Gwizdek
Z Wikipedii
![Gwizdek z wierzbiny](../../../../images/shared/thumb/3/36/Willow_whistle.jpg/180px-Willow_whistle.jpg)
Gwizdek – generator akustyczny nie posiadający elementów ruchomych zamieniający energię strumienia gazu lub cieczy w energię drgań akustycznych.
Typy gwizdków:
- gazowe (pracujące w ośrodku gazowym)
- niskociśnieniowe (gwizdek ustny, piszczałka Galtona)
- wysokociśnieniowe (generator Hartmanna)
- cieczowe (pracujące w cieczy) – stosowane do procesów emulgowania, dyspergowania
- płytkowy gwizdek cieczowy
- piszczałka cieczowa
Odrębnym typem są gwizdki wirowe pracujące w ośrodku gazowym lub cieczy. Zbudowane są z komory cylindrycznej, do której stycznie do jej powierzchni wprowadza się gaz lub ciecz. Wskutek ruchu wirowego i tarcia o ścianki komory powstają drgania ośrodka wyprowadzane przez rurkę umieszczoną w osi komory.
Najpowszechniej znanym jest gwizdek ustny, w którym drgania strumienia powietrza powstają gdy strumień podstawowy rezonuje ze strumieniem z komory rezonansowej. Komora rezonansowa gwizdka Choć jako narzędzie dźwiękowe zaliczany jest do grupy aerofonów wargowych to nie jest instrumentem muzycznym w dosłownym tego słowa znaczeniu; jest raczej częścią i źródłem dźwięku dla aerofonów wargowych. Używany jest również w celach sygnalizacyjnych (np. gwizdki policyjne, gwizdki na statkach (np. używane przez oficerów wachtowych, gwizdki bosmańskie; zob. świst trapowy), także gwizdki sędziów w zawodach sportowych takich jak piłka nożna, piłka ręczna, siatkówka i koszykówka) lub jako zabawka. Często gwizdki mają umieszczoną wewnątrz komory rezonansowej kulkę wielkości ziarnka grochu, która podczas dmuchania w gwizdek przemieszcza się chaotycznie w strumieniu powietrza zakłócając jego przebieg i powodując charakterystyczne wibracje tonu gwizdka. Wykopaliska archeologiczne dowodzą, że gwizdki ustne znane były już we wczesnym paleolicie.
Stosowane bywają także sygnalizacyjne gwizdki przemysłowe, szczególnie popularne w tych miejscach, w których stosowane są maszyny parowe i gdzie w związku z tym jest zapas pary pod zwiększonym ciśnieniem, którą trzeba od czasu do czasu wypuszczać do atmosfery; współcześnie takie gwizdawki używane bywają praktycznie jedynie w coraz rzadszych na kolei parowozach.
Specjalne gwizdki ustne o zmniejszonych rozmiarach komory rezonansowej wytwarzają niesłyszalne dla człowieka dźwięki w zakresie niskich ultradźwięków (20 - 30 kHz), którymi w sposób skryty można wydawać komendy specjalnie wyszkolonym psom, np. policyjnym.
Zwiększenie rozmiarów komory rezonansowej gwizdka powoduje, że jego ton się obniża. Czasem powstaje niezamierzona konstrukcja gwizdka - na przykład komorą staje się wnętrze samochodu, wdmuchiwanie powietrza odbywa się przez uchylone okno podczas jazdy; szczególnie łatwo efekt ten wytworzyć przez uchylony szyberdach. Powstające w takiej niezamierzonej instalacji dźwięki o częstotliwości w zakresie infradźwięków - kilku herców - są dla człowieka niesłyszalne, ale spowodować mogą nieprzewidywalne reakcje fizjologiczne, albo wpływać na przyspieszone zmęczenie kierowcy i pasażerów. Podobne skutki dla otoczenia mogą powstać w błędnie zaprojektowanych instalacjach wentylacyjnych.
Gwizdki dużych rozmiarów buduje się także jako stosunkowo tanie generatory infradźwięków do celów badawczych.
Zobacz też
- instrument dęty, piszczałka, gwizdawka
- gwizd, świst