Jodła pospolita
Z Wikipedii
Jodła pospolita | |||||||||||||||||||||||||||||
Systematyka | |||||||||||||||||||||||||||||
Domena | jądrowce | ||||||||||||||||||||||||||||
Królestwo | rośliny | ||||||||||||||||||||||||||||
Podkrólestwo | naczyniowe | ||||||||||||||||||||||||||||
Nadgromada | nasienne | ||||||||||||||||||||||||||||
Gromada | nagonasienne | ||||||||||||||||||||||||||||
Podgromada | nagonasienne drobnolistne | ||||||||||||||||||||||||||||
Klasa | iglaste | ||||||||||||||||||||||||||||
Rząd | sosnowce | ||||||||||||||||||||||||||||
Rodzina | sosnowate | ||||||||||||||||||||||||||||
Podrodzina | Abietoideae | ||||||||||||||||||||||||||||
Rodzaj | jodła | ||||||||||||||||||||||||||||
Gatunek | jodła pospolita | ||||||||||||||||||||||||||||
Nazwa systematyczna | |||||||||||||||||||||||||||||
Abies alba Mill. | |||||||||||||||||||||||||||||
pub. Gard.Dict.ed.VIII.n.1 1768 | |||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||
Systematyka Wikispecies | |||||||||||||||||||||||||||||
Galeria zdjęć i grafik |
Jodła pospolita, jodła biała (Abies alba Mill., syn. Abies pectinata (Lam.) DC.) – gatunek drzew z rodziny sosnowatych. Jodła pospolita występuje w stanie dzikim w górach środkowej i południowej Europy. Nie rośnie w Skandynawii, Anglii i na Półwyspie Iberyjskim (z wyjątkiem Pirenejów). W Polsce przebiega naturalna granica jej północnego zasięgu, wzdłuż linii wyznaczonej przez Nową Sól, Ostrów Wlkp., Łódź, Lublin i Zamość. W kraju najokazalsze bory jodłowe rosną w Górach Świętokrzyskich (Puszcza jodłowa) i Karpatach, m.in. na Babiej Górze. W polskich Tatrach dorasta do 1400 m n.p.m., natomiast w Alpach i Pirenejach do 2000 m n.p.m.
Spis treści |
[edytuj] Charakterystyka
- Pokrój
- Drzewo w naszych warunkach osiągające do 50 m, pierśnica do 1,5 m, korona wąska, dość luźno ugałęziona, na szczycie tworzy się tzw. "bocianie gniazdo".
- Pień
- Prosta strzała, łatwo oczyszczająca się z bocznych gałęzi. Młoda kora cienka, jasnopopielata z pęcherzykami żywicy, stara wąsko spękana na tarczkowate płytki.
- Drewno
- Lekkie, miękkie, łatwo łupliwe.
- Pąki
- Pąki suche (nieożywicowane, bardzo charakterystyczna cecha), nieduże o czerwonawobrązowej barwie, u nasady białawe. Łuski jajowate, niewielkie.
- Liście
- Na gałązce osadzone spiralnie, zebrane w boczne, dwustronne grzebienie. Igły ok. 25 mm długości, tępo zaokrąglone na końcach. Górna strona ciemnozielona, błyszcząca, z wgłębieniem pośrodku, na spodzie dwa białe, woskowe paski. Na pędach generatywnych są sztywniej, bardziej nastroszone, o zaostrzonych końcach.
- Kwiaty
- Kwiaty męskie z żółtymi pylnikami, zebranymi w jajowate kotki wyrastające pojedynczo w kątach igieł, na ubiegłorocznych gałązkach. Kwiaty żeńskie zebrane w wielołuskowe, wyprostowane szyszki. Roślina kwitnie od kwietnia do maja.
- Szyszki
- Zielone szyszki, kształtu walcowatego, ok. 15 cm długości i średnicy 3-5 cm, stojące na gałęzi. W czasie dojrzewania przybierają barwę brązowawą. Gdy dojrzeją rozpadają się, zostaje tylko oś szyszki. Łuski wspierające dłuższe od nasiennych, wystające i odgięte (cecha charakterystyczna dla sekcji). Nasiona trójkątnojajowate, żółtawe, z szerokim, purpurowo-żółtym skrzydełkiem. Zawierają płynną żywicę o przyjemnym zapachu.
- Biotop
- Drzewo cieniolubne, szczególnie młode egzemplarze (cienka kora), o dużych wymaganiach wilgotnościowych, zarówno co do powietrza, jak i gleby. Lubi gleby świeże, głębokie. Bardzo wrażliwa na zanieczyszczenie powietrza. Wrażliwa na niskie temperatury (u nas częstokroć przemarza na stanowiskach naturalnych). Tworzy drzewostany lite lub mieszane z bukiem, rzadziej z sosną lub świerkiem.
[edytuj] Zastosowanie
- Drewno wykorzystywane głównie w przemyśle budowlanym i celulozowo-papierniczym.
- Roślina lecznicza
- Surowiec zielarski – jednoroczne gałązki (cetyna jodłowa) zbierane jesienią lub zimą – Turio Abietis, liście – Folium Abiestis, żywica – Resina Abiestis.
- Surowce służą do otrzymywania olejku eterycznego, który pozyskuje się przez destylację z parą wodną. W jego skład wchodzi kadynen, flawanol – taksyfolina, węglowodór seskwiterpenowy, pinen i limonen.
- Stosowany jest do nacierań przy bólach reumatycznych, do kąpieli wzmacniających. Wykrztuśne działanie olejku wykorzystywane jest przy inhalacjach w stanach zapalnych gardła i oskrzeli.
- Szyszki dostarczają olejku wykorzystywanego w perfumerii.
[edytuj] Zagrożenia i ochrona
W Polsce populacje tego gatunku stanowią główny przedmiot ochrony szeregu rezerwatów przyrody. Niektóre z rezerwatów przyrody, w których celem ochrony jest również ochrona cennych drzewostanów jodły pospolitej:
- Rezerwat przyrody Błogie
- Rezerwat przyrody Ciszek
- Rezerwat przyrody Goła
- Rezerwat przyrody Jaźwiny
- Rezerwat przyrody Jabłecznik
- Rezerwat przyrody Jamno
- Rezerwat przyrody Jata
- Rezerwat przyrody Jedlina
- Rezerwat przyrody Jeleń
- Rezerwat przyrody Jodłowice
- Rezerwat przyrody Jodły Karnieszewickie
- Rezerwat przyrody Jodły Ostrzeszowskie
- Rezerwat przyrody Jodły Łaskie
- Rezerwat przyrody Kamień Michniowski
- Rezerwat przyrody Kozie Kąty
- Rezerwat przyrody Kruszewiec
- Rezerwat przyrody Lasek Kurowski
- Rezerwat przyrody Lubiaszów
- Rezerwat przyrody Lupa
- Rezerwat przyrody Majówka
- Rezerwat przyrody Marynopole
- Rezerwat przyrody Mokry Las
- Rezerwat przyrody Molenda
- Rezerwat przyrody Murowaniec
- Rezerwat przyrody Natalin
- Rezerwat przyrody Nowa Wieś
- Rezerwat przyrody Olbina
- Rezerwat przyrody Puszcza u Źródeł Radomki
- Rezerwat przyrody Rudka Sanatoryjna
- Rezerwat przyrody Spała
- Rezerwat przyrody Stok Szyndzielni
- Rezerwat przyrody Szklarnia
- Rezerwat przyrody Topór
- Rezerwat przyrody Twarda
- Rezerwat przyrody Wojsławice
- Rezerwat przyrody Wrząca
- Rezerwat przyrody Wykus
- Rezerwat przyrody Zabrzeźnia
- Rezerwat przyrody Świnia Góra
[edytuj] Ciekawostki
Jodła pospolita często atakowana jest przez mszyce (Adelges nordmannianae), z których spadzi pszczoły wytwarzają jeden z najbardziej cenionych "czarnych" miodów spadziowych.
Prawdopodobnie najpotężniejszym okazem jodły pospolitej w Polsce była "Gruba Jodła", rosnąca kiedyś na północnych stokach Babiej Góry.
Aktualnie najgrubsza jodła w Polsce rośnie w nadleśnictwie Stuposiany. Ma obwód 517 cm i wysokość 40 m[1].