Korpus Oficerów Żandarmerii 1816-1830
Z Wikipedii
Korpus Oficerów Żandarmerii 1816-1830 - oficerowie Wojska Polskiego pełniący służbę w Korpusie Żandarmerii w latach 1816-1830.
17 października 1817 car Rosji i król Polski, Aleksander I wydał dekret o utworzeniu Żandarmerii w Królestwie Polskim. Wspomniany akt prawny między innymi zawierał etat formacji zgodnie, z którym w Korpusie Żandarmerii powinno pełnić służbę 43 oficerów, w tym jeden pułkownik, jeden podpułkownik lub major, 8 kapitanów i 33 poruczników lub podporuczników (szczegółową organizację korpusu zobacz w: Dywizjon Karabinierów Konnych). Dowódca korpusu podlegał generałowi jazdy Aleksandrowi Rożnieckiemu. Organizatorem korpusu i jego pierwszym dowódcą został płk Stanisław Dulfus. Na to stanowisko został wyznaczony dzięki poparciu gen. Rożnieckiego, któremu opłacił się kwotą 2000 dukatów. W roku 1817 stan faktyczny oficerów żandarmerii znacząco odbiegał od stanu etatowego. Poza jednym pułkownikiem i jednym podpułkownikiem służbę pełniło aż 22 kapitanów oraz 13 poruczników i 8 podporuczników:
- pułkownik Stanisław Dulfus
- podpułkownik Antoni Wieniawski
- kapitan Ignacy Rozmysłowski
- kapitan Wincenty Radzikowski
- kapitan Tomasz Łuczycki
- kapitan Kacper Wężyk
- kapitan Ignacy Drozd (Drost)
- kapitan Józef Marchocki
- kapitan Kazimierz Olexiński
- kapitan Donat Porzycki
- kapitan Józef Błeszyński
- kapitan Michał Oyrzanowski
- kapitan Józef Czerniewski
- kapitan Karol Michaelis
- kapitan Mikołaj Siciński (Sieciński)
- kapitan Jerzy Lewartowski
- kapitan Walery Kleszczyński
- kapitan Jakub Jurgaszko
- kapitan Benedykt Peszyński
- kapitan Antoni Rożański
- kapitan Stefan Szlagowski
- kapitan Nikodem Miracki
- kapitan Józef Urbanowski
- kapitan Antoni Malski
- porucznik Wiktor Karsznicki
- porucznik Franciszek Ciołkowski
- porucznik Franciszek Milewski
- porucznik Ignacy Tarnowski
- porucznik Kazimierz Lemański
- porucznik Telesfor Borowski
- porucznik Feliks Załęski
- porucznik Jan Walicki
- porucznik Stanisław Zawadzki
- porucznik Xawery Woynarowski
- porucznik Józefat Kadłubiski
- porucznik Karol Remiszewski
- porucznik Maciej Siodołkiewicz
- podporucznik Mateusz Malinowski
- podporucznik Józef Bohdanowicz
- podporucznik Jan Kacper Krassowski
- podporucznik Kazimierz Woycicki
- podporucznik Kacper Tokarski
- podporucznik Józef Floręcki
- podporucznik Stanisław Goliszewski
- podporucznik Andrzej Popielnicki
Po pierwszym roku funkcjonowania Żandarmerii z jej szeregów ubyła ¼ oficerów. Zapewne był to wystarczający okres czasu by stwierdzić niezdatność części oficerów do służby w formacji na poły wojskowej na poły policyjnej. Pozostali uzyskali przeniesienia do oddziałów piechoty i jazdy oraz Korpusu Weteranów i Inwalidów:
- kpt. Kazimierz Olexiński odszedł ze służby,
- kpt. Józef Błeszyński oficer na „reformie” [1] przydzielony do Pułku 4 Strzelców Konnych,
- kpt. Ignacy Rozmysłowski przeniesiony do Pułku 3 Strzelców Pieszych,
- kpt. Stefan Szlagowski przeniesiony do Pułku 5 Piechoty Liniowej,
- por. Ignacy Tarnowski (nie figuruje w Roczniku 1818),
- por. Telesfor Borowski (nie figuruje w Roczniku 1818),
- por. Józefat Kadłubiski (nie figuruje w Roczniku 1818),
- por. Maciej Siodołkiewicz (nie figuruje w Roczniku 1818),
- ppor. Mateusz Malinowski (nie figuruje w Roczniku 1818),
- ppor. Andrzej Popielnicki przeniesiony do Kompanii 7 Weteranów w Województwie Mazowieckim,
Wymienionych wyżej oficerów zastąpili:
- kpt. Józef Bogusławski przeniesiony z Kompanii 2 Inwalidów w Warszawie,
- kpt. Jan Strączyński przeniesiony z Pułku 4 Ułanów,
- kpt. Michał Ciemniewski przeniesiony z Pułku 1 Strzelców Konnych (w 1817 awansowany na kapitana w Pułku 3 Strzelców Konnych),
- kpt. Michał Chylewski przeniesiony z Kompanii 3 Weteranów w Województwie Kaliskim,
- kpt. Ignacy Cywiński przeniesiony z Pułku 3 Piechoty Liniowej,
- kpt. Jan Wydorowski przydzielony z „reformy” (przydział do Pułku 4 Strzelców Konnych),
- por. Tomasz Jeżowski przeniesiony z Pułku 5 Piechoty Liniowej,
- por. Łukasz Sikorski przeniesiony z „reformy” (przydział do Pułku 4 Piechoty Liniowej),
- por. Michał Urbanowicz (w 1817 poza służbą czynną),
- ppor. Jan Mikoszewski przeniesiony z Pułku 4 Ułanów,
- ppor. Józef Janikowski (nie figuruje w Roczniku 1817).
W ciągu kolejnych dziesięciu lat sytuacja kadrowa był bardzo stabilna. Liczba oficerów, którzy opuszczali szeregi korpusu równała się liczbie oficerów powołanych do Żandarmerii i nie przekraczała liczby czterech. W 1823 nie odnotowano przypadków przyjęcia i odejścia ze służby. Do roku 1825 ogólny stan oficerów utrzymywał się na tym samym poziomie (46).
Liczba oficerów | 1817 | 1818 | 1819 | 1820 | 1821 | 1822 | 1823 | 1824 | 1825 | 1826 | 1827 | 1828-1829 | 1830 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Przybycia | 0 | 11 | 4 | 2 | 2 | 3 | 0 | 2 | 2 | 2 | 1 | 5 | 0 |
Ubycia | 0 | 10 | 4 | 3 | 2 | 2 | 0 | 2 | 2 | 4 | 0 | 6 | 0 |
Stan | 45 | 46 | 46 | 45 | 45 | 46 | 46 | 46 | 46 | 44 | 45 | 44 | 44 |
W 1819 przybyli:
- kpt. Wojciech Sadowski z Pułku 7 Piechoty Liniowej
- kpt. Franciszek Białoskurski z Pułku 2 Ułanów (w 1818 awansowany na kapitana),
- ppor. Antoni Wyszyński z „reformy” (przydział do Pułku 3 Ułanów),
- ppor. Franciszek Kontrymowicz (nie figuruje w Roczniku 1818),
zostali przeniesieni:
- kpt. Kacper Wężyk do Pułku 6 Piechoty Liniowej,
- kpt. Tomasz Łuczycki do Pułku 3 Strzelców Pieszych,
kpt. Michał Oyrzanowski do Pułku 4 Ułanów
- kpt. Jan Strączyński do Pułku 4 Ułanów.
W 1820 przybyli:
- kpt. Jan Borzysławski z Pułku 2 Ułanów (w 1819 awansowany na kapitana),
- ppor. Tomasz Grudziński (nie figuruje w Roczniku 1819),
zmarli:
- kpt. Ignacy Drozd (Drost),
- kpt. Józef Czerniewski,
- ppor. Józef Janikowski (Jankowski).
W 1821 przybyli:
- ppor. Józef Stupnicki (nie figuruje w Roczniku 1820),
- ppor. Józef Ładowski (nie figuruje w Roczniku 1820),
zostali przeniesieni:
- kpt. Józef Bogusławski do Kompanii 10 Weteranów w Województwie Podlaskim,
- ppor. Stanisław Goliszewski do Pułku 1 Strzelców Konnych.
W 1822 przybyli:
- kpt. Ignacy Bartosiewiecki z Pułku 3 Strzelców Konnych,
- ppor. Franciszek Kobyliński z Pułku 2 Ułanów
- podoficer Michał Kowalski z Pułku Grenadierów Gwardii z równoczesnym awansem na podporucznika,
ubyli:
- kpt. Walery Kleszczyński otrzymał dymisję,
- kpt. Wojciech Sadowski przeniesiony na „reformę” z przydziałem do Pułku 7 Piechoty Liniowej.
W 1824 przybyli:
- ppor. Paweł Pętkowski,
- ppor. Benedykt Turkiewicz
ubyli:
- kpt. Jan Borzysławski, zmarł,
- ppor. Jan Kacper Krassowski przeniesiony do Kompanii 7 Weteranów w Województwie Mazowieckim.
W 1825 przybyli:
- ppor. Mikołaj Roszkowski,
- wachmistrz Mikołaj Zieliński awansowany na podporucznika,
ubyli:
- kpt. Donat Porzycki otrzymał dymisję w stopniu majora z prawem noszenia munduru i pensją,
- kpt. Michaelis otrzymał dymisję,
- ppor. Kowalski przeniesiony do Korpusu Weteranów i Inwalidów,
W 1826 przybyli:
- ppłk Antoni Strażyński z Pułku 2 Piechoty Liniowej na stanowisko dowódcy Żandarmerii,
- ppor. Piotr Burkhardt,
w tym samym czasie ubyli:
- płk Stanisław Dulfus przeniesiony na „reformę” (w 1827 przykomenderowany do Jazdy),
- ppłk Antoni Wieniawski umieszczony w Wojsku (w 1827 poza służbą czynną),
- por. Stanisław Zawadzki „wykreślony z kontroli” (jedyny oficer o tym imieniu i nazwisku od 1825 był audytorem Pułku 4 Strzelców Konnych),
- ppor. Michał Kowalski.
W następnym roku przybył ppor. Ignacy Medyński.
- kpt. Franciszek Fryderycy (w latach 1825-1827 poza służbą czynną),
- por. Marcin Jaworski (komendant Poczty do Wymiany Dezerterów w Pyzdrach),
- por. Franciszek Wyganowski z Pułku 6 Piechoty Liniowej,
- ppor. Adam Rakowski z Pułku 6 Piechoty Liniowej,
- ppor. Antoni Kunicki,
przeniesieni zostali:
- ppor. Mikołaj Zieliński otrzymał żądaną dymisję[2] z pensją,
- por. Xawery Woynarowski,
- kpt. Michał Ciemniewski do Kompanii 9 Weteranów w Województwie Krakowskim,
- por. Jan Walicki do Kompanii 10 Weteranów w Województwie Podlaskim z równoczesnym awansem na kapitana,
zmarli:
- kpt. Józef Urbanowski,
- por. Franciszek Ciołkowski.
15 listopada 1830 ppłk Antoni Strażyński został zdymisjonowany, a w nocy z 29 na 30 listopada tego roku rozpoczęło się powstanie listopadowe. Na prowincji żandarmeria zawiesiła swoją działalność. Niektórzy oficerowie zbiegli za granicę, a później do Rosji, innych sprowadzono do Warszawy jako więźniów. Po skoncentrowaniu korpusu pod Warszawą i reorganizacji 19 oficerów przeniesiono do jazdy, a 2 do weteranów. W ich miejsce oddelegowano trzech oficerów.
Ogółem w latach 1816-1830 służbę w Żandarmerii pełniło 79 oficerów, w tym jeden pułkownik, dwóch podpułkowników, jeden major, 31 kapitanów, 19 poruczników i 25 podporuczników. 18 oficerów (23 %) pełniło nieprzerwanie służbę od powstania Żandarmerii aż do jej likwidacji.[3] Cechą charakterystyczną tej grupy oficerów był brak możliwości awansu. W ciągu 14 lat istnienia Żandarmerii, w ostatnim roku jej istnienia, awansował tylko jeden oficer - Ignacy Cywiński z kapitana na majora (kpt. Donat Porzycki w 1825 awansował na majora z chwilą przeniesienia w stan spoczynku). Spowodowane było to większą, w stosunku do etatu, liczbą kapitanów oraz istnieniem tylko jednego stanowiska zaszeregowanego do stopnia majora - podpułkownika. Nieliczni z oficerów, którzy w 1831 walczyli w szeregach Dywizjonu Karabinierów Konnych awansowali na wyższe stopnie: por. Franciszek Wyganowski i ppor. Franciszek Kobyliński awansowali na kapitana, a ppor. Paweł Pętkowski awansował na porucznika.
Korpus oficerów żandarmerii stanowił niedużą, w stosunku do ogółu służących w armii, grupę oficerów. Ich liczba była mniejsza od liczby oficerów pełniących służbę w poszczególnych pułkach piechoty i jazdy.[4]
Funkcję adiutanta dowódcy Żandarmerii pełnili:
- ppor. Franciszek Kontrymowicz 1819-1820
- ppor. Tomasz Grudziński 1820-1821
- ppor. Józef Stupnicki 1821-1825
- ppor. Benedykt Turkiewicz 1825-1826
- ppor. Mikołaj Zieliński 1826-1827
- ppor. Ignacy Medyński 1827-1828 ? 1829
- ppor. Józef Stupnicki 1828 ? 1829 - 1830
[edytuj] Źródła:
- Roczniki Wojskowe Królestwa Polskiego na 1817-1827 i 1829-1830 rok.
- Wacław Tokarz, Armia Królestwa Polskiego 1815-1830, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1986, reprint wyd. Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego, Piotrków 1917, ss. 254-260
- Xsięga pamiątkowa 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny generałów i sztabs-oficerów tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy armii polskiej w tymże roku Krzyżem Wojskowym „Virtuti Militari” odznaczonych, Drukarnia Ludowa, Lwów 1881
Przypisy
- ↑ Oficer na „reformie” pozostawał w czynnej służbie, pobierał połowę poborów i miał obowiązek stawienia się do służby na rozkaz przełożonych. Marek Tarczyński, Polskie tradycje pożegnania ze służbą wojskową w: Historyczny rodowód polskiego ceremoniału wojskowego: opracowanie zbiorowe pod red. Leonarda Ratajczyka, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1981, ISBN 83-11-06506-3, s. 480
- ↑ Oficer otrzymujący dymisję przechodził w stan spoczynku, tamże.
- ↑ Kapitanowie: Wincenty Radzikowski, Józef Marchocki, Mikołaj Siciński, Jerzy Lewartowski, Jakub Jurgaszko, Benedykt Peszyński, Antoni Rożański, Nikodem Miracki, Antoni Malski, porucznicy: Wiktor Karsznicki, Franciszek Milewski, Kazimierz Lemański, Feliks Załęski, Karol Remiszewski, podporucznicy: Józef Bohdanowicz, Kazimierz Woycicki, Kacper Tokarski, Józef Floręcki.
- ↑ W 1830 w Pułku 4 Strzelców Pieszych pełniło służbę 59 oficerów, w tym: 1 pułkownik, 1 podpułkownik, 3 majorów, 13 kapitanów, 12 poruczników i 29 podporuczników oraz kapelan, audytor, sztabs lekarz i 2 lekarzy batalionowych. W tym samym roku w Pułku 3 Strzelców Konnych służyło 51 oficerów, w tym: 1 pułkownik, 1 podpułkownik, 2 majorów, 11 kapitanów, 12 poruczników i 24 podporuczników oraz kapelan, audytor, sztabs lekarz i lekarz batalionowy.
Komisja Rządowa Wojny * Korpus Oficerów Żandarmerii * Szkoła Aplikacyjna * Szkoła Podchorążych * Sprzysiężenie Wysockiego
1815-1830: Piechota: Korpus Piechoty * 1 DP * 2 DP Kawaleria: Korpus Jazdy * Dywizja Ułanów * Dywizja Strzelców Konnych
Powstanie listopadowe: Piechota: 1 DP * 2 DP * 3 DP * 4 DP * 5 DP * 6 DP Kawaleria: 1 DJ * 2 DJ * 3 DJ * 4 DJ * 5 DJ * Dywizjon Karabinierów Konnych