazało się, że Batszeba zaszła z nim w ciążę.
Na wieść o tym Dawid wezwał Uriasza do Jerozolimy pod pretekstem złożenia relacji z działań wojennych. Mimo namów władcy, aby spędził noc z żoną, Uriasz nie złamał prawa religijnego, nakazującego wojownikom w trakcie działań wojennych powstrzymywać się od pożycia małżeńskiego.
W takiej sytuacji Dawid odesłał Uriasza pod Rabbę razem z listem adresowanym do Joaba. Nakazywał w nim ustawić męża Batszeby w miejscu, gdzie walka będzie najbardziej zażarta, a w odpowiednim momencie odstąpić od niego, by zginął z rąk Ammonitów. Joab postąpił zgodnie z poleceniem władcy i niedługo potem Uriasz stracił życie pod Rabbą.
Gdy Batszeba dowiedziała się o śmierci męża, opłakiwała go. Po zakończonym okresie żałoby Dawid sprowadził wdowę po Uriaszu do swojego pałacu i poślubił. Wkrótce Batszeba urodziła syna.
Krótko potem przed obliczem Dawida stawił się prorok Natan, opowiadając historię o bogaczu, posiadającym wielką liczbę bydła, i o biedaku, posiadającym tylko jedną owieczkę. Bogacz miał pozbawić biedaka tej jednej jedynej owieczki - oburzony Dawid zażądał śmierci dla bogacza. Natan stwierdził, że pod postacią bogacza był przedstawiony sam król, zaś pod postacią biedaka - Uriasz. Przepowiedział również: Jahwe odpuszcza ci twój grzech - nie umrzesz. Lecz dlatego, że przez ten czyn wzgardziłeś Jahwe, syn, który ci się urodzi na pewno umrze[6].
Pierwsze dziecko Batszeby i Dawida zmarło po siedmiodniowej chorobie.
[edytuj] Potomstwo
Batszeba i Dawid mieli w sumie czterech synów - byli to:
- Szimea[7] lub Szammua[8] - zapewne identyczny z dzieckiem, którego śmierć przepowiedział prorok Natan,
- Szobab,
- Natan,
- Salomon.
[edytuj] Batszeba a rozgrywki o sukcesję po Dawidzie
Dawid przewidział na następcę tronu Salomona - złożył Batszebie przysięgę na Boga Izraela, że tak uczyni. Jednak u schyłku życia króla roszczenia do tronu zaczął zgłaszać jego czwarty syn, a pasierb Batszeby - Adoniasz. Tego ostatniego popierali Joab i kapłan Abiatar. Wokół Batszeby skupili się stronnicy Salomona - prorok Natan i Benajasz syn Jojady. Właśnie pod wpływem namów Batszeby i przez wzgląd na złożoną przysięgę Dawid kazał kapłanowi Sadokowi i Natanowi namaścić Salomona na króla.
Po śmierci Dawida rządy objął Salomon. Niedługo potem Adoniasz zwrócił się do Batszeby z prośbą, aby jej syn oddał mu za żonę Abiszag Szunemitkę, należącą do haremu króla Dawida.
Posiadanie żony króla dawało prawo do tronu. Salomon potraktował prośbę Adoniasza jako dążenie do zamachu stanu. W tym samym dniu, w którym Batszeba przedstawiła prośbę pasierba, Salomon kazał zamordować brata.
Dalsze losy Batszeby nie są znane.
[edytuj] Batszeba w tradycji żydowskiej, chrześcijańskiej i islamskiej
Tradycja żydowska starała się umniejszyć winę Dawida, twierdząc że Batszeba była mu od początku przeznaczona. W związku z zabójstwem Uriasza pojawiła się też opinia, że kto wyrusza na wojnę, powinien wystawić swojej żonie list rozwodowy.
Batszeba jako "żona Uriasza" została wymieniona w Ewangelii według świętego Mateusza w rodowodzie Jezusa z Nazaretu[9] jako jedna z pięciu kobiet - obok Tamar, Rachab, Rut i Marii z Nazaretu. Jest to o tyle wyjątkowe, że w kulturze hebrajskiej kobiety nie miały miejsca w genealogiach.
W interpretacji Augustyna z Hippony i Izydora z Sewilli Batszeba była typem Kościoła (Eklezji), a Dawid symbolem Chrystusa.
W Koranie pojawia się jedynie pośrednia wzmianka nawiązująca do historii Batszeby - w postaci przypowieści skierowanej do Dawida, będącej parafrazą mowy proroka Natana, w której zapowiedział śmierć królewskiego syna[10]. O Batszebie - już wprost - wspominali islamscy komentatorzy (m.in. at-Tabari).
[edytuj] Batszeba w literaturze
Batszeba pojawia się w licznych utworach literackich. Wśród nich są m.in.:
- dramat Comedi David mit Batseba im Ehbruch Hansa Sachsa (1556),
- epos wierszowany Les amours de David et de Bethsabée Remiego Belleau'a (1572),
- dramat The Love of King David and Bethsabe George'a Peelego (1599),
- dramat Koning David Joosta van den Vondela (1660),
- opowiadanie Das Weib des Urias Alfreda Meissnera (1852),
- dramat David und Bathseba Karla Roberta Eduarda von Hartmanna (1871),
- dramat The Sin of David Stephena Phillipsa (1904),
- dramat Das Weib des Urias Liona Feuchtwangera (1907),
- dramat King David and His Wives Davida Pinskiego (1926),
- dramat biblijny Betsaba. Dramat w 3 aktach z epilogiem Emila Zegadłowicza (1926),
- powieść Batszeba Torgny'ego Lindgrena (1984).
[edytuj] Batszeba w ikonografii
Batszeba, a zwłaszcza scena kąpieli z jej udziałem, wzbudzała zainteresowanie sztuk plastycznych. Wśród przedstawień ikonograficznych żony Uriasza znajdują się:
- Psałterz utrechcki (IX w.) - w scenie pokazującej kazanie Natana pojawia się Batszeba jako aluzja do grzechu Dawida,
- rękopis Sacra Parallela dzieła Jana z Damaszku (IX w.) - pierwsze udokumentowane przedstawienie sceny kąpieli Batszeby,
- płaskorzeźba tympanonu zachodniego portalu kościoła cysterek w Trzebnicy (1230-1250),
- obraz Batszeba Hansa Memlinga (1485),
- obraz Dawid i Batszeba Lucasa Cranacha Starszego (1526) - zmodyfikowany przez Pablo Picassa w serii wykonywanych tuszem litografii (1947-1948),
- obraz Batszeba Parisa Bordone'a (poł. XVI w.),
- obraz Dawid i Batszeba Jana Massysa (1562),
- obraz Batszeba w kąpieli Paolo Veronesego (1575),
- obraz Kąpiąca się Batszeba Cornelisa van Haarlema (1594),
- obraz Dawid i Batszeba w kąpieli Bartłomieja Strobla (1630),
- obraz Batszeba w kąpieli Rubensa (1620-1630 albo ok. 1635),
- obraz Batszeba Rembrandta (1654),
- obraz Batszeba Willema Drosta (1654) - inspiracją dla Drosta był obraz pędzla Rembrandta,
- obraz Batszeba otrzymuje list od Dawida Jana Steena (1659),
- obraz Batszeba w kąpieli Sebastiana Ricciego (1724),
- obraz Batszeba Karla Brulloffa (1832),
- obraz Batszeba w kąpieli Francesco Hayeza (1834),
- obraz Bethsabée Jean-Léon Gérôme'a (1889).
[edytuj] Batszeba w kinie
Batszeba została przedstawiona w ekranizacjach historii króla Dawida. W jej postać wcielały się:
- Georgette de Nove - w filmie David w reżyserii Harry'ego Southwella (1924),
- Susan Hayward - w filmie Dawid i Betszeba w reżyserii Henry'ego Kinga (1951),
- Jane Seymour - w filmie The Story of David w reżyserii Davida Lowella Richa i Alexa Segala (1976),
- Alice Krige - w filmie Król Dawid w reżyserii Bruce'a Beresforda (1986),
- Sheryl Lee - w filmie Dawid w reżyserii Roberta Markowitza (1997),
- Anouk Aimée - w filmie Salomon w reżyserii Rogera Younga (1997).
[edytuj] Bibliografia
- Atlas Biblijny, Warszawa 1990, ISBN 83-7050-000-5, s. 121.
- Bocian M., Leksykon postaci biblijnych, Kraków 1995, ISBN 83-7006-393-4, s. 89-91.
- Bosak P. Cz. OP, Postacie Nowego Testamentu. Słownik-konkordacja, Poznań - Pelplin 1996, s. 691.
- Fros H., Sowa F., Księga imion i świętych, t. 2, Kraków 1997, ISBN 83-7097-374-4, szpalta 17.
- Messori V., Opinie o Jezusie, Kraków 1994, ISBN 83-85541-14-4, s. 162.
- Ricciotti G., Dzieje Izraela, Warszawa 1956, s. 293.
Przypisy
- ↑ Druga Księga Samuela 11,2; Pierwsza Księga Królewska 1,11.
- ↑ Pierwsza Księga Kronik 3,5.
- ↑ Pierwsza Księga Kronik, tłum. ks. P. Szefler, Biblia Tysiąclecia, 3,5 - przypis.
- ↑ M. Bocian, Leksykon postaci biblijnych, Kraków 1996, s. 89.
- ↑ Pierwsza Księga Kronik 3,5 podaje, że ojciec Batszeby nazywał się Ammiel.
- ↑ Druga Księga Samuela 12,13-14, tłum. ks. Jan Łach (Biblia Tysiąclecia).
- ↑ Pierwsza Księga Kronik 3,5.
- ↑ Druga Księga Samuela 5,14; Pierwsza Księga Kronik 14,4.
- ↑ Ewangelia według św. Mateusza 1,6.
- ↑ Koran 38,21-24.
