Buddyzm tybetański
Z Wikipedii
Buddyzm tybetański, określany bywał też jako lamaizm (choć nazwa ta bywa odbierana jako pejoratywna i jest merytorycznie niesłuszna) - jedna z odmian buddyzmu, która rozwinęła się na terenie Tybetu. Buddyzm Tybetański odnosi się do tzw. trzech "pojazdów" buddyzmu tj. do Hinajany, Mahajany, Wadżrajany. Jest jednak najsilniej zakorzeniony w tradycji Wadżrajany ("diamentowej drogi"). Stąd dzisiaj często te dwa pojęcia się utożsamia, niesłusznie, gdyż istnieją szkoły buddyzmu japońskiego (szingon) także należące do Wadżrajany, a w średniowieczu szkoły Wadżrajany funkcjonowały rozwijały się również na terenie Indii, Sri Lanki, Azji Centralnej, Indochin oraz Indonezji. W ramach buddyzmu tybetańskiego wyróżnia się cztery główne szkoły:
- Ningma (Ningmapa, Stara Szkoła)
- Kagyu (Kagyupa, Karma Kagyu, Karma Kamtzang) - na czele stoi Karmapa. Obecnie istnieje dwóch konkurencyjnych Karmapów, przez co szkoła przeżywa napięcia wewnętrzne.
- Sakja (Sakjapa) - na jej czele stoi J.Ś. Sakja Trizin
- Gelug (Gelugpa) - na jej czele stoi Ganden Tri Rinpocze, a przynależy do niej J.Ś. Dalajlama
Piąta szkoła:
- Bon - tradycja o korzeniach przedbuddyjskich, formalnie nie mająca rodowodu w Wadżrajanie (ani w ogóle w tradycjach zapoczątkowanych przez Buddę Siakjamuniego), ale dziś uznawana za jedną z tradycji buddyzmu tybetańskiego.
Buddyzm tybetański ma swoistą specyfikę wśród rozmaitych odłamów buddyzmu. Jako jedyny np. używa młynków modlitewnych.
Spis treści |
[edytuj] Buddyzm tantryczny a buddyzm tybetański
Tradycje buddyjskie rozwijały się częściowo niezależnie, a częściowo wzajemnie się przenikały. Różnice doktrynalne między dzisiaj istniejącymi odłamami i szkołami buddyzmu wynikają często bardziej z różnej historii rozwoju niż z pierwotnego podziału. W szczególności zaś buddyzm tantryczny rozwinął się w pełni znacznie później niż tradycje Sthaviravady i mahajany. Powstał on na terenie Indii a pomiędzy VIII i XI wiekiem dotarł do Tybetu. Stąd dzisiaj często spotykamy się z utożsamianiem buddyzmu tantrycznego z buddyzmem tybetańskim. Często też jest on pomijany jako oddzielna tradycja, i włączany całkowicie do tradycji mahajany, co należy uznać za pewne uproszczenie. Tym bardziej, że szkoły powszechnie uznawane za silnie związane z tradycją mahajany rzadko kultywują nauki tantryczne.
[edytuj] Nauki o naturze rzeczywistości w buddyzmie tybetańskim
Buddyzm tybetański oprócz dogłębnych praktyk bezpośrednio prowadzących do doświadczania natury rzeczywistości i natury umysłu zawiera również wiele tradycji teorii na temat świata i umysłu. Nauki te, przeważnie pochodzenia indyjskiego, rozwinięto w Tybecie na przestrzeni ponad tysiąca lat, tworząc również nowe doktryny, np. poglądy Szentong i Gelug Prasangika. Ogólnie buddyzm tybetański wyróżnia następujące tradycje nauk o naturze rzeczywistości:
Tradycje te można traktować jako kolejne etapy w stopniowych medytacjach na tzw. "pustość" (Siunjata) oraz odniesienie do nauk o naturze Buddy. Teorie te ponadto wspomagają takie praktyki jak Mahamudra, Dzogczen i Tantry Jogi Najwyższej. Poszczególne doktryny nie wykluczają siebie nawzajem, ale się uzupełniają. Tradycje Wajbaszika i Sautrantika odnoszą się do nauk Hinajany, a Czittamatra i Madhjamika do nauk Mahajany.
[edytuj] Osiem wielkich systemów praktyk Buddyzmu tybetańskiego
Zgodnie z uczonym Wielkim Jamgon Kongtrulem (1813 - 1899 r n.e.)[1], który zebrał w pięciu wielkich zbiorach nauki tradycji Ningmy i Sarmy, wyróżnia się 8 wielkich systemów praktyk Tybetu, które stosuje się w zależności od poszczególnych szkół:
- praktyki tantr wewnętrznych starożytnej tradycji Ningma pochodzące z 5 linii przekazu Kama i linii Term
- unikalne praktyki nieistniejącej już oddzielnie tradycji Kadam przekazane od Dżoło Dzie Atiszii
- praktyki Lamdre "Ścieżki i Jej Owocu" przekazane od mahasiddhy Virupy
- praktyki przekazane w tradycji Kagju przez Marpę Tłumacza głównie od mahasiddhów Naropy i Maitripy
- praktyki Szangpa Kagju przekazane od mahasiddhini Nigumy
- praktyki linii Shije "Uspokojenia (ang. Pacification)" oraz linii Chöd "Odcięcia (ang. Cutting)", jako unikalnego odłamu linii Shije, przekazane od mahasiddhy Pha Dampa Sangye
- praktyki Jordruk, sześcio częściowej Wadżra Jogi, związanej z tantrą Kalaczakra pochodzące od mahasiddhy Kalaczakrapady
- praktyki "Podejścia i Zrealizowania Trzech Wadżr (ang. the Approach and Accomplishment of the Three Vajras)", które zawierają podejście sześciu częściowej Wadżra Jogi w nawiązaniu do zrealizowania Trzech Wadżr ciała, mowy i umysłu, pochodzące od mahasiddhy Orgyen Pal'a
Przypisy
[edytuj] Zobacz też:
[edytuj] Literatura
- Dalajlama Tenzin Giaco, Świat buddyzmu tybetańskiego, Wydawnictwo MUDRA, [2002]
- John Powers, Introduction to Tibetian Buddhism, (tłum. polskie: Wprowadzenie do Buddyzmu Tybetańskiego, Wydawnictwo A, Kraków 1999
- Marek Kalmus, Tybet. Legenda i rzeczywistość, Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Warszawa 1999
- Lati Rinpocze, Hopkins Jeffrey, Śmierć, stan pośredni i odrodzenie w buddyzmie tybetańskim, Wydawnictwo A 1999
