Bezpodstawne wzbogacenie

Z Wikipedii

Bezpodstawne wzbogacenie – jedno ze źródeł odpowiedzialności cywilnej, obok klasycznej odpowiedzialności kontraktowej (z tytułu umowy lub podobnej czynności prawnej) lub deliktowej (z tytułu czynu niedozwolonego). Obecnie instytucję tę reguluje Kodeks cywilny w art. 405-414, przed jego wejściem w życie była ona uregulowana w art. 123-133 Kodeksu zobowiązań jako "niesłuszne zbogacenie".

Bezpodstawne wzbogacenie polega na osiągnięciu korzyści majątkowej bez podstawy prawnej kosztem innej osoby. Jest ono podstawą roszczenia majątkowego – bezpodstawnie wzbogacony jest obowiązany do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe – do zwrotu jej wartości osobie, kosztem której korzyść została odniesiona. Roszczenie o zwrot jest zawsze mierzone wartością mniejszą - zubożony nie może zadać więcej niż wynosi jego uszczerbek albo korzyść uzyskana przez wzbogaconego. Nie można jednak żądać zwrotu, gdy ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją, powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu.

Artykuł 405 KC wskazuje cztery przesłanki powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia:

• wzbogacenie jednego podmiotu
• zubożenie drugiego podmiotu
• związek między wzbogaceniem a zubożeniem
• bezpodstawność wzbogacenia

Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Ze świadczeniem nienależnym mamy do czynienia, gdy ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Instytucja bezpodstawnego wzbogacenia, choć ma korzenie w klasycznym, rzymskim prawie cywilnym, pojawiła się w czasach nowożytnych, jest więc stosunkowo młoda. Przez dłuższy czas (w Polsce - jeszcze na początku lat 70. XX wieku) było przedmiotem sporu, czy inne podstawy odpowiedzialności cywilnej mają pierwszeństwo przed roszczeniem opartym na bezpodstawnym wzbogaceniu (czyli – w konsekwencji – ma ono charakter subsydiarny), czy też istnieje w takich przypadkach konkurencja roszczeń. Ostatecznie przyjęto, że roszczenie oparte na bezpodstawnym wzbogaceniu może być dochodzone nawet, gdy możliwe jest oparcie go na innych podstawach odpowiedzialności - z wyjątkiem przypadków, gdy przepisy szczególne regulują odpowiedzialność osoby bezpodstawnie wzbogaconej w sposób szczególny, np. ograniczają roszczenie terminem (jak przy ochronie posiadania) albo przewidują inny sposób wydania korzyści (jak przy odstąpieniu od umowy wzajemnej).

Zwrot korzyści następuje zasadniczo w naturze, jeśli natomiast przedmiot wzbogacenia został zbyty, utracony lub uszkodzony, ma on obowiązek zwrócić wszystko, co uzyskał w zamian za ten przedmiot jako naprawienie szkody - tzw. surogat.

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawniczych.

To jest tylko zalążek artykułu związanego z prawem. Jeśli potrafisz, rozbuduj go.