Fryderyk Zoll (starszy)

Z Wikipedii

Fryderyk Zoll, starszy (ur. 2 grudnia 1834 w Dolnej koło Myślenic, zm. 1 kwietnia 1917 w Krakowie), prawnik polski, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek i wiceprezes Akademii Umiejętności w Krakowie, poseł na galicyjski Sejm Krajowy.

Był synem Józefa (nauczyciela budownictwa w Szkole Inżynierskiej w Krakowie, burmistrza Podgórza) i Katarzyny z Wątorskich. Uczęszczał do szkoły powszechnej w Wieliczce, następnie do gimnazjum w Bochni i Gimnazjum Św. Anny w Krakowie. W latach 1852-1856 studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim, m.in. pod kierunkiem Józafata Zielonackiego. Po ukończeniu studiów pracował w Prokuratorii Skarbu w Krakowie; w 1858 obronił doktorat praw i został asystentem w Katedrze Prawa Rzymskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po habilitacji (1862) objął kierownictwo tej katedry, początkowo jako docent, od 1863 profesor nadzwyczajny, a od 1865 profesor zwyczajny. Pięciokrotnie pełnił funkcję dziekana Wydziału Prawa (1871/1872, 1878/1879, 1886/1887, 1896/1897, 1902/1903), był również rektorem Uniwersytetu (1875-1877 i 1893/1894) oraz prorektorem (1877/1878 i 1894/1895). Prowadził wykłady do 1906.

Zasiadał w Radzie Miejskiej Krakowa, w latach 1883-1902 pełnił mandat poselski w Sejmie Krajowym Galicji, w 1891 został członkiem Izby Panów. W Sejmie Krajowym zajmował się głównie problematyką szkolną i chłopską. W 1873 został członkiem czynnym Akademii Umiejętności, w 1886 objął funkcję dyrektora Wydziału II, w 1890 wiceprezesa, a w 1878 przewodniczącego Komisji Prawniczej Akademii; wszystkie funkcje pełnił do końca życia. Należał ponadto do Towarzystwa Naukowego Krakowskiego (od 1864) oraz Akademii Umiejętności w Pradze. Pośmiertnie w 1936 przyznano mu Krzyż Komandorski Orderu Polonia Restituta.

Z małżeństwa z Heleną Seeling-Saulenfels miał syna Fryderyka, również profesora prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego; stał się tym samym protoplastą znanego krakowskiego rodu prawników, do którego należy także m.in. Andrzej Zoll, były przewodniczący Trybunału Konstytucyjnego i były Rzecznik Praw Obywatelskich.

W pracy naukowej zajmował się prawem rzymskim, historią ustroju starożytnego Rzymu, metodologią nauki prawa rzymskiego. Unowocześnił polską naukę prawa rzymskiego przez wprowadzenie metod badawczych niemieckich, włoskich i francuskich, uzupełnionych o własne teorie. Wykazał m.in. równorzędne istnienie w Rzymie prawa zwyczajowego i pisanego, wskazując, że ustawowe wykluczenie mocy prawa zwyczajowego nastąpiło dopiero w prawie justyniańskim. Badał pojęcie obligatio w prawie rzymskim. Zajmował się pozycją cenzorów w Rzymie oraz ustrojem Senatu rzymskiego. W obszernej publikacji Pandekta czyli nauka rzymskiego prawa prywatnego (1888-1910, trzy tomy) przedstawił zagadnienia ogólne, prawo rzeczowe i prawo zobowiązań według prawa rzymskiego.

Współpracował z "Czasopismem Prawniczym i Ekonomicznym", "Przeglądem Prawa i Administracji", "Zeitschrift fur das Privat- und Offentliche Recht der Gegenwart", "Kritische Vierteljahrschrift fur Gesetzgebung und Rechtwissenschaft". Wśród jego znanych uczniów byli Franciszek Fierich, Adam Krzyżanowski, Karol Potkański, Gustaw Romer, Rafał Taubenschlag, Stanisław Wróblewski.

Z najważniejszych prac Fryderyka Zolla można wymienić:

• O skardze przeczącej w prawie rzymskiem (1862)
• O cesyi wekslu (1868)
• O krytycznych badaniach tekstu zbiorów Justyniańskich (1872)
• O wykładach prawa rzymskiego i obowiązującego prawa cywilnego w uniwersytetach austryackich (1873)
• O pojęciu zobowiązania, ze szczególnem uwzględnieniem nowej teoryi Brinza (1874)
• Kilka uwag o błędzie właściciela ze względu na swoją własność ze stanowiska prawa rzymskiego (1883)
• Cezaryzm w Rzymie (1884)
• O składzie senatu rzymskiego na zasadzie ustawy Ovinia (1885)
• O podstawie rzymskiego prawa spadkowego beztestamentowego w porównaniu z dzisiejszemi prawodawstwami (1889)
• O nauce prawa rzymskiego w naszych uniwersytetach (1893)
• O naukowem stanowisku prawa rzymskiego po zaprowadzeniu powszechnego kodeksu cywilnego w Niemczech (1899)
• Historya prawodawstwa rzymskiego (1902-1906, dwie części)

[edytuj] Źródła

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 3: P-Z (pod redakcją Andrzeja Śródki i Pawła Szczawińskiego), Ossolineum, Wrocław 1985