Challenge 1930

Z Wikipedii

Międzynarodowe Zawody Samolotów Turystycznych Challenge 1930 (Challenge International de Tourisme) odbywały się w dniach 16 lipca - 8 sierpnia 1930 w Berlinie.

Były to drugie międzynarodowe zawody samolotów turystycznych z serii prestiżowych zawodów Challenge. Organizatorem zawodów był Aeroklub Niemiec z uwagi na zwycięstwo niemieckiego zawodnika Fritza Morzika w poprzednich zawodach Challenge 1929.

W zawodach wzięło udział aż 60 samolotów (z 98 początkowo zgłoszonych), w składzie ekip z 6 państw: Niemiec (30 załóg), Polski (12 załóg), Wielkiej Brytanii (7 załóg), Francji (6 załóg), Szwajcarii (2 załogi) i Hiszpanii (3 załogi). Po raz pierwszy w zawodach wzięła udział Polska, wystawiając w dodatku drugą co do liczebności ekipę. Była to jednocześnie pierwsza prezentacja lotnictwa polskiego w poważnych zawodach międzynarodowych.

Otwarcie zawodów nastąpiło 16 lipca 1930 na lotnisku Berlin-Staaken. Zawody składały się z dwóch osobno punktowanych konkurencji: lotu okrężnego wokół Europy oraz prób technicznych samolotów. Próby techniczne składały sie zarówno z oceny poziomu technicznego konstrukcji samolotów biorących udział, jak i z konkurencji wymagających kunsztu w pilotażu.

Spis treści 1 Samoloty 2 Zawodnicy 3 Lot okrężny 4 Próby techniczne 5 Wyniki zawodów 5.1 Bibliografia

[edytuj] Samoloty

W zawodach brały udział głównie popularne samoloty turystyczne i sportowe końca lat 20., znane także z poprzednich zawodów, jak de Havilland DH-60 Gipsy Moth, stanowiący podstawowy sprzęt ekipy angielskiej i hiszpańskiej. Samoloty te miały w większości otwarte kabiny; prezentowały różne układy konstrukcyjne: dwupłata, dolnopłata lub górnopłata. W porównaniu z poprzednimi zawodami, pojawiły się jednak także samoloty specjalnie przystosowane do wymagań zawodów, przede wszystkim niemieckie BFW M.23c i Klemm L.25E, będące nowymi wersjami maszyn z poprzedniego roku. Oba były drewnianymi wolnonośnymi dolnopłatami z zakrytymi przeszklonymi i bogato wyposażonymi kabinami, przystosowanymi do osiągania większych prędkości. Z uwagi na charakter zawodów Challenge, w których istotną rolę odgrywały próby techniczne samolotów, słabo wyposażone standardowe samoloty sportowe miały w nich mniejsze szanse. Wszystkie samoloty biorące udział w zawodach miały stałe podwozie i brak mechanizacji płata, w większości były konstrukcji drewnianej.

Wśród polskich samolotów było sześć sportowych górnopłatów: po trzy RWD-2 i RWD-4 i jeden PWS-52, dwa sportowe dwupłaty PZL.5 i jeden PWS-8 oraz dwa jednopłatowce PWS-50 i PWS-51. Wszystkie samoloty, oprócz RWD-2, były wprawdzie skonstruowane specjalnie na zawody Challenge (a samoloty PWS istniały jedynie w pojedynczych egzemplarzach), lecz poza górnopłatem z krytą kabiną PWS-52, konstrukcje te prezentowały nieco niższy poziom techniczny, nie dostosowany dobrze do specyfiki zawodów i miały odkryte kabiny załogi.

[edytuj] Zawodnicy

W ekipie niemieckiej startował między innymi zwycięzca poprzedniego Challenge Fritz Morzik, w ekipie angielskiej: Hubert Broad, zdobywca 2. miejsca w 1929 roku i Kanadyjczyk John Carberry (3. miejsce w 1929). W ekipie angielskiej startowały także dwie pilotki: Winifred Spooner i Mary Bailey. W ekipie hiszpańskiej leciał książę Antonio Habsburg-Bourbon. Samoloty brały udział w konkurencjach z załogami dwuosobowymi pilot i mechanik lub pasażer.

W skład ekipy polskiej wchodzili:

• nr O1: PZL.5, nr rej. SP-ACW, pilot Ignacy Giedgowd
• nr O2: PZL.5, nr rej. SP-ACX, pilot Bolesław Orliński
• nr O5: PWS-8, nr rej. SP-ADA, pilot Piotr Dudziński
• nr O6: PWS-50, nr rej. SP-ADB, pilot Zbigniew Babiński
• nr O7: PWS-51, nr rej. SP-ADC, pilot Józef Lewoniewski
• nr O8: PWS-52, nr rej. SP-ADD, pilot Franciszek Rutkowski
• nr O9: RWD-4, nr rej. SP-ADK, pilot Franciszek Żwirko (mechanik Stanisław Wigura)
• nr P1: RWD-4, nr rej. SP-ADL, pilot Tadeusz Karpiński (mechanik Jerzy Drzewiecki)
• nr P2: RWD-4, nr rej. SP-ADM, pilot Jerzy Bajan (mechanik Gustaw Pokrzywka)
• nr P3: RWD-2, nr rej. SP-ADG, pilot Stanisław Płonczyński
• nr P4: RWD-2, nr rej. SP-ADH, pilot Edward Więckowski
• nr P5: RWD-2, nr rej. SP-ADJ, pilot Józef Muślewski

[edytuj] Lot okrężny

Zawody Challenge w 1930 były jedynymi, w których lot okrężny stanowił pierwszy etap. Odbywał się on na trasie o długości 7560 km, przebiegającej przez: Berlin - Frankfurt - St. Inglevert - Bristol - Londyn - Paryż - Pau - Saragossa - Sewilla - Saragossa - Barcelona - Lyon - Monachium - Wiedeń - Praga - Wrocław (Breslau) - Poznań - Warszawa - Królewiec (Koenigsberg) - Gdańsk - Berlin. W etapie tym punktowana była przede wszystkim regularność przelotów, dalsze znaczenie miała prędkość.

Lot okrężny rozpoczął się 20 lipca startem w czasie burzy. Już pierwszego dnia najszybsi zawodnicy, w tym sześciu Anglików i trójka Polaków na RWD-4, osiągnęli lotnisko St. Inglevert koło Calais, przelatując 1058 km. Tego dnia jednak odpadły dwie polskie załogi: Tadeusz Karpiński (RWD-4) na skutek ataku wyrostka musiał poddać się operacji w szpitalu, a samolot PWS-52 Franciszka Rutkowskiego został wywrócony przez wiatr na lotnisku i uszkodzony. Odpadła także jedna załoga hiszpańska, po uszkodzeniu samolotu.

Drugiego dnia, załogi przeleciały nad kanałem La Manche do Anglii. Kilkanaście załóg łącznie z Jerzym Bajanem (RWD-4) powróciło jeszcze tego dnia z Anglii, lądując pod koniec dnia ponownie w St. Inglevert, a trzech najszybszych zawodników angielskich i trzech francuskich osiągnęło Paryż. Załoga Żwirko i Wigura musiała naprawiać w Londynie skrzydło ich samolotu, uszkodzone wskutek zderzenia z samochodem na lotnisku. Tego dnia odpadła jedna załoga francuska.

22 lipca czołówka zawodników osiągnęła po 3019 kilometrach Madryt; były to cztery załogi angielskie (Hubert Broad, Alan Butler, S. Thorn, John Carberry), trzy niemieckie (Fritz Morzik, Reinhold Poss, Willy Polte) i dwie francuskie. Jednocześnie, ostatni zawodnicy z P. Muślewskim przelecieli odległość jedynie 800-1000 km od Berlina, a reszta była rozciągnięta na trasie. Tego dnia odpadło dwóch Francuzów, Hiszpan i Niemiec, którzy rozbili samoloty, oraz wycofał się drugi pilot niemiecki, po śmiertelnym wypadku pasażera na lotnisku. Licząc prędkości średnie, prowadzili Anglicy Hubert Broad (163 km/h) i A. Butler, a za nimi jako trzeci F. Żwirko (147,5 km/h).

23 i 24 lipca lipca większość samolotów, które doleciały na lotnisko w Pau, została zatrzymana z powodu złej pogody nad Pirenejami, nie pozwalającej na lot do Saragossy. Tymczasem 12 najszybszych zawodników, będących już na terytorium Hiszpanii, spokojnie uciekało reszcie, zmagając się jedynie z kiepską pogodą. Na dalszy lot pozostałych załóg przez Pireneje zezwolono dopiero 25 lipca. Czołówka czterech zawodników doleciała tego dnia do Wrocławia (Anglicy H. Broad, S. Thorn, A. Butler i Niemiec R. Poss). Wskutek awarii silnika i przymusowego lądowania w Hiszpanii z rajdu odpadli Żwirko i Wigura (RWD-4); tego dnia odpadły również 3 inne załogi na skutek uszkodzeń samolotów przy lądowaniu. 26 lipca na skutek awarii silnika odpadł Bolesław Orliński (PZL-5), a w wypadku przy lądowaniu w Lyonie poniosła śmierć załoga dwóch Niemców; druga załoga niemiecka wodowała przymusowo w Zatoce Liońskiej, lecz została uratowana przez statek.

27 lipca pierwsi zawodnicy zakończyli lot okrężny, dolatując do Berlina. Pierwszym w Berlinie był Anglik Hubert Broad (na DH-60 Gipsy Moth), następnie Anglik S. Thorn i Niemiec R. Poss, po czym F. Morzik i dalszych 4 zawodników. Najszybszym zawodnikiem na całej trasie był Anglik Alan S. Butler (DH-60G - 179 km/h), lecz na skutek nieregulaminowej wymiany złamanego śmigła na trasie w Poznaniu, ukończył lot poza konkursem. Ze sklasyfikowanych zawodników, najszybszy był H. Broad (176 km/h). W tym dniu na trasie lotu pozostało jeszcze 35 zawodników.

28 lipca do Berlina dotarło 7 zawodników, w tym pierwszy z Polaków - S. Płonczyński (RWD-2). Józef Lewoniewski (PWS-51) musiał się wycofać, uszkadzając samolot przy przymusowym lądowaniu na skutek awarii. 29 lipca lot ukończyło 9 załóg, w tym Jerzy Bajan. Tego i poprzedniego dnia wycofały się trzy załogi niemieckie z powodu uszkodzeń samolotów przy lądowaniu. 30 lipca do Berlina przybyło 7 załóg, w tym E. Więckowski. 31 lipca i 1 sierpnia przyleciały ostatnie załogi, w tym Polacy: P. Dudziński, Z. Babiński i J. Muślewski, kończący lot poza konkursem na skutek przekroczenia limitu czasu.

Ogółem lot okrężny ukończyło jedynie 35 załóg oraz 7 dalszych poza konkursem, na 60 startujących. Po locie okrężnym i podliczeniu punktów, w klasyfikacji generalnej prowadził Hubert Broad (DH-60) z wynikiem 270 pkt, za nim Kanadyjczyk John Carberry (Monocoupe 90, 268 pkt), trzeci był Reinhold Poss (Klemm L.25E, 264 pkt) czwarty Fritz Morzik (BFW M.23c, 263 pkt). Dalsze miejsca zajmowali pozostali Niemcy i Anglicy, na 13. miejscu znajdowała się załoga szwajcarska, a dalej najlepsi z Polaków: na 14. S. Płonczyński (236 pkt) i na 15. E. Więckowski (234 pkt) - obaj na RWD-2. J. Bajan i I. Giedgowd zajęli 32. i 33. miejsca.

[edytuj] Próby techniczne

Drugim etapem konkursu były próby techniczne samolotów, które ukończyły lot okrężny, składające się z oceny samolotów i konkurencji technicznych. Od 1 sierpnia miała miejsce ocena techniczna samolotów. Zgodnie z charakterem zawodów jako konkursu samolotów turystycznych, punktowane były takie cechy, jak komfort kabiny i wyposażenie jej w przyrządy oraz podwójne sterownice, miejsce na spadochrony, układ podwozia i sposób ochrony przeciwpożarowej. W przeciwieństwie do poprzednich zawodów, ocena ta mogła przynieść aż 20% punktów możliwych do zdobycia. Najlepiej oceniony został amerykański samolot Monocoupe 90 J. Carberry'ego (74 pkt), następnie niemieckie metalowe Junkersy A50. RWD-4 J. Bajana został oceniony na 11. miejscu, zyskując 62 pkt, na równi z nim oceniono Klemm L.25E R. Possa. Prowadzący dotąd Hubert Broad (DH-60) uzyskał jedynie 56 pkt, a F. Morzik (BFW M.23c) - 54 pkt. Polskie RWD-2 i PZL-5 zostały ocenione niżej, zyskując po 49 pkt.

Kolejną próbą była ocena czasu i sposobu składania skrzydeł w samolotach, mająca na celu premiowanie konstrukcji mogących złożyć skrzydła do hangarowania. Czołowe miejsca zajęły w niej niemieckie BFW M.23c, otrzymując po 24 pkt. Wprawdzie najszybciej skrzydła składali Anglicy w swoich DH-60, lecz dodatkowo premiowany 6 punktami był sposób ich składania w samolotach niemieckich. Polskie RWD i Monocoupe J. Carberry'ego straciły na tej konkurencji nie mając składanych skrzydeł. Następnie przeprowadzona była próba szybkości rozruchu silnika. 3 sierpnia odbyła się próba zużycia paliwa, na trasie 304 km. Najlepsze wyniki, premiowane 30 pkt osiągnęły w niej polskie RWD-2 i niemieckie Klemmy i BFW.

Po tych próbach na prowadzenie w klasyfikacji ogólnej wysunęli się Niemcy R. Poss (382 pkt) i Oskar Notz (380 pkt), dalej F. Morzik (378 pkt), J. Carberry (377 pkt), H. Broad (375 pkt) i Winifred Spooner (370 pkt). Najlepsi z Polaków, S. Płonczyński i E. Więckowski zajmowali 17. i 18. miejsce

6 i 7 sierpnia miała miejsce konkurencja próby krótkiego startu. Startując z wybranego miejsca, należało przelecieć samolotem nad 8,5-metrowej wysokości bramką z linką. Każdy miał cztery próby, zerwanie linki pozostawało bez punktów. Najlepszy wynik i po 30 pkt osiągnęli Niemcy E. Kruger (125,5 m) i F. Morzik (126,4 m) na samolotach BFW M.23c, dalsze miejsca zajęli Niemcy na pozostałych BFW i Klemmach. Szóste miejsce zajęła Angielka Winifred Spooner na DH-60 (142 m - 25 pkt). Najlepszy z Polaków, J. Bajan (RWD-6) uzyskał wynik 243 m (6 pkt).

Następnie prowadzona była próba krótkiego lądowania znad bramki. Najlepszy okazał się Niemiec Theo Osterkamp (Klemm L.25) z wynikiem 127,3 m (30 pkt), następnie F. Siebel (Klemm L.26). Trzecia była Winifred Spooner z wynikiem 21 pkt, za nią H. Benz, F. Morzik i R. Poss. Najlepszy z Polaków, S. Płonczyński uzyskał 17. wynik (213 m, 9 pkt). Polskie samoloty były niedostosowane technicznie do konkurencji tego rodzaju, co skutkowało obniżeniem ich pozycji w klasyfikacji po locie okrężnym.

[edytuj] Wyniki zawodów

Po ostatniej próbie technicznej krótkiego lądowania, 8 sierpnia nastąpiło zamknięcie zawodów. Zwycięstwo w zawodach Challenge 1930 odniósł zwycięzca poprzednich zawodów, niemiecki pilot Fritz Morzik na samolocie BFW M.23c z wynikiem 427 pkt. Na drugim miejscu znalazł się Niemiec Reinhold Poss (Klemm L.25E) z wynikiem 423 pkt, za nim Oskar Notz (L.25E, 419 pkt). Na czwartym miejscu uplasowała się Angielka Winifred Spooner z wynikiem 416 pkt (DH-60G), za nią Niemiec Willy Polte i Kanadyjczyk John Carberry.

Z polskich załóg, Stanisław Płonczyński (RWD-2) ukończył zawody na 19. miejscu z wynikiem 336 pkt, Edward Więckowski (RWD-2) na 21. miejscu (329 pkt), Jerzy Bajan (RWD-4) na 32. miejscu (223 pkt), a na 33. miejscu Ignacy Giedgowd (PZL-5, 170 pkt). Zawody ukończyło 35 załóg z 60 startujących, z tego 20 niemieckich, 6 angielskich, 4 polskie, 2 francuskie, 2 szwajcarskie i 1 hiszpańska.

	Pilot	państwo	samolot	rejestracja / nr startowy	punkty: lot okrężny + próby tech. = razem
1.	Fritz Morzik	Niemcy	BFW M.23c	D-1883 / B3	263 + 164 = 427
2.	Reinhold Poss	Niemcy	Klemm L.25E	D-1901 / B8	264 + 159 = 423
3.	Oskar Notz	Niemcy	Klemm L.25E	D-1902 / C1	261 + 158 = 419
4.	Winifred Spooner	Wielka Brytania	DH-60G	G-AALK / K8	260 + 156 = 416
5.	Willy Polte	Niemcy	BFW M.23c	D-1892 / F2	262 + 147 = 409
6.	John Carberry	Wielka Brytania	Monocoupe 90	G-ABBR / K7	268 + 137 = 405
7.	Dietrich von Massenbach	Niemcy	BFW M.23c	D-1888 / C7	256 + 142 = 398
8.	Hubert Broad	Wielka Brytania	DH-60G	G-AAHR / K3	270 + 125 = 395
9.	Ernst Krüger	Niemcy	BFW M.23c	D-1891 / E8	254 + 140 = 394
10.	Oskar Dinort	Niemcy	Klemm L.25E	D-1900 / B9	250 + 135 = 385

Niektóre dalsze wyniki:

14.	Jean R. Pierroz	Szwajcaria	Breda Ba-15S	CH-257 / S1	238 + 124 = 362 (najlepszy Szwajcar)
16.	Sidney Thorn	Wielka Brytania	Avro Avian	G-AAHJ / K1	250 + 88 = 338
17.	Maurice Finat	Francja	Caudron C.193	F-AJSI / M2	214 + 123 = 337 (najlepszy Francuz)
19.	Stanisław Płonczyński	Polska	RWD-2	SP-ADG / P3	236 + 100 = 336 (najlepszy Polak)
21.	Edward Więckowski	Polska	RWD-2	329
30.	Antonio Habsburg-Bourbon	Hiszpania	DH-60G	M-CKAA / T5	144 + 101 = 245 (najlepszy Hiszpan)
32.	Jerzy Bajan	Polska	RWD-4	SP-ADM / P2	= 223
33.	Ignacy Giedgowd	Polska	PZL.5	SP-ACW / O1	= 170

Efektem zawodów Challenge 1930 było wymuszenie rozwoju lotniczej myśli technicznej. Kolejne zawody postanowiono zorganizować dopiero za dwa lata, opracowując nowy regulamin. Zwycięstwo samolotów przystosowanych specjalnie do wymagań zawodów, wskazało dalszy kierunek rozwoju samolotów zawodniczych. Spowodowało to, że większość państw, w tym Polska, opracowało już na kolejne zawody Challenge 1932 specjalne samoloty zawodnicze, znacznie odbiegające poziomem technicznym od konstrukcji z 1930 roku.

[edytuj] Bibliografia

• Marian Krzyżan, "Międzynarodowe turnieje lotnicze 1929-1934", Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1988, ISBN 83-206-0637-3