Kwintet fortepianowy
Z Wikipedii
Kwintet fortepianowy - gatunek w muzyce kameralnej, który przypuszczalnie narodził się jako "substytut orkiestry": w prywatnych salonach bądź niewielkich salach koncertowych, do których nie zmieściłaby się orkiestra, pianiści wykonywali bowiem koncerty fortepianowe z towarzyszeniem kwartetu smyczkowego. Wiadomo, że tak właśnie ćwiczył Fryderyk Chopin przed swoimi koncertami publicznymi w Warszawie. W liście z 31 VIII 1830 roku pisał do Tytusa Woyciechowskiego: ...już w tym tygodniu mam cały Koncert [e-moll] próbować w kwartecie, dlatego żeby najprzód ten kwartet mógł się porozumieć ze mną - trochę oswoić, bez czego, Elsner powiada, że próba z orkiestrą od razu nie przyszłaby do ładu. Po dwóch tygodniach (19 IX) raz jeszcze zawiadamiał przyjaciela: Próbowałem zeszłej środy mój Koncert w kwartecie. (...) Jak się wyda z orkiestrą, napiszę Ci w przyszły tydzień, bo w tę środę spróbuję. Jutro jeszcze raz w kwartecie chcę zrobić.
W XIX wieku najpopularniejsze kwintety fortepianowe skomponowali (z założenia już dla kwartetu smyczkowego i pianisty): Franz Schubert - Kwintet fortepianowy A-dur "Pstrąg", Robert Schumann - Kwintet fortepianowy Es-dur, Johannes Brahms - Kwintet fortepianowy f-moll, Antonin Dvorak - dwa kwintety w tonacji A-dur (wczesny i dojrzały), Cesar Franck - Kwintet fortepianowy f-moll, Gabriel Faure - dwa kwintety: d-moll i c-moll.
W XX wieku kwintetów fortepianowych powstało znacznie mniej. Najpopualrniejszy skomponował Dymitr Szostakowicz - Kwintet fortepianowy g-moll, który wykonał po raz pierwszy osobiście z Kwartetem smyczkowym im. Beethovena w 1940 roku w Moskwie (za utwór ten otrzymał Nagrodę Stalinowską).
Najstarszy grywany dzisiaj polski kwintet fortepianowy skomponował Juliusz Zarębski (Kwintet fortepianowy g-moll), w 1885 roku, i jest to bodaj najwybitniejszy polski utwór kameralny w XIX wieku (rywalizować może z nim co najwyżej Trio fortepianowe Chopina). W XX wieku kwintety fortepianowe komponowała Grażyna Bacewicz (1952, 1965) i Krzysztof Meyer (1991).
