Dymitr Samozwaniec I
Z Wikipedii
Dymitr Samozwaniec I (rus. Лжедмитрий I), ur. ok. 1581, zm. 17 maja 1606) - car Rosji, rzekomy, cudownie ocalały Carewicz Dymitr syn Iwana IV Groźnego. Pochodzenie i prawdziwe imię dokładnie nie znane; pewne prawdopodobieństwo ma wersja, iż Samozwańcem był zbiegły mnich Grzegorz Otrepiew (Григорий Отрепьев (lub Гришка), właśc. Grigorij (Griszka) Otriepjew), imię świeckie - Jurij Bogdanowicz Otrepiew. Niepewna tożsamość Samozwańca sprawia, iż fakty biograficzne do momentu znalezienia się w Polsce są sprzeczne i często kolidują ze sobą. Historyk Siergiej Płatonow (1860-1933) utrzymywał, że "Nie sposób uznać, iż samozwaniec był Otrepiewem; nie sposób również twierdzić, iż Otrepiew nie mógł nim być: prawda jest na razie nieznana".
Prawdopodobnie, Otrepiew był zakonnikiem w latach 1601-1602; w lutym tego roku uciekł zagranicę. Języka polskiego i łacińskiego uczył się w szkole ariańskiej w Hoszczy na Ukrainie. Już w 1603 notowany w Brahiniu u Adama Wiśniowieckiego.
W 1604 Samozwaniec przybył do Krakowa. Został przyjęty przez Zygmunta III Wazę. Przedstawił mu plan wyprawy na Moskwę, w celu zdobycia tronu carskiego. Król nie zajął jednoznacznego stanowiska, natomiast wiele wpływowych osobistości z Janem Zamojskim na czele uznało przedsięwzięcie za szkodliwe dla interesów Rzeczypospolitej. Magnackie rody Mniszchów i Wiśniowieckich spoglądały z zainteresowaniem na ten plan - wierzyły w nabycie nowych ziem dla swoich domen i rozszerzenie wpływów. Tak samo jak rosyjskie rody bojarów: Szujskich, Bielskich, Romanowów, Mścisławskich - liczyli na przywileje podobne do tych jakie mieli polscy magnaci. Mniszchowie pragnęli wykorzystać zamęt w Rosji wywołany sporem cara Godunowa z wielkimi rosyjskimi rodami.
Dymitr znalazł więc poparcie u kilku magnatów polskich oraz w zakonie jezuitów i u nuncjusza papieskiego. Przychylność w Polsce pomogło mu znaleźć także przejście na katolicyzm (w czym wspomagał go ks. Franciszek Pomaski) i zamiar podporządkowania Cerkwi Prawosławnej Stolicy Apostolskiej. W ramach przygotowania wyprawy zebrał 2500 żołnierzy, do których przyłączyło się następnie 2000 kozaków dońskich. Wyruszył na wschód 15 sierpnia 1604 roku. Po przekroczeniu granic Moskowii (październik), po zwycięskich bitwach i po nagłej śmierci Borysa Godunowa Dymitr 20 czerwca 1605 roku zajął Moskwę. Uznany przez carycę Marfę (żonę Iwana Groźnego i matkę zabitego carewicza Dymitra) za syna, Dymitra Iwanowicza. Koronowany 30 lipca. W 1606, tuż przed śmiercią, poślubił Marynę Mniszchównę.
Spis treści |
[edytuj] Kres władzy
Był lubiany, choć i nierozumiany przez poddanych, gdyż "nie czcił" miejscowych obyczajów: nie nosił brody, nie przestrzegał postów cerkiewnych, nie spał po obiedzie (co było w zwyczaju), otaczał się obcokrajowcami, zwłaszcza Polakami. Dodatkowo, był znany ze swych podbojów miłosnych. Liczne intrygi wśród szlachty wywołały rychłe powstanie, które zakończyło się śmiercią Dymitra I oraz 5 tysięcy Polaków, głównie dworzan i szlachty, z wyjątkiem Maryny Mniszchównej. Na czele buntu stał przyszły car Wasyl Szujski. Zwłoki Dymitra zostały najpierw pochowane, później odkopane, zawleczone na Łobnoje Miesto przy pomocy uwiązanego do genitaliów sznura. Tam zmasakrowane ciało zostało poćwiartowane i spalone. Prochami zaś nabito armatę ustawioną na rogatkach Moskwy i wystrzelono je na zachód - w kierunku Polski.
[edytuj] Ocena
Dotychczas nie ma jednoznacznej oceny Dymitra Samozwańca jako rządcy Rosji. Nie ma on stronników czy sympatyków wśród historyków rosyjskich, pewnie ze względu na pochodzenie, na powiązanie z Polską i z katolicyzmem oraz na kłamstwo, które leżało u podstaw jego władzy. Jednak pewne przesłanki wskazują na to, iż był carem aktywnym i świadomym. Ogłosił liczne amnestie wobec zesłanej szlachty moskowskiej, oddał im mienie i ziemię. Filaret Romanow został przez niego uwolniony z zesłania i mianowany mitropolitem Rostowskim. Car podniósł wynagrodzenie służących, zliberalizował zależność chłopów od ich właścicieli. Za jego panowania swobodnie można było wyjeżdżać za granicę. Aktywnie uczestniczył w "sprawach państwowych", pracując nad ustawami; przyjmował ludzi z prośbami i podaniami. Zaczął przygotowywać się do wojny z Turcją, szukając sprzymierzeńców w Polsce i Stolicy Apostolskiej (pomocy nie otrzymał w związku z niespełnieniem wcześniejszych obietnic wprowadzenia katolicyzmu w Rosji jako wiary państwowej oraz zwiększenia terytorium Rzeczy Pospolitej kosztem ziem moskiewskich). Krótki okres jego rządów (11 miesięcy) nie pozwala ocenić go w pełni obiektywnie.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Bibliografia
- Stanisław Żółkiewski, Początek i progres wojny moskiewskiej, opr. J. Maciszewski, Warszawa 1966
- Z. Wójcik; Historia powszechna XVI-XVII wieku, Warszawa 1968, s. 310
- Danuta Czerska Dymitr Samozwaniec, Wrocław 2004 ISBN 83-04-04723-3
| Poprzednik Fiodor II Godunow |
 |
car Rosji 1605–1606 |
|
Następca Wasyl IV Szujski |
