Dyktatura

Z Wikipedii

Niektóre informacje zawarte w artykule wymagają weryfikacji. Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się, jakie informacje budzą wątpliwości.

Dyktatura (łac. dictare - dyktować) - forma sprawowania rządów, którą najczęściej utożsamia się z reżimem autorytarnym, bądź totalitaryzmem. Znaczenie tego terminu zmieniało się przez wieki.

W starożytnej Grecji, dyktaturę utożsamiano z tyranią, o której niejednokrotnie wyrażano się z szacunkiem i respektem (czasy panowania Pizystrata). Dyktatura istniała również w starożytnym Rzymie, gdzie dyktator był po prostu osobą, w ręku której skupiał się ogół władzy w sytuacji szczególnego zagrożenia.

Innym znaczeniem dla dyktatury jest tytulatura dowódcy powstania, nazywano tak choćby Romualda Traugutta, czy też Mariana Langiewicza. Oczywiście nie należy utożsamiać takich postaci z dyktaturą jako formą rządów podczas działań powstańczych.

Z czasem rozumienie dyktatury jako urzędu poczęło zanikać. W jego miejsce pojawiła się dyktatura, pojmowana jako rządy jednostki, bądź grupy osób, które do władzy doszły z pominięciem (lub pogwałceniem) procedur demokratycznych. Nie oznacza to koniecznie zamachu stanu (choć występuje on dość często przy wprowadzaniu dyktatury), ale naginanie przepisów prawa (konstytucji), albo jej odpowiednie formułowanie (działania Aleksandra Łukaszenki). Dyktator (bądź grupa rządząca) automatycznie ograniczają, bądź usuwają jakiekolwiek możliwości kontroli władzy, a także wymuszają posłuch, nierzadko stosując przymus. Tym samym dyktatura jest najczęściej dominującym sposobem sprawowania władzy w krajach o krótkiej tradycji demokratycznej (np. Polska od przewrotu majowego) lub słabo rozwiniętej gospodarce.

Współcześnie politolodzy starają się zgłębić zagadnienie dyktatury poprzez próbę określenia jej miejsca w systemie sprawowania władzy. Na czym polega problem? Otóż w zależności od przyjętej orientacji, dyktaturę traktuje się jako metodę sprawowania władzy, albo sam ustrój polityczny. Znani sowietolodzy C. J. Friedrich i H. Seton-Watson proponują wyróżnienie dyktatur ze względu na kryterium historyczne i metodę przejęcia władzy:

1. Autokratyczne formy państwa przednowoczesnego: despotyzm, tyrania i absolutyzm.
2. Autokratyczne państwa współczesne: dyktatury totalitarne, dyktatury teokratyczne.

Zupełnie inaczej na sprawę patrzy G. Sartori (autor książki pt: Teoria demokracji), który proponuje podzielenie dyktatur ze względu na reżim polityczny, któremu towarzyszą. Tym samym wyróżnić można dyktaturę autorytarną, totalitarną i pragmatyczną (tę pojmuje jako technokratyczny sposób sprawowania władzy).

Rządy dyktatorskie (jako charakterystyczne dla autorytaryzmu i totalitaryzmu) z reguły przyczyniają się do skostnienia istniejących stosunków politycznych w państwie, utrwalenia określonego wzorca kultury politycznej, a także ograniczenia procesów mających na celu zmianę systemu politycznego, bądź formy rządów. Objawia się to w ograniczeniu działania opozycji (bądź całkowitym jej wyeliminowaniu), ograniczeniu praw człowieka, a także oparciu ideologii państwowej na skrajnych (nieczęsto zwyrodniałych) formach tychże ideologii.

Szeroko rozpowszechnionym w słownictwie naukowym jest łączenie terminu dyktatura z określoną grupą społeczną bądź klasą, co miało miejsce w przypadku przejęcia całości władzy przez tę właśnie grupę bądź klasę społeczną. Najbardziej znacząca w historii była dyktatura proletariatu, która miała stanowić etap pośredni pomiędzy kapitalizmem, a socjalizmem. Z czasem określenie to stało się synonimem władzy komunistycznej. Znane z historii są też dyktatury podczas Wielkiej Rewolucji Francuskiej, które jednakże miały charakter czysto pragmatyczny.

Do bardziej znanych dyktatorów (politycznych) należą : Adolf Hitler,Mao Zedong, Józef Stalin ,Pol Pot, Saddam Husajn, Salvador Allende, Kim Ir Sen, Juan Perón,Slobodan Milošević, Benito Mussolini, Saparmurat Nijazow, António de Oliveira Salazar, Nicolae Ceauşescu, ks.Józef Tiso, Mobutu Sese Seko, Idi Amin, Alberto Fujimori, Manuel Noriega,Bolesław Bierut, Fidel Castro, Francisco Franco,Enver Hodża, Augusto Pinochet, Władimir Putin

Obecni dyktatorzy to : Omar al-Baszir, Aleksander Łukaszenka, Raul Castro, Kim Dzong Il, Hugo Chávez, Than Shwe, Muammar al-Kadafi, Robert Mugabe.

Dyktatorzy powstań: Marian Langiewicz, Romuald Traugutt

Dyktatorzy rzymscy: Lucjusz Kwintus Cincinnatus, Juliusz Cezar, Sulla

Według współcześnie uznawanych standardów władzę dzieli się na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Jednym z trzech podstawowych warunków demokracji jest rozdział władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Brak rozdziału wyżej wymienionych władz to dyktatura.

Mamy do czynienia z dyktaturą:

• władzy sądowniczej (np. teokracja - prawa są nadane przez Boga, należy tylko ich przestrzegać, tych którzy myślą inaczej osądzi inkwizycja, trybunał, sąd islamski lub podobna instytucja);
• władzy wykonawczej (np. autokracja - prawa są ustanawiane dla władzy wykonawczej, aby mogła uszczęśliwić naród i osądzić tych którzy w tym przeszkadzają);
• władzy ustawodawczej (np. biurokracja - ubezwłasnowolnione pozostałe dwie władze stosują się do drobiazgowych regulacji tzw. państwa prawa, które nie ma nic wspólnego ze sprawiedliwością).

W rzeczywistości występują dyktatury mieszane i częściowe.