Eurofighter Typhoon

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach. Adnotacja: Brak jakichkolwiek zrodel artykulu.

Eurofighter Typhoon
Eurofighter Typhoon w barwach Royal Air Force
Dane podstawowe
Państwo	Hiszpania  Niemcy  Wielka Brytania  Włochy
Producent	Eurofighter GmbH
Typ	samolot wielozadaniowy myśliwsko-bombowy
Konstrukcja	półskorupowa ze stopów lekkich i tworzyw sztucznych, układ aerodynamiczny canarda
Załoga	1 lub 2 pilotów
Historia
Data oblotu	27 marca 1994
Dane techniczne
Napęd	2 × EuroJet EJ200
Moc	60 kN (90 kN z dopalaniem)
Wymiary
Rozpiętość	10,95 m
Długość	15,96 m
Wysokość	5,28 m
Powierzchnia nośna	50 m²
Masa
Własna	9752 kg
Startowa	21000 kg
Osiągi
Prędkość maksymalna	2390 km/h (1,95 Ma)
Prędkość przelotowa	1836 km/h (1,5 Ma) bez uzbrojenia, 1591 km/h (1,3 Ma) z uzbrojeniem
Prędkość wznoszenia	15 240 m/min (254 m/s)
Pułap	18 000 m
Zasięg	3706 km – przelot
Promień działania	1389 km
Rozbieg	300 m
Dobieg	700 m
Dane operacyjne
Uzbrojenie
Działko Mauser BK-27 kal. 27 mm Pociski rakietowe: przeciwokrętowe AGM-84 Harpoon i Penguin przeciwradarowe AGM-88 HARM, AGM Armiger, ALARM przeciwlotnicze AIM-9 Sidewinder, AIM-132 ASRAAM, AIM-120 AMRAAM, IRIS-T (europejski zamiennik AIM-9 Sidewinder), MBDA Meteor szybujące Storm Shadow, MBDA Taurus przeciwpancerny Brimstone bomby inteligentne typu Paveway i JDAM laserowe znaczniki celu np. LITENING
Użytkownicy
Arabia Saudyjska, Austria, Hiszpania, Niemcy, Wielka Brytania, Włochy

Eurofighter Typhoon (ang. europejski myśliwiec tajfun) – dwusilnikowy samolot wielozadaniowy i myśliwsko-bombowy zbudowany w układzie kaczki (fr. canard) przez konsorcjum europejskich producentów lotniczych Eurofighter GmbH założone w 1983 roku.

Po początkowych opóźnieniach rozpoczęto produkcję samolotu Eurofighter, który obecnie znajduje się na uzbrojeniu Włoskich Sił Powietrznych, a w 2006 roku ma zostać wprowadzony także przez armie Niemiec, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii. Ponadto Eurofighterem zainteresowała się także Austria i Arabia Saudyjska. Jeden z pierwszych samolotów bojowych 4. generacji.

Spis treści 1 Historia rozwoju 2 Produkcja 3 Wersje 4 Własności bojowe 5 Przypisy

[edytuj] Historia rozwoju

Pod koniec lat 70. XX wieku wiele państw europejskich stanęło przed koniecznością wymiany przestarzałych samolotów bojowych, znacząco odbiegających parametrami od amerykańskich F-15 i F-16, oraz najnowszych konstrukcji radzieckich, MiG-29 i Su-27. W związku z tym, Francja, Niemcy i Wielka Brytania przystąpiła do programu rozwojowego Europejskiego Samolotu Bojowego (ECA – European Combat Aircraft) mającego na celu wspólne opracowanie maszyny odpowiadającej potrzebom armii wszystkich trzech krajów. Ze względu jednak na różne wymagania stawiane przez Francję, potrzebującą samolotu wsparcia zdolnego operować z lotniskowców i pozostałe państwa lansujące projekt firm BAe i MBB Europejskiego Myśliwca (ECF – European Combat Fighter) projekt został zamknięty w 1981 roku.

Kolejnym projektem zbudowania wspólnego samolotu był program ACA – Agile Combat Aircraft (zwrotny samolot bojowy) opracowany przez niemiecko-włosko-brytyjskie konsorcjum Panavia. Ze względu na brak możliwości finansowania projektu przez Niemcy i Włochy, brytyjskie ministerstwo obrony przekazało firmie BAe 80 milionów funtów zlecając opracowanie demonstratora europejskiego myśliwca nazwanego EAP od Experimental Aircraft Programme (ang. program samolotu eksperymentalnego). W 1983 roku Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Włochy i Hiszpania rozpoczęły nowy wspólny program Europejskiego Myśliwca Przyszłości (F/EFA – Future European Fighter Aircraft) posiadającego zdolność krótkiego startu i lądowania STOL. W 1984 Francja po raz kolejny zażądała zaimplementowania możliwości operowania z pokładów lotniskowców co znów doprowadziło do zamknięcia programu i utworzenia, już bez udziału Francji, kolejnego projektu Europejskiego Myśliwca (EFA – European Fighter Aircraft). Francja po oficjalnym wycofaniu się z projektu w 1985 roku rozpoczęła własny program ACX, który doprowadził do powstania samolotu Dassault Rafale.

Tego samego roku, skonstruowany przez BAe przy współudziale MBB demonstrator myśliwca, został przetestowany na ziemi, a w sierpniu 1986 roku oblatany. Samolot EAP został wyposażony w wiele bardzo nowoczesnych rozwiązań takich jak system fly by wire zwielokrotniony do czterech niezależnych równoległych obwodów, system kontroli lotu FCS konieczny do pilotowania "dynamicznie niestabilnej" maszyny. W maszynie zastosowano szklany kokpit z wielofunkcyjnymi kolorowymi wyświetlaczami kineskopowymi, szerokokątny wyświetlacz HUD, system kontroli samolotu i uzbrojenia HOTAS, umożliwiający obsługę wszystkich najważniejszych funkcji maszyny bez zdejmowania rąk z drążka sterowego i przepustnicy. Zainstalowano również głosowy system ostrzegania o zagrożeniach i możliwość głosowego wprowadzania poleceń. Piloci brali czynny udział w projektowaniu kokpitu w celu uzyskania największej jego ergonomii.
Prace rozwojowe trwały przez następne pięć lat doprowadzając do skonstruowania samolotu Eurofighter opartego w bardzo dużym stopniu na maszynie demonstracyjnej. Początkowe zakładane zapotrzebowanie Wielkiej Brytanii na myśliwiec wynosiło 250 egzemplarzy, Niemiec również 250, Włoch 165 i Hiszpanii 100. Wkład pracy w budowę wspólnego samolotu został podzielony pomiędzy firmy ze wszystkich krajów biorących udział w przedsięwzięciu w następujących proporcjach: BAE Systems (33%), DASA (33%), Aeritalia (21%) i CASA (13%).

W 1986 roku założono w Monachium firmy Eurofighter Jagdflugzeug GmbH, której celem były prace rozwojowe nad samolotem i EuroJet Turbo GmbH, będącą konsorcjum wytwórni Rolls-Royce, MTU Aero Engines i FiatAvio (obecnie Avio), pracującą nad jednostką napędową EJ200.

Pierwszy lot myśliwca nazwanego już oficjalnie Eurofighter EF2000 odbył się 27 marca 1994 roku. Lata 90. XX wieku obfitowały w wiele sporów pomiędzy kooperantami dotyczącymi podziału prac i wymogów technicznych stawianych nowej maszynie, a także uczestnictwa poszczególnych krajów w projekcie.

Po złożeniu ostatecznych zamówień na samoloty w 1997 roku okazało się, że zapotrzebowanie znacznie odbiega od początkowo deklarowanych ilości i wynosi: 232 maszyny dla Wielkiej Brytanii, 180 dla Niemiec, 121 dla Włoch i 87 dla Hiszpanii. Udział w produkcji samolotu podzielono analogicznie do ilości zamówionych maszyn: 37% dla BAE Systems, 29% dla DASA, 19,5% dla Aeritalia i 14% dla CASA.

Ostateczna wersja samolotu posiadała "szklany kokpit" z wyświetlaczami LCD, szerokokątny HUD i system sterowania HOTAS, oraz fotel wyrzucany klasy "zero-zero" typu Martin-Baker 16A. W wersjach dwumiejscowych wyposażenie obu kabin jest identyczne z wyjątkiem wyświetlacza HUD, którego w tylnej kabinie nie ma.
Jako uzbrojenie strzeleckie zamontowano po prawej stronie kadłuba działko Mauser BK-27 kalibru 27 mm z zapasem 150 sztuk amunicji. Pod kadłubem znajdują się cztery wnęki dla pocisków przeciwlotniczych, oraz centralnie umieszczony węzeł podkadłubowy i po cztery węzły na skrzydłach. Dwa z węzłów pod skrzydłami i jeden pod kadłubem są "mokre" czyli umożliwiają podwieszenie dodatkowych zbiorników paliwa.

Nazwa projektu zmieniała się wielokrotnie od momentu jego rozpoczęcia, poczynając od EFA, Eurofighter, EF2000 (Eurofighter 2000) i ostatecznie Eurofighter EF2000 Typhoon, która to nazwa została oficjalnie nadana we wrześniu 1998 roku na wniosek członków projektu, aby uniknąć określania go różnymi nazwami w poszczególnych krajach. Ze względu na opóźnienia z wejściem samolotu do produkcji przed rokiem 2000, zrezygnowano z członu EF2000 zostawiając ostatecznie nazwę Eurofighter Typhoon (czasem w pisowni EuroFighter)

[edytuj] Produkcja

Eurofighter Typhoon jest unikalnym i bardzo nowoczesnym samolotem, budowanym na czterech osobnych liniach montażowych w czterech różnych krajach. Każdy z uczestników projektu sam składa zamówione przez własny kraj samoloty, ale produkuje określone części dla wszystkich 620 zamówionych maszyn (dodatkowo 72 maszyny zamówiła Arabia Saudyjska i 18 Austria).

• Alenia Aeronautica (poprzednio Aeritalia)
  • Lewe skrzydło, klapolotki zewnętrzne, tylne sekcje kadłuba
• BAe Systems
  • Przednia część kadłuba włącznie z usterzeniem dziobowym, owiewka kabiny pilota, statecznik pionowy, klapolotki wewnętrzne, tylna sekcja kadłuba
• EADS
  • Główna centralna część kadłuba
• CASA
  • Prawe skrzydło, sloty

Zainteresowanie zakupem wykazały też takie państwa jak Indie, Grecja, Norwegia, Chile, Brazylia i Turcja.

[edytuj] Wersje

• Development aircraft (DA) – samoloty prototypowe do testów różnych elementów konstrukcji i wyposażenia elektronicznego. Łącznie 7 egzemplarzy.
  • DA1 (Niemcy) – do testów kadłuba, silników i oprogramowania do kontroli lotu (FCS – Flight Control Software)
  • DA2 (Wielka Brytania) – do badań rozwojowych FCS
  • DA3 (Włochy) – do testów systemów uzbrojenia
  • DA4 (Wielka Brytania) – do testów radaru i awioniki
  • DA5 (Niemcy) – do testów radaru i awioniki
  • DA6 (Hiszpania) – do testów kadłuba i uchwytów uzbrojenia
  • DA7 (Włochy) – testy urządzeń nawigacyjnych, awioniki i uchwytów do pocisków rakietowych
• Instrumented Production Aircraft (IPA) – samoloty produkcyjne przeznaczone do dalszych badań rozwojowych wyposażenia elektronicznego i uzbrojenia. Zbudowano 5 egzemplarzy.
  • IPA1 (Wielka Brytania) – testy zintegrowanego podsystemu wykrywania i zakłócania emisji elektromagnetycznych DASS – Defensive Aids Sub System
  • IPA2 (Włochy) – integracja uzbrojenia do ataków na cele naziemne
  • IPA3 (Niemcy) – integracja uzbrojenia do ataków na cele powietrzne
  • IPA4 (Hiszpania) – integracja uzbrojenia do ataków na cele naziemne i testy jego użycia w różnych warunkach środowiskowych
  • IPA5 (Wielka Brytania) – integracja uzbrojenia do ataków na cele naziemne i powietrzne
• Series Production Aircraft (SPA) – produkcyjna seria samolotów dla państw będących członkami programu Eurofighter
  • RAF Typhoon T1 – brytyjski dwumiejscowy samolot treningowy
  • RAF Typhoon F2 – brytyjski jednomiejscowy myśliwiec

[edytuj] Własności bojowe

Cechy samolotu Eurofighter Typhoon są kombinacją bardzo dużej zwrotności i zaawansowanych systemów awionicznych, czyniąc go jedną z najnowocześniejszych i najsprawniejszych maszyn na świecie. W porównaniu do innych samolotów czwartej generacji, kokpit Typhoona, a zwłaszcza możliwość komunikacji głosowej z systemami pokładowymi, postrzegane są jako najbardziej zaawansowane i oferujące najwyższy komfort pracy pilota.

Porównanie do nowych amerykańskich samolotów Lockheed F-22 Raptor i będącego jeszcze w fazie projektów Lockheed F-35 Lightning II, oraz francuskiego Dassault Rafale jest w tej chwili spekulacją, ale analiza osiągów i parametrów poszczególnych maszyn pozwala na umiejscowienie Eurofightera zaraz za amerykańskim F-22A. Porównanie tych dwóch maszyn nie może być jednak dokonane wprost, gdyż obie zostały zaprojektowane do wypełniania innych zadań.

Podczas przeprowadzonych w czerwcu 2005 roku testów sprawności bojowej polegających na pozorowanej walce pomiędzy dwoma amerykańskimi samolotami myśliwsko-bombowymi F-15E i należącym do RAF-u Eurofighterem dowiodły, że jest on w stanie je wymanewrować i przyjąć pozycję dogodną do zestrzelenia obu maszyn. Sukces tej próby okazał się dużym zaskoczeniem zarówno dla strony amerykańskiej jak i brytyjskiej.

Chociaż Eurofighter nie był budowany z naciskiem na technologię niewykrywalności przez radary tak jak F-22, to jednak i przy jego konstrukcji zastosowano zabiegi zmniejszające echo radarowe. Stopień wykrywalności maszyny jest objęty tajemnicą. 2 maja 2008 roku jednak, w trakcie przeprowadzanych przez okręty Royal Navy testów radarów dalekiego zasięgu, brytyjskie niszczyciele typu 45 skutecznie śledziły lot Typhoona pomiędzy Manchesterem, a zachodnim wybrzeżem Szkocji^[1]

Dużą zaletą Typhoona jest zdolność do lotu z prędkością naddźwiękową bez używania dopalaczy określana jako supercruise, którą może się pochwalić tylko F-22, gdyż Rafale jest w stanie osiągnąć supercruise tylko z lekkim uzbrojeniem i przy sprzyjających warunkach atmosferycznych.

Konfiguracja w układzie canarda i konstrukcja głównie w kompozytów węglowych (ponad 70% materiałów), oraz naturalna niestabilność maszyny kompensowana komputerowym systemem sterowania fly by wire umożliwia zachowanie doskonałych osiągów zarówno przy naddźwiękowych jak i bardzo niskich prędkościach. Eurofighter jest przystosowany do zabudowania silników z ciągiem wektorowanym, konstruowanych obecnie w oparciu o aktualną jednostkę napędową EuroJet EJ200. Oficjalna prędkość przelotowa maszyny wynosi 1,5 Macha, a z uzbrojeniem przeciwlotniczym 1,3 Macha.

Obecnie projektowany przeciwlotniczy pocisk rakietowy dalekiego zasięgu MBDA Meteor, będzie najprawdopodobniej najbardziej zaawansowanym technologicznie pociskiem tego typu na świecie. Jednocześnie, charakteryzując się dużym zasięgiem, prędkością rzędu 4 Macha i doskonałą zwrotnością zdecydowanie lepszą od porównywalnych pocisków amerykańskich, stanie się głównym atutem Eurofightera, a także innych wyposażonych w niego myśliwców, zwłaszcza tych bez cech stealth.

Przypisy