Kronika Anonima, tzw. Galla
Z Wikipedii
Kronika polska (łac. Chronica Polonorum) – spisana po łacinie w latach 1112 - 1116 kronika historii Polski przez nieznanego autora.
Kronika jest utworem historiograficznym.
Oryginalna, pełna nazwa dzieła to: Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum.
Spis treści |
[edytuj] Znaczenie Kroniki polskiej
Kronika polska nie jest kroniką w jej powszechnie utartym sensie. Kronika jest pierwszym dziełem literatury świeckiej w Polsce. Jest przykładem utworu historycznego opiewającego czyny monarchów, popularnym wówczas w średniowiecznej Europie. Utwory takie nazywano gesta (łac.]) czyli czyny. Kronika polska opowiada o czynach Bolesława Krzywoustego. Według niektórych jest ona panegirykiem panowania tego księcia. Według Pawła Jasienicy jest to raczej esej polityczny, pisany z konkretnym celem - przedstawienia kraju - Polski, jako równego innym krajom chrześcijańskim. Celem autora było nie tyle zapis wydarzeń ku pamięci, ile napisanie dzieła do rozpowszechnienia wśród szlachty i duchowieństwa.
[edytuj] Zawartość Kroniki
Kronika powstała na podstawie polskich źródeł i informacji zebranych przez Galla na dworze Bolesława, jest więc utworem na wskroś polskim i jako taki zaliczany jest do najstarszych dzieł polskiego piśmiennictwa. Kronika jest napisana łaciną, często rymowaną, niejednokrotnie posługuje się motywami fikcyjnymi, takimi jak listy, mowy czy pieśni. Kronika ma charakter moralistyczny: władza panujących pochodzi od Boga, a ich rządy mają idealistyczny przebieg. Choć Gall niewątpliwie wybiera fakty historyczne, traktując jedne obszernie, a inne pomijając milczeniem, nie posuwa się do ich fałszowania. Charakterystyczny dlań zwrot - długo byłoby o tym mówić - po części wynika z faktu, iż kronikę pisze z chęci zarobku (daje to do zrozumienia kilka razy w treści Kroniki), więc by się nie narazić przemilcza pewne problemy, a po części markuje nim po prostu swoją niewiedzę na dany temat.
Kronika... opisuje dzieje Piastów, przede wszystkim zaś Bolesława Krzywoustego. Składa się z trzech ksiąg:
- Część pierwsza opisuje legendarne początki państwa polskiego do narodzin Bolesława Krzywoustego;
- Część druga opisuje młodość księcia, do roku 1108;
- Niedokończona część trzecia mówi o latach panowania Krzywoustego, aż do roku 1113. Jest to ostatni rok opisany przez Galla w jego kronice.
W księgach opisuje przede wszystkim dzieje Bolesława Krzywoustego, ale pisze także o Mieszku I, Bolesławie Chrobrym, Mieszku II, Kazimierzu Odnowicielu, Bolesławie Śmiałym oraz Władysławie Hermanie.
[edytuj] Pierwsze wydanie dzieła
Ani oryginał (rękopis), ani wczesne odpisy nie dotrwały do naszych czasów. Wg naukowców istniało co najmniej 8 egzemplarzy. Na pewno używali ich Wincenty Kadłubek oraz Jan Długosz.
Do dziś zachowały się trzy kopie dzieła (najstarsza pochodzi z 1340 roku):
- rękopis Zamoyskich, przechowywany w Bibliotece Narodowej w Warszawie, sygn. BOZ cim.28
- rękopis Sędziwoja, przechowywany w Bibliotece Czartoryskich w Krakowie, sygn. 1310
- rękopis Heilsberski (interpolowany), przechowywany w Bibliotece Narodowej w Warszawie, sygn. 8006
[edytuj] Kolejne wydania
- 1749 - Kronika polska - wydawca Gotfryd Lengnich
- 1864 - tekst kroniki w "Monumenta Poloniae Historica", A.Bielowski, t. I, s. 379-484, Lwów 1864
- 1923 - Anonim, tzw. Gall, Kronika Polska, tłum. Roman Grodecki, Biblioteka Narodowa, Seria I, nr 59, Kraków 1923
- 1952 - druk po łacinie - Karol Maleczyński: podstawowe wydanie krytyczne: Anonima tzw. Galla Kronika czyli dzieje książąt i władców polskich, red. K. Maleczyński, Monumenta Poloniae Historica, s.II, t. 2, Kraków 1952.
- 1996 - Anonim, tzw. Gall, Kronika Polska, tłum. Roman Grodecki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Biblioteka Narodowa, Seria I, nr 59, Wrocław 1996
- 2003 - Gall Anonim Kronika Polska, tłum. Roman Grodecki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Wrocław, Wrocław 2003
[edytuj] Bibliografia
- polski przekład, Anonim tzw. Gall, Kronika Polska, tł. R. Grodecki, M. Plezia, Wrocław 1989 (kilka wydań)
- Paweł Jasienica, Trzej kronikarze, Czytelnik Warszawa 1993, ISBN 83-07-02211-8
- Tadeusz Rojek, XIII tajemnic historii, Nasza Księgarnia Warszawa 1987, ISBN 83-10-08952-X
