Jean-François Marmontel
Z Wikipedii
Jean-François Marmontel (1723-1799) - francuski pisarz, historyk i filozof polityki, członek ruchu Encyklopedystów.
Spis treści |
[edytuj] Dramaturg i poeta
Urodził się w biednej rodzinie w Bort-les-Orgues, w Corrèze. Całą jego rodzina zabrała (przez lata) gruźlica. Po studiach u Jezuitów w Mauriac, Cantal, uczył w ich kolegium w Clermont i Tuluzie. W roku 1745, licząc na pomoc Voltaire'a i idąc za jego radą, przeprowadził się do Paryża by spróbować zmierzyć sie z losem pisarza. Od roku 1748 do 1753 napisał wiele tragedii (Denys le Tyran (1748); Aristomene (1749); Cleopâtre (1750); Heraclides (1752); Egyptus (1753)). Choć osiągnęły one jedynie umiarkowany sukces, wyrobiły Marmontelowi dobrą reputację.
[edytuj] Encyklopedysta i meloman
Marmontel był teoretykiem literatury, o której napisał szereg artykułów do La Encyclopédie. W późniejszym okresie zamarzył o dostosowaniu języka francuskiego do melodii włoskiej opery, dlatego w sporze jaki toczył się od lat wówczas we Francji między zwolennikami muzyki pre-klasycystycznej (jaką tworzył Christoph Willibald Gluck) a zwolennikami przedstawicieli tradycyjnej barokowej opery neapolitanskiej (takie opery wystawiał w Paryżu wówczas Niccolò Piccinni) poparł piccinnistów. Sam napisał kilka oper komicznych, z których najlepsze to: Sylvain (1770) i Zémire et Azore (1771). Do muzyki Piccinniego stworzył zaś dwie sztuki: Didon (1783) i Penelope (1785).
[edytuj] Pisarz polityczny
W roku 1758 objeła go swym patronatem Madame de Pompadour. Marmontel przejął wówczas redakję gazety Mercure de France, w której zamieszczał swe powiastki moralne (contes moraux). Jego styl i ton był łagodniejszy niz np. Diderota, więc nie narażał sie na wielkie ataki. W roku 1763 przyjęto go do Académie française . W roku 1767 wydał powieść filozoficzną Bélisaire (Belizariusz), która była popularna również w ówczesnej Polsce. Zarówno we Francji jak i w Polsce można było wówczas nabyć całą powieść (XVI rozdziałów) z wyjątkiem rozdziału XV, w którym autor głosił potrzebę tolerancji religijnej, co potępiła Sorbona. Powołując się na postać bizantyjskiego mądrego generała Belizariusza Marmontel udziela tam rad królowi jak rządzić. Dzieło to czytał i docenił również Stanisław August Poniatowski. Ponownie problem tolerancji poruszył Marmontel w Inkasach (Les Incas) z roku 1778 (polskie wydania: 1781, 1794, 1801). Jej entuzjastą był Adam Mickiewicz. Przez pewien czas Marmontel cieszył się patronatem Madame Geoffrin, opiekunki filozofów.
[edytuj] Historiograf
W roku 1771 Marmontela mianowano królewskim historiografem, w 1783 roku sekretarzem Akademii Francuskiej, zaś w roku 1786 profesorem historii w Lycée. Jako historiograf Marmontel napisał Historię Regencji (1788), dotyczącą lat rządów Filipa II księcia Orleanu jako regenta Francji (1715-1723). Okres ten był w czasach Marmontela dość słabo znany. Marmontel należał do loży masońskiej Les Neuf Sœurs - centrum proamerykańskiej opinii publicznej popierającej powstanie Washingtona przeciwko Brytyjczykom.
[edytuj] Rewolucja i ruina
Rewolucja, przed którą pisarz schronił się na prowincji, pozbawiła go wszystkich stanowisk i pensji. Żył z rodziną w nedzy w wiosce Abloville w departamencie Eure. Tam napisał swoje "Pamiętniki ojca" (Memoires d'un pere - 4 tomy, wydane w 1804), zwierające ciekawe informacje o takich osobach jak Jean Baptiste Massillon czy Honoré Mirabeau.
Zobacz też:Francja w XVIII wieku
[edytuj] Bibliografia
- Jacques Mallet du Pan, "Character of Marmontel" (1800)
- Ewa Rzadkowska, Francuskie wzorce polskich oświeconych, studium o recepcji J.F. Marmontela w XVIII wieku, PWN Warszawa 1989.
