Film noir

Z Wikipedii

Film noir (IPA: film nwaːr) – „czarny film” gangsterski. Przez jednych krytyków uważany jest za nurt w kinie amerykańskim lat 40. i pierwszej połowie lat 50., przez innych za gatunek filmu amerykańskiego.

Termin film noir (czarny film) wymyślony został po II wojnie światowej przez francuskiego krytyka filmowego Nino Franka. W 1946 roku we Francji można było jednocześnie obejrzeć Sokoła maltańskiego Johna Hustona (1941), High Sierra Raoula Walsha (1941), Laurę Otta Premingera (1944), Żegnaj, laleczko Edwarda Dmytryka (1944), Podwójne ubezpieczenie Billy’ego Wildera (1944) i Kobietę w oknie Fritza Langa (1945). Filmy powstałe w pierwszej połowie lat czterdziestych, niezależnie od siebie, niewyświetlane w Europie ze względu na wojnę, oglądane w jednym momencie ukazały wiele wspólnych, nowych jakości formalnych i treściowych, pozwalających na wyodrębnienie nowego zjawiska, które w równym stopniu jak włoski neorealizm wywarło wpływ na powojenne kino. Nino Frank pisał, że obrazy te określane zwykle mianem „filmu detektywistycznego” lub „gangsterskiego”, bardziej zasługują na określenie „przygoda kryminalna” lub „psychologia zbrodni”.

Filmy noir kręcone na taśmie czarno-białej, odznaczały się mroczną atmosferą, niepokojącą tajemnicą, charakterystyczną grą światła i cienia, specyficznymi postaciami – detektyw w filcowym kapeluszu i długim płaszczu, femme fatale z idealnym makijażem i papierosem w ręku, gangsterami w tle. Wielkimi gwiazdami tych filmów byli Humphrey Bogart i Lauren Bacall, tworzący wspaniałe duety aktorskie w filmach Wielki sen Howarda Hawksa (1946) i Mroczne przejście Delmera Davesa (1947).

Do „czarnego kina” zaliczane są zarówno filmy detektywistyczne, jak i mroczne romanse, np. Rebeka Hitchcocka (1940) czy Casablanca Michaela Curtiza (1942). Wielki wpływ na twórców filmowych wywarli pisarze tzw. czarnych kryminałów, których powieści i opowiadania były często tworzywem literackim filmów: Raymond Chandler (Żegnaj, laleczko, Wielki sen, Tajemnica jeziora), James M. Cain (Podwójne ubezpieczenie, Listonosz dzwoni zawsze dwa razy) i Dashiell Hammett (Sokół maltański).

Filmy fabularne tego nurtu realizowane były w latach 40. i w pierwszej połowie lat 50. (Asfaltowa dżungla, Jestem niewinny, Sokół maltański, Kobieta w oknie, Laura, Żegnaj, laleczko, Podwójne ubezpieczenie, Gilda, Wielki sen, Listonosz dzwoni zawsze dwa razy, High Sierra, Dama z jeziora, Człowiek z blizną, Dama z Szanghaju i in.)
Niektórzy krytycy uznający „czarny film” nie za nurt, lecz za gatunek filmu amerykańskiego, zaliczają do niego także późniejsze filmy detektywistyczno-gangsterskie, cechujące się mroczną atmosferą (neo noir).