Dzogczen

Z Wikipedii

Dzogczen ( རྫོགས་ཆེན་ , tyb. dzog pa czen po) - kompletny system nauk i praktyk w Buddyzmie, związany z Wadżrajaną, prowadzący do oświecenia, obecny szczególnie w szkole Nyingma Buddyzmu tybetańskiego i przed-buddyjskiej tradycji Bon (Yungdrung Bon)

[edytuj] Etymologia

Nazwa Dzogczen to skrót z języka tybetańskiego terminu dzog pa czen po. Termin ten tłumaczy się jako Wielka Doskonałość. Słowo Doskonałość odnosi się do natury rzeczywistości i umysłu (tyb. rig-pa, "czysta obecność"), nigdy niepowstałego fundamentalnego stanu, przekraczający umysł z jego dualizmem "ja" i "inne" oraz jego konceptualnymi tworami. Słowo Wielka odnosi się do tego, gdyż jest to stan w rigpie "samo - wyzwolenia" bez potrzeby udoskonalania, zawierający naturalnie wszystkie doskonałe właściwości, tj. trzy ciała Buddy. Padmasambhava opisuje to tak: ^[1]

"W rigpie trzy kaje są nierozdzielne i w pełni obecne jak jedna: pusta, przez nikogo nie stworzona - jest więc Dharmakają, jej świetlista jasność reprezentuje właściwą pustce Przejrzystą promienność - jest więc Sambhogakają, jej pojawianiu się nic nie może przeszkodzić - jest więc Nirmanakają."

Ponadto stosuje się inne nazwy, terminy z sanskrytu, takie jak Atijoga (tłum. Szczyt Jogi), Maha Ati (tłum. Wielki Szczyt), Maha Sandhi (tłum. Wielka Kwintesencja). Nazwy te odnoszą się do tego, gdyż Dzogczen można ując jako kompletny system, rozumiany jako zwieńczenie, wynikowy "szczyt" praktyk do oświecenia w Buddyzmie, które w szkole Ningma dzielą się na dziewięć "pojazdów".

Punktem wyjścia jest inicjacja w stan Rigpy zwana rigpé tsal wang, poglądem jest bycie obecnym w tym stanie, gdzie trzy kaje są nierozdzielne, medytacją jest kadak trekchö oraz lhundrup tögal, właściwym (etycznym) prowadzeniem się jest bycie poza nadzeją i strachem, utrzymywaniem i porzucaniem, rezultatem jest stan Samantabhadry. ^[2]

[edytuj] Geneza

Postać pierwotnego Buddy Samantabhadry

Zgodnie z buddyjskim przekazem źródłem nauk Dzogczen jest pierwotny Budda (Adhi Budda) Samantabhadra, a pierwszym mistrzem historycznej linii przekazu był Garab Dordże (Wylie: dga' rab rdo rje, Sanskryt *prahewadżra) z krainy Oddijana, który otrzymał nauki m.in. od buddy Wadżrasattwy na sposób przekazu umysłu istot oświeconych. Przekaz ten dotarł do Tybetu poprzez następujących mistrzów:

1. Mañjuśrīmitra (tyb. Jampal Shenyen), który otrzymał przekaz od Garab Dordże na sposób przekazu symboliczengo Vidyadharów i zawarł nauki w 3 kategoriach: umysłu, przestrzeni, tajemnych pouczeń
2. Sri Singha (tyb. Palgyi Senge), który otrzymał przekaz symboliczy Vidyadharów i nauki od Mañjuśrīmitra oraz zawarł kategorię tajemnych pouczeń w 4 cyklach: wewnętrznym, zewnętrznym, sekretnym i najbardziej sekretnym, zwanym esencją serca Nyinthik, a następnie przekazał cykle nauk zewnętrznych, wewnętrznych i sakretnych mistrzom Wimalamitra i Dżnianasutra, a cykl najbardziej sekretnych nauk mistrzowi Dżnianasutra oraz Padmasambhava. Dżnianasutra przekazał je potem Wimalamitrze.
3. Padmasambhava (tyb. Pema Jungne, Guru Rinpocze) przekaz od Shri Singha, lub jak inne źródła podają od samego Garab Dordże, wręczył Jeszie Tsogyal i tybetańskiej księżnice Pema Sel na sposób przekazu symboliczengo Vidyadharów
4. Wimalamitra przekazał powyższe 3 kategorie Dzogczen, a nauki najbardziej sekretnego cyklu przekazał na sposób zasłyszanego bezpośredniego prywatnego przekazu 5 uczniom, w tym tybetańskiemu władcy Trisong Detsen (765 – 804) oraz Nyangben Tingdzin Zangpo. Następnie przekaz dotarł do Bé Lodrö Wangchuk, który przekazał go do Dangma Lhundrup Gyaltsen, następnym dzierżawcą był Chetsün Sengé Wangchuk, potem Gyalwa Shyangtön Tashi Dorje, Khépa Nyimabum, Guru Jober, Trulshik Sengé Gyabpa, wielki siddha Drupchen Melong Dorje, oraz vidyadhara Kumaradza. Kumaradza przekazał te nauki dla Longchen Rabjam (1308-1364) oraz III Karmapie Rangdżung Dordże (1284-1339), od którego przekaz jest kontunuowany jako Karma Nyinthik.

Przekaz powyższy od Wimalamitry głównie kategorii umysłu zaliczany do ustnej długiej tradycji Kama, wzbogacony tradycją term odkrytych przez Chetsün Sengé Wangchuk, kontynuowany jest jako Wima Nyinthig. Oprócz tego wyróżnia się inne przekazy nauk krótkiej tradycji poprzez odkrywanie term. Tu zalicza się przekaz od Padmasambhavy, jako Khandro Nyinthik, poprzez księżniczkę Pema Sel, która odrodziła się wiele póżniej jako Pema Lédrel Tsal. Pema Lédrel Tsal odnalazł przekaz w formie term z miejsca tajemnego w skale Daklha Tramo Drak w prowincji tybetańskiej Dakpo. Następnie przekazał go dla Gyalsé Lekden, który przekazał go Longchen Rabjam. Podobnie przekaz Khando Nyinthig od Pema Sel został również odnaleziony w Bhutanie przez wielkiego tertona Pema Lingpa (1450 - 1521), gdzie jest kontynuowany oddzielnie aż do dziś. Oprócz tego istnieje trzeci przekaz zwany Longczen Nyinthik, który został odkryty w formie termy przez Dzigme Lingpa (1729-1798). Zawarł on poprzez to oba przekazy Wima i Khandro, tak jak otrzymał je wcześniej Longczen Rabjam (1308-1364). Obecnie więc istnieją 3 główne linie przekazu Nyinthik: Wima, Khandro i Longczen na sposób zasłyszanego bezpośredniego prywatnego przekazu. Największymi współczesnymi mistrzami tych przekazów byli J.Ś. Dudziom Rinpocze oraz J.Ś. Dilgo Kjentse Rinpocze, od których nauki przejeli niemal wszyscy obecnie nauczający mistrzowie Dzogczen.

Istnieje również przed-buddyjska tradycja Dzogczen szkoły Bon, która naucza, że pierwotnym źródłem nauk Dzogczen jest również pierwotny Budda Samantabhadra, choć związana jest z Buddą Szenraba Miło, a nie Buddą Śakjamunim.

[edytuj] Podział nauk w Dzogczen

Nauki dzogczen dzielą się na trzy główne kategorie:

1. umysłu (tyb. sems sde),
2. przestrzeni (tyb. klong sde),
3. tajemnych pouczeń (tyb. man ngag gi sde).

Kategorię tajemnych pouczeń (tyb. man ngag gi sde) naucza się w 4 cyklach różniących się głębią nauk o thogal: cyklu wewnętrznym, zewnętrznym, sekretnym i najbardziej sekretnym cyklu, zwanym Nyinthik, i występują tu następujące główne praktyki:

1. specjalne dla Dzogczen praktyki przygotowawcze dla tregczo np. ruszen
2. tregczo (tyb. khregs-chod, "przebicie się"), kiedy uczeń rozpoznaje przy pomocy kwalifikowanego mistrza (tyb. Lamy) stan rigpy, "czystej obecności", i stopniowo przyzywczaja się z nim poprzez praktykę
3. thogal (tyb. thod-rgal, "dalszy postęp"), gdzie pracuje się poprzez szeroki zakres technik (m.in. odosobnienie w ciemności, odpowiednie ćwiczenia jogiczne np. jantra joga), pod okiem nauczyciela z wcześniej (w etapie Tregczo) rozpoznaną rigpą, aż do oświecenia w tym systemie

[edytuj] Porównanie Dzogczen z innymi praktykami

Dzogczen można również rozumieć z perspektywy nauk tantrycznych (tj. nauk gdzie umysłu i ciała nie traktuje się osobno, ale pracuje się z nimi poprzez subtelną sieć kanałów, wiatrów i esencji poruszających się w ciele stopniowo "budując" sobie dostęp do natury umysłu) jako zwieńczenie, końcowy etap i cel wszystkich praktyk tantr. Najbardziej zaawansowane tantry wg tradycji Ningma, zwane tantrami wewnętrznymi, odpowiadają Najwyższym Joga Tantrom obecnym w pozostałych szkołach Wadżrajany. Dzielą się one na tantry Mahayoga, Anuyoga, oraz wynikową Atijogę czyli Dzogczen. Jednak Dzogczen sam w sobie jest kompletnym, niezmienionym stanem, rozumianym jako owoc i "szczyt" wszystkich praktyk, a wręcz jest nie splamioną osiąganiem mądrością, która może być rozpoznana i kultywowana pod opieką mistrza bez wyżej wymienionych tantr wewnętrznych. Pomimo tego praktykujący musi być niezwykle uzdolniony. Dzogczen nie można upraszczać również do porównań z systemem Mahamudry, szczególnie według tzw. tradycji sutr, ale równiez i tradycji tantr, przede wszystkim ze względu na wyjątkowość nauk Thogal. Dzogczen jest ściśle zależny od bliskiego związku praktykującego z wykwalifikowanym nauczycielem i nauczany jest równiez w nie-buddyjskiej tradycji Bon. Wielkimi nauczycielami Dzogczen nie byli wyłącznie przedstawiciele szkoły Ningma i Bon, ale również reprezentanci szkoły Kagju, np. J.Ś. III Karmapa Rangdziung Dordże i jego przekaz Karma Nyintig lub J.Ś. V Dalajlama Lobsang Gjatso ze szkoły Gelug.

[edytuj] Literatura

• Sogjal Rinpocze, Tybetańska księga życia i umierania, Warszawa, Wydawnictwo Mandala, 2005
• Namkhai Norbu, "Kryształ i ścieżka światła. Sutra, tantra i dzogczen", Wydawnictwo A, 2001, ISBN 83-914807-5-5
• Norbu Czogjal Namkhai, Dzogczen. Stan doskonałości samej w sobie, Wydawnictwo A 1998

[edytuj] Zobacz też

• buddyzm
• glosariusz buddyjski
• Mahamudra
• Siunjata

Przypisy