Jeszywas Chachmej Lublin
Z Wikipedii
| Jeszywas Chachmej Lublin ישיבת חכמי לובלין |
|
 |
|
| Data otwarcia: | 24 czerwca 1930 |
| Data zamknięcia: | 18 września 1939 |
| Nazwisko założyciela: | rabin Majer Jehuda Szapira |
| Adres pierwotny: | ul. Lubartowska 57 |
| Rosz ha-jesziwa: | rabin Majer Jehuda Szapira |
| Adres obecny: | ul. Lubartowska 85 |
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Jeszywas Chachmej Lublin - hebr. ישיבת חכמי לובלין - (Lubelska Szkoła Mędrców) - założona w Lublinie przez rabina Majera Jehudę Szapirę w 1930 roku była największą uczelnią talmudyczną na świecie.
Spis treści |
[edytuj] Architektura
Monumentalny, sześciokondygnacyjny gmach jesziwy został zaprojektowany przez Agenora Smoluchowskiego. Prowadziła do niego szeroka, stylowa brama za którą znajdował się rozległy plac z kwietnikami i rzędami drzew. Nad portykiem umieszczony był złoty napis po hebrajsku: לכו בנים שמעו לי יראת ד׳ אלמדכם - (pol. Pójdźcie synowie, słuchajcie się mnie! Nauczę was bojaźni Bożej!) (Ps 34:12). Powyżej na zwieńczeniu znajdował się napis po hebrajsku i jego polska transkrypcja w wymowie aszkenazyjskiej: Jeszywas Chachmej Lublin, do którego po śmierci założyciela szkoły dodano: im. Rabina Majera Szapiry. Na bocznych fasadach umieszczono po hebrajsku dwie daty wg kalendarza żydowskiego upamiętniające wmurowanie kamienia węgielnego - Lag baOmer 5684 (22 maja 1924) - oraz otwarcia uczelni - 28 siwan 5690 (24 czerwca 1930) - wraz z numerami odpowiadających im kart Daf Jomi.
[edytuj] Okoliczności powstania
Budowa jesziwy wymagała znacznych nakładów finansowych. Nie mogąc zgromadzić w kraju wystarczających środków, rabin Szapiro postanowił poprosić o wsparcie społeczność żydowską na świecie. W latach 1924 - 1925 odwiedził Niemcy, Czechosłowację, Austrię, Holandię, Belgię, Szwajcarię, Francję i Wielką Brytanię, gdzie udało mu się zebrać około 12 500 dolarów.
W roku 1926 wyjechał na półtora roku do Stanów Zjednoczonych i Kanady. Ostatecznie dzięki licznym wykładom i przemówieniom na budowę jesziwy zebrał niebagatelną sumę ponad 50 tys. dolarów.
[edytuj] Księgozbiór
Zebrany w jesziwie księgozbiór liczył sobie 22 tys. pozycji książek, głównie literatury rabinicznej i 10 tys. czasopism. Pośród książek znajdowało się wiele starodruków i cennych rękopisów. Większość książek została spalona przez nazistów w 1940 roku. Cenniejsze pozycje przenieśli oni do biblioteki miejskiej im. H. Łopacińskiego i Muzeum Lubelskiego. Ich dalszy los jest mało znany. Bardzo niewielka część tych zbiorów znajduje się obecnie w synagodze Chewra Nosim przy ul. Lubartowskiej 8. Docelowo mają powrócić do remontowanego gmachu Jesziwy, gdzie planowane jest ponowne otwarcie biblioteki. W środowiskach antykwarycznych, na świecie, od czasu do czasu pojawiają się na aukcjach pojedyncze, uważane za zaginione, egzemplarze pochodzące z przedwojennego księgozbioru Jesziwy. Nie wiadomo jednak, kto i kiedy wywiózł je z Polski.
[edytuj] Historia powojenna
Po zakończeniu wojny budynek jesziwy przejęła Akademia Medyczna w Lublinie, która urządziła w nim Collegium Maius. Pomieszczenie po synagodze wyremontowano i dostosowano do potrzeb auli. Zmieniono wówczas kolorystykę ścian i kolumn oraz zamurowano okna znajdujące się na ścianie wschodniej.
W 1964 roku The Theological Seminary Yeshivath Chachmey z Michigan wzięło za budynek odszkodowanie w wysokości ok. 177 tys. ówczesnych dolarów.
W latach 80. XX wieku w jednym z mniejszych pomieszczeń założono izbę pamięci, w której gromadzono żydowskie pamiątki oraz można było się pomodlić.
Jesienią 2003 roku został zwrócony Gminie Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie, której częścią jest lubelska filia, stając się zarazem głównym biurem filii. W maju 2005 roku Akademia Medyczna opuściła budynek jesziwy, a jej nowym Collegium Maius został budynek przy ulicy Jaczewskiego.
22 stycznia 2006 roku otwarto wyremontowaną siedzibę lubelskiej filii Gminie Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie oraz małą synagogę ulokowaną na parterze budynku. Na uroczystości przybyli przedstawiciele społeczności żydowskiej, środowisk uniwersyteckich i kulturalnych, Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich, który przywiózł zwoje Tory do Lublina, Piotr Kadlčik, Roman Litman, Ambasador Izraela David Peleg, arcybiskup Józef Życiński, Andrzej Boublej, przedstawiciel arcybiskupa prawosławnego Abla, władze miejskie i samorzadowe, mieszkańcy Lublina oraz inni goście[1]. Po ceremonii i przybiciu mezuzy do framugi drzwi przez Michaela Schudricha w domu modlitwy odbyło się popołudniowe nabożeństwo z udziałem przybyłych gości. Wobec braku mechicy, kobiety nie brały udziału w nabożeństwie[1].
Już wcześniej budynek był często odwiedzany przez grupy Żydów z całego świata. Według planów w podziemiach budynku ma powstać pierwsze w Europie Muzeum Chasydyzmu. 11 lutego 2007 została tam ponownie otwarta synagoga, która służyć będzie lubelskiej społeczności żydowskiej oraz licznie odwiedzającym to miasto chasydom i wspomnianym powyżej grupom żydowskich turystów. W salach przylegających do synagogi można oglądać wystawę dokumentującą historię jesziwy oraz upamiętniającą postać jej założyciela, rabina Majera Szapiry.
[edytuj] Położenie
Jesziwa została usytuowana u zbiegu ul. Unickiej i ul. Lubartowskiej pod numerem 57 (obecnie 85). Budynek sąsiaduje z dawnym Szpitalem Żydowskim (obecnie pod numerem 81).
W otoczeniu jesziwy znajdowało się przy samej tylko ulicy Lubartowskiej aż 10 domów modlitwy (numeracja domów historyczna):
| Nazwa | Właściciel | Adres |
|---|---|---|
| synagoga Chewra Nosim | Bractwo pogrzebowe Chewra Nosim | ul. Lubartowska 8 |
| Prywatny dom modlitwy Majera Gawerca | Majer Gawerc | ul. Lubartowska 10 |
| Dom modlitwy chasydów z Parczewa | Hersz Fogelgarn | ul. Lubartowska 13 |
| Prywatny dom modlitwy Abrama Erlingera | Abram Erlinger | ul. Lubartowska 15 |
| Dom modlitwy Towarzystwa "Linas haCedek" | Michel Regenbogen | ul. Lubartowska 16 |
| Dom modlitwy chasydów z Radzynia | Izrael Godlman | ul. Lubartowska 18 |
| Dom modlitwy chasydów z Kozienic | Chaskiel Szyffer | ul. Lubartowska 22 |
| Dom modlitwy chasydów z Turzyska na Wołyniu | Berek Rat | ul. Lubartowska 29, róg ul. Wysokiej 4 |
| Dom modlitwy chasydów z Białej | Abram i Szyja Rabinowicz | ul. Lubartowska 30 |
| Dom modlitwy chasydów z Humania "Tojte Chassidim" | Chaskiel Lewin | ul. Lubartowska 34 |
22 stycznia 2006 roku w jednym z mniejszych pomieszczeń na parterze jesziwy, zaraz po przeniesieniu do odzyskanego budynku biur filii lubelskiej Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie utworzono tymczasową salę modlitewną, która z założenia, służyła lokalnej społeczności do uroczystego otwarcia odremontowanej synagogi właściwej w dniu 11 lutego 2007.
[edytuj] Sławni absolwenci
- Pinchas Hirschsprung - naczelny rabin Montrealu
- Yehiel De-Nur (także Dinur) - żydowski pisarz i historyk
- Shmuel Wosner
[edytuj] Program nauczania
- Repetytorium - Gemara: traktaty Yoma, Pesachim, Beica, Brachot i Szabat
- Miszna: traktaty Tamid i Midot
- Hilchot Beit haBehira z Jad haHazaka l'Rambam
- Hilchot Orach Chaim z Szulchan Aruch
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Historia jesziwy na stronie o Żydach lubelskich
- Historia jesziwy na strona lubelskiej filii GWŻ
- Zagadka księgozbioru lubelskiej Jesziwy
- O jesziwie na stronach Ośrodka "Brama Grodzka - Teatr NN"
- Informacja w lokalnej prasie Lublina o wypłaconym odszkodowaniu
- Dalsze informacje o odszkodowaniu
- I jeszcze jeden link
