Jan Brzechwa
Z Wikipedii
| Jan Brzechwa | |
 |
|
| Prawdziwe nazwisko | Jan Wiktor Lesman |
| Data i miejsce urodzenia | 15 sierpnia 1898 Żmerynka |
| Data i miejsce śmierci | 2 lipca 1966 Warszawa |
| Dziedzina sztuki | poeta |
| Ważne dzieła | Tańcowała igła z nitką Akademia Pana Kleksa |
Jan Brzechwa, właśc. Jan Wiktor Lesman (ur. 15 sierpnia 1898[1] w Żmerynce na Podolu, zm. 2 lipca 1966 w Warszawie) – polski poeta pochodzenia żydowskiego, autor wielu znanych bajek i wierszy dla dzieci, satyrycznych tekstów dla dorosłych, a także tłumacz literatury rosyjskiej.
Był stryjecznym bratem poety Bolesława Leśmiana, który wymyślił literacki pseudonim "Brzechwa" (nawiązanie do elementu strzały – brzechwy).
Spis treści |
[edytuj] Życiorys
[edytuj] Lata młodości
Młodość spędził na Kresach Wschodnich, podróżując ze swą rodziną. Jego ojciec, Aleksander, był inżynierem kolejowym. Brzechwa ukończył Zakład Naukowo-Wychowawczy Ojców Jezuitów w Chyrowie, a następnie po przyjeździe do Warszawy – Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Jednocześnie z zapisaniem się na studia wstąpił do 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej i jako ochotnik uczestniczył w latach 1920-1921 w wojnie polsko-bolszewickiej, za co go odznaczono.
[edytuj] Działalność zawodowa
Z zawodu był adwokatem (zawodowo posługiwał się nazwiskiem metrykalnym[potrzebne źródło] – Jan Lesman), w latach 1924-1939 radca prawny ZAiKS. Specjalista w dziedzinie prawa autorskiego, które wybrał jako specjalizację studiów.
Jako specjalista prawa autorskiego reprezentował w sądzie m.in. Zenona Przesmyckiego ("Miriama") w sprawie toczącej się między nim a poetą Tadeuszem Pinim. Sprawa toczyła się przeciwko Piniemu, który naruszył prawa autorskie do spuścizny po Cyprianie Kamilu Norwidzie, które należały do Przesmyckiego, poprzez wydanie edycji dzieł Norwida bez zgody właściciela praw autorskich.
Po drugiej wojnie światowej Brzechwa powrócił do zawodu prawnika. Był m.in. radcą prawnym wydawnictwa Czytelnik. Jednocześnie również działał aktywnie w PEN Clubie.
[edytuj] Twórczość Jana Brzechwy
Brzechwa, jeszcze jako nastolatek zadebiutował w 1915, kiedy to opublikował swoje pierwsze wiersze w piotrogrodzkim "Sztandarze" oraz w kijowskich "Kłosach Ukraińskich". Nie wiązał jednak wówczas swej przyszłości z karierą pisarską – postanowił, że zostanie prawnikiem.
Po demobilizacji w 1920 i rozpoczęciu studiów prawniczych zaczął dorabiać jako autor tekstów satyrycznych oraz piosenek i skeczy. Współpracował wówczas z takimi znanymi kabaretami jak m.in.: Qui Pro Quo, Czarny Kot, czy Morskie Oko. Posługiwał się najczęściej pseudonimem Szer-Szeń oraz Inspicjent Brzeszczot.
W 1926 ogłosił tom poezji Oblicza zmyślone. Pierwszy tomik wierszy dla dzieci – Tańcowała igła z nitką wydano w 1938 (w tym tomiku znalazły się takie popularne do dziś wiersze jak: Pomidor, Żuraw i czapla, czy też Na straganie). Rok po wydaniu pierwszego tomu z wierszami dla dzieci, w 1939 wydano tom Kaczka Dziwaczka (m.in. wiersze: Znaki przestankowe i Sójka).
Na lata II wojny światowej przypada jeden z najważniejszych okresów twórczości bajkopisarza – napisał on w tym czasie takie utwory jak m.in. Akademia Pana Kleksa czy Pan Drops i jego trupa. Dwie książki kontynuujące Akademię... (Podróże Pana Kleksa i Tryumf Pana Kleksa) napisał kolejno w 1961 i w 1965.
Brzechwa był zaprzyjaźniony z grafikiem Janem Marcinem Szancerem, autorem licznych ilustracji do jego tekstów. W latach 50. XX w. pisał socrealistyczne wiersze propagandowe, gloryfikujące partię (do której sam nie należał) i ustrój socjalistyczny (np. "Marsz", "Głos Ameryki"), w latach późniejszych nie angażował się w twórczość polityczną, uchodził za biernego kontestatora ustroju.
Tłumaczył z języka rosyjskiego, m.in. utwory A. Puszkina, Siergieja Jesienina i W. Majakowskiego.
Autor komentarza do ustawy o prawie autorskim z 1926 (książka przygotowywana do druku w 1939 ocalała w formie egzemplarzy korekty drukarskiej).
[edytuj] Wybrane utwory
- 1926 – Oblicza zmyślone
- 1938 – Tańcowała igła z nitką
- 1939 – Kaczka Dziwaczka
- 1946 – Akademia Pana Kleksa
- 1946 – Ptasie plotki
- 1946 – Pan Drops i jego trupa
- 1948 – Na wyspach Bergamutach
- 1948 – Opowiedział dzięcioł sowie
- 1948 – Przygody rycerza Szaławiły
- 1951 – Uczymy się chodzić
- 1953 – Teatr Pietruszki
- 1953 – Wagary
- przed 1954 – Szelmostwa lisa Witalisa
- 1957 – Magik
- 1958 – Wyssane z nogi
- 1958 – Sto bajek
- 1961 – Podróże Pana Kleksa
- 1964 – Śmiechu warte
- 1965 – Od baśni do baśni
- 1965 – Tryumf Pana Kleksa
[edytuj] Nagrody
- 1954 – nagroda miasta Katowic
- 1956 – nagroda Prezesa Rady Ministrów
- 1965 – nagroda I stopnia Ministra Kultury i Sztuki
Przypisy
- ↑ Istnieją niejasności co do roku urodzenia poety. Większość encyklopedii podaje rok urodzenia 1900; sytuację tę tłumaczy Janusz Odrowąż-Pieniążek, dyrektor Muzeum Literatury w Warszawie, w liście opublikowanym w "Gazecie Wyborczej" (2000, nr 195 z 22 sierpnia)
- Posiadamy niezbite dowody na to, że urodził się w Żmerynce na Podolu 15 sierpnia 1898 r., co stwierdzał własnoręcznie choćby w podaniu o weryfikację jako członka ZAIKS-u dnia 1 września 1945 r. Aliści po drugim małżeństwie z osobą znacznie od siebie młodszą zaczął Brzechwa podawać datę 1900 i to tak konsekwentnie, że dziś we wszystkich encyklopediach i słownikach PWN, a nawet w podstawowym wydawnictwie IBL "Współcześni pisarze polscy i badacze literatury" figuruje rok urodzenia 1900 i jakoś nikogo nie zdziwiło, że debiutował, mając lat 15.
