Karol Szymanowski

Z Wikipedii

Karol Maciej Szymanowski h. Korwin / Ślepowron, (ur. 3 października 1882 we wsi Tymoszówka na Ukrainie, zm. 29 marca 1937 w sanatorium k. Lozanny) – polski kompozytor, pianista, pedagog i krytyk muzyczny.

Wraz z Grzegorzem Fitelbergiem, Ludomirem Różyckim i Apolinarym Szeluto należał do grupy kompozytorów Młodej Polski. Obok Fryderyka Chopina jest uznawany za najwybitniejszego polskiego kompozytora.

Spis treści 1 Życiorys 2 Twórczość 2.1 Ważniejsze aranżacje innych kompozytorów 3 Przypisy 4 Linki zewnętrzne

[edytuj] Życiorys

Szymanowski pochodził z polskiej rodziny zamieszkującej na naddnieprzańskiej Ukrainie. Drobne kalectwo (niepełnosprawna noga) ograniczało aktywność młodego Karola.

W wieku siedmiu lat rozpoczął domową edukację, z akcentem położonym na naukę muzyki. Najpierw uczył się pod kierownictwem ojca, a potem, od 1892 Gustawa Neuhausa, lokalnego nauczyciela muzyki, który odkrył u młodego Szymanowskiego zdolności kompozytorskie. W szkole Neuhausa zapoznał się z dorobkiem artystycznym romantyzmu, w szczególności niemieckiego. Następnie studiował w Warszawie u prof. Zygmunta Noskowskiego.

W latach 1903-1905 przebywał w Berlinie, gdzie poznał się z Ryszardem Straussem, który stał się jego mistrzem w nadchodzących latach. Zainspirowany jego muzyką skomponował swe pierwsze symfonie. W 1914 podróżując po Europie, będąc we Francji poznał się z modnym wówczas impresjonizmem, a w szczególności muzyką Claude'a Debussyego, która była kolejną inspiracją twórczą wchodzącego w okres największej płodności twórczej kompozytora.

Okres wojny spędził w rodzinnej wsi Tymoszówce, intensywnie pracując. Skomponował wtedy między innymi III symfonię, I Koncert skrzypcowy i I Kwartet smyczkowy. W czasie rewolucji bolszewickiej rodzina Szymanowskich straciła swój majątek ziemski. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę rodzina przeniosła się do Warszawy, gdzie Karol odniósł pierwsze wielkie sukcesy artystyczne i ostatecznie został pierwszym rektorem Warszawskiego Konserwatorium Muzycznego.

Szymanowski był homoseksualistą ^[1]. Jednym z jego dzieł, zawierających motywy homoerotyczne, jest opera Król Roger (1918-1924). Tworzył również wiersze. W latach 1917-1919 napisał powieść Efebos, poruszającą wprost tematykę homoseksualizmu. Dedykował ją swojemu kochankowi, 15-letniemu Borisowi Kochno. Boris był tancerzem, pochodzącym z szlacheckiej rosyjskiej rodziny, w późniejszych latach, po wyjeździe do Paryża, był również związany z Sergiuszem Diagilewem oraz Colem Porterem. Powieść spłonęła we wrześniu 1939 r. w mieszkaniu kuzyna kompozytora Jarosława Iwaszkiewicza, który sporządził obszerne streszczenie utworu. Jednak jeden z rozdziałów, podarowany właśnie Kochno (w przekładzie rosyjskim samego Szymanowskiego) ocalał. Ten fragment został wydany w Niemczech^[2].

Dostał Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury.

W 1930 Szymanowski cierpiący na gruźlicę na stałe zamieszkał w Willi Atma w Zakopanem skąd kierował Akademią Muzyczną w Warszawie (1930-1932) oraz często wyjeżdżał na leczenie do szwajcarskich sanatoriów. Zmarł w sanatorium w Lozannie w 1937.

Pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce w Krakowie. Jego serce spłonęło 6 sierpnia 1944 roku w czasie powstania warszawskiego razem z kaplicą Sióstr Sercanek w Kościele św. Krzyża.^[3]

Z okazji 125. rocznicy urodzin oraz 70. rocznicy śmierci kompozytora, 16 listopada 2006 sejm RP ogłosił rok 2007 rokiem Karola Szymanowskiego.

[edytuj] Twórczość

W pierwszej fazie swej twórczości Szymanowski wyraźnie pozostawał pod wpływem muzyki romantyzmu, wzorując się na Ryszardzie Straussie i na swym niedoścignionym mistrzu Chopinie. Począwszy od 1914 r. poddał się wpływom impresjonizmu, stając się jednym z najwybitniejszych przedstawicieli modernizmu.

Szymanowski wypracował swój własny bardzo liryczny styl muzyczny oparty na bogatej, innowacyjnej orkiestracji. Wprowadził też do swej muzyki motywy polskiego folkloru, w tym podhalańskiego i kurpiowskiego, na co miały wpływ głównie częste pobyty w Zakopanem.

Na jego dorobek kompozytorski składa się 79 utworów:

• Muzyka wokalna
  • pieśni (29)
  • muzyka chóralna (6)
• Muzyka instrumentalna
  • symfonie (4)
  • koncerty (2)
  • muzyka kameralna (11)
  • inne formy orkiestrowe (5)
  • opery (2)
  • operetka (1)
  • balety (2)
  • utwory na fortepian (17)

[edytuj] Ważniejsze aranżacje innych kompozytorów

• Grzegorz Fitelberg:
  • na orkiestrę symfoniczną: Etiuda b-moll op. 4 nr 3, Nokturn i tarantella op. 28, Pieśń Roksany z opery Król Roger (op. 46), Cztery tańce polskie
  • na głos i orkiestrę symfoniczną: Trzy fragmenty z poematów Kasprowicza op. 5, pieśni op. 13 nr 2 i 4, nr 6 z Pieśni miłosnych Hafiza op. 24, Pieśni kurpiowskie op. 58 nr 1, 3, 5, 7, 9.
• Paweł Kochański:
  • Pieśń Roksany z op. Król Roger, transkrypcja na skrzypce i fortepian (1926)
  • Taniec z "Harnasiów" na skrzypce i fortepian, transkrypcja Kochańskiego i Szymanowskiego (1931)
  • Pieśń kurpiowska z op. 58 nr 9, transkrypcja na skrzypce i fortepian Kochańskiego i Szymanowskiego (1931)
• Roman Padlewski: opracowanie czterech pieśni z op. 58 na skrzypce i fortepian (Suita kurpiowska, 1942)

Przypisy

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Muzeum Karola Szymanowskiego w Zakopanem
• Strona internetowa Towarzystwa Muzycznego im. K.Szymanowskiego