Jan Choroszman

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: styl na ency, źródła. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Jan Choroszman ps. Zawisza (ur. 2 stycznia 1928 roku w Jeziorku koło Kamienia Koszyrskiego, zm. 12 kwietnia 2001) - w okresie II wojny światowej współkonstruktor i współwykonawca broni strzeleckiej wytwarzanej w leśnej rusznikarni.

Urodził się 2 stycznia 1928 r. w Jeziorku koło Kamienia Koszyrskiego na Polesiu. W latach 1943-44 członek Brygady Partyzanckiej im. Tadeusza Kościuszki. W tym okresie brał udział w konspiracyjnej produkcji broni partyzanckiej, znanej w historii pod nazwą “Pistolety Maszynowe Choroszmanów”. Po przejściu frontu przez teren Polesia, szesnastoletni Janek wstąpił do 2 Armii WP. Początkowo spotkał się z odmową przyjęcia do wojska, z uwagi na młody wiek. Wówczas podał nieprawdziwe dane odnośnie swojego roku urodzenia, postarzając się o równy rok. Od tej chwili na wszystkich późniejszych dokumentach widniała data urodzenia 2.01.1927. Szlak bojowy zakończył pod Budziszynem w maju 1945 roku, z dorobkiem trzech odznaczeń i jednej rany powyżej serca. Po demobilizacji osiedla się w Darłowie, gdzie powojenna zawierucha rzuciła jego rodzinę. Tam też podejmuje pracę w młynie prowadzonym przez ojca i brata. Młody Janek mimo przeszłości w patryzantce ludowej, nie mógł się pogodzić z narzuconą przez ZSRR przebudową ustroju Polski i samowolą organów bezpieczeństwa. Wspólnie z kilkoma kolegami zakłada oddział konspiracyjny, dezorganizujący pracę organów państwowych. Na konto grupy należy zaliczyć napad na posterunek MO, gdzie zdobyto 4 sztuki broni długiej, napad na urząd pocztowy uwieńczony pozyskaniem sumy 5 tys. złotych, niszczenie u sołtysów spisów kontyngentowych i inne. Po kilku miesiącach oddział “Zawiszy” wiąże się z partyzantką niepodległościową spod znaku NSZ. Mimo szeroko zakrojonej akcji poszukiwawczej Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, Jankowi udaje się od czasu do czasu widywać z rodziną, a także z wybranką swojego serca, Basią. Jej to niestety zawdzięcza denuncjacje, która w początkach 1948 roku skutkowała aresztowaniem. W trakcie procesu sądowego w Szczecinie prokurator żądał dla niego kary śmierci. Sąd wziął jednak pod uwagę młody wiek oskarżonego, uczestnictwo w partyzantce ludowej i szlak bojowy w WP oraz co ważne, nie udowodniono mu żadnego przypadku zabicia człowieka. Przy odczytywaniu wyroku orzeczono wprawdzie karę śmierci, ale zamieniono ją na dożywotnie więzienie. Od tego momentu Choroszman jako więzień bezterminowy przebywał w kilku więzieniach, min. w Nowogardzie i Potulicach. Po śmierci Stalina w 1953 r. zmniejszono mu wyrok do 15 lat, a następnie mocą amnestii z 1956 r. do lat 10. Z więzienia wyszedł w marcu 1957 roku, ważąc 43 kg. Początkowo przebywa u rodziny, następnie udaje się do wsi Białogarda w pow. lęborskim, gdzie uruchamia warsztat ślusarski, specjalizujący się w produkcji wozów konnych. W tym okresie uzyskuje dyplom czeladniczy, a po kilku latach mistrzowski. Dodatkowo uczęszczał na kursy dla szyprów morskich w Gdańsku i uzyskał patent. Na początku lat 60. przenosi się z warsztatem do pobliskiej Łeby i świadczy usługi dla ludności. W tym czasie Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie organizowało stałą ekspozycję broni wyprodukowanej w konspiracji i zleciło Choroszmanowi wykonanie trzech replik leśnych automatów. Nie obyło się przy tym bez nieprzyjemnych niespodzianek. Jeden z klientów warsztatu zauważył luźne części do broni i zawiadomił milicję, że Choroszman produkuje broń w celu obalenia ustroju socjalistycznego. Pewnego dnia pod warsztat będący jednocześnie mieszkaniem, podjechała grupa milicjantów z długą bronią, zakuła właściciela w kajdanki i przeszukała obiekty, nie dając mu dojść do głosu. Znaleziono oczywiście części do karabinów i kilka sztuk amunicji. Dopiero wtedy Choroszman mógł wyjaśnić, że wykonuje automaty na zamówienie MWP i posiada zezwolenie ministra spraw wewnętrznych. Milicjanci rad nierad wrócili do Lęborka z niczym. Przekazania broni do muzeum dokonano 24 sierpnia 1962 roku. Jednym z marzeń Jana Choroszmana było posiadanie statku lub łodzi. Warunki ku temu miał wyśmienite, gdyż jego posesja znajdowała się nad samym brzegiem rzeki Łeby. Postanowił wykorzystać te atuty i jeszcze na tym zarobić. Zakupił stary, drewniany kuter rybacki i przebudował go na statek wycieczkowy, nadając mu nazwę “Herkules”. Pobliskie jezioro Łebsko z ruchomymi wydmami nad jego brzegiem, było idealnym akwenem dla przewozu letnich turystów. Po kilku latach dokupił jeszcze dwie jednostki. Większą na 87 pasażerów nazwał “Zawisza” od swojego pseudonimu partyzanckiego natomiast mniejszą, będącą jednostką pomocniczą nazwał po prostu “Kaczka”. Ciekawostką jest, że “Kaczka” w okresie swojej świetności była szalupą ratunkową na statku pasażerskim “Batory”. W ten sposób można było rozszerzyć zakres usług przewozowych o słowińską wieś Kluki. Pod koniec lat 70. bezduszne przepisy i zła wola niektórych, ówczesnych urzędników Słowińskiego Parku Narodowego, spowodowały ograniczenie akwenu wyłącznie do rzeki Łeby. Jan Choroszman przez całe swoje życie był człowiekiem samotnym. Piętno więzienia, w którym spędził 9 najlepszych młodzieńczych lat, przełożyło się na życie osobiste. Zmarł 12 kwietnia 2001 roku. Jest pochowany na cmentarzu w Pręgowie koło Kolbud w woj. pomorskim.

[edytuj] Bibliografia

• Warchocki Czesław, "Rzeczpospolita Partyzancka", Warszawa 1972
• Satora Kazimierz, "Produkcja uzbrojenia w polskim ruchu oporu 1939-44", Warszawa 1985