Grażyna Bacewicz

Z Wikipedii

Nagrobek Grażyny Bacewicz na Cmentarzu Komunalnym (d. Wojskowym) - Powązki, Warszawa, 23 lipca 2006 r.

Grażyna Bacewicz (ur. 5 lutego 1909 r w Łodzi, zm. 17 stycznia 1969 r w Warszawie).

Wybitna polska kompozytorka i skrzypaczka. Urodziła się w polsko-litewskiej rodzinie o tradycjach muzycznych. Jej ojciec i brat Vytatutas (Witold) używali nazwiska Bacevičius, drugi brat to Kiejstut Bacewicz. Grażyna Bacewicz studiowała w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Warszawie pod kierunkiem Kazimierza Sikorskiego (kompozycja) i Józefa Jarzębskiego (skrzypce), a także Józefa Turczyńskiego (fortepian). Po błyskotliwej karierze wykonawczej w latach pięćdziesiątych XX wieku oddała się niemal całkowicie kompozycji. Przez wiele lat tworzyła w stylu neoklasycznym (najczęściej pojawiał się wtedy w jej twórczości cykl sonatowy), potem przechodziła stopniowo ku muzyce bardziej ekspresyjnej. Przez różnorodną fakturę utworów, klarowność i logikę wypowiedzi zdobyła trwałą pozycję w klasycznym repertuarze koncertowym. Mężem jej był lekarz internista - Piotr Andrzej Biernacki.

[edytuj] Wykształcenie

Początkowo gry na fortepianie i skrzypcach uczył ją ojciec - Vincas Bacevičius (Wincenty Bacewicz). Od roku 1919 kontynuowała edukację muzyczną w Konserwatorium Muzycznym Heleny Kijeńskiej-Dobkiewiczowej w Łodzi, gdzie kształciła się w zakresie gry na skrzypcach, fortepianie oraz teorii muzyki. W 1923 roku wraz z całą rodziną przeniosła się do Warszawy. Od 1924 roku uczęszczała do Konserwatorium Warszawskiego. Studiowała kompozycję w klasie Kazimierza Sikorskiego, grę na skrzypcach pod kierunkiem Józefa Jarzębskiego i grę na fortepianie u Józefa Turczyńskiego. Równocześnie podjęła studia filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim, z których jednak po półtora roku zrezygnowała. Przerwała także dalszą naukę gry na fortepianie. W roku 1932 ukończyła Konserwatorium, uzyskując dwa dyplomy - z gry na skrzypcach i kompozycji. W tym samym roku dzięki hojności Ignacego Jana Paderewskiego otrzymała stypendium na studia kompozytorskie w Ecole Normale de Musique w Paryżu, które odbyła w latach 1932-33 pod kierunkiem Nadii Boulanger. Uczęszczała tam również na prywatne lekcje gry na skrzypcach do Henri Toureta. Ponownie wyjechała do stolicy Francji w roku 1934, aby kształcić się u węgierskiego skrzypka - Carla Flescha.

[edytuj] Kariera skrzypaczki

Jako solistka zaczęła odnosić sukcesy już w 1935 roku, kiedy otrzymała pierwsze wyróżnienie na I Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego w Warszawie. W latach 1936-38 współpracowała z warszawską Orkiestrą Polskiego Radia, zorganizowaną przez Grzegorza Fitelberga, w której grała partię pierwszych skrzypiec. Praca w orkiestrze dała jej możliwość wzbogacenia wiedzy w zakresie instrumentacji. Przed II wojną światową również wiele koncertowała - często wspólnie z bratem Kiejstutem, znanym pianistą - w wielu krajach, m.in. na Litwie, we Francji i Hiszpanii. Podczas okupacji niemieckiej występowała na koncertach konspiracyjnych i koncertach Rady Głównej Opiekuńczej. Po wojnie kontynuowała działalność koncertową do 1953 roku. Dawała recitale w Belgii, Czechosłowacji, ZSRR, Rumunii, na Węgrzech i we Francji.

Równocześnie w 1945 roku podjęła pracę w Państwowym Konserwatorium Muzycznym (obecnie: Akademii Muzycznej) w Łodzi, gdzie wykładała przedmioty teoretyczne i prowadziła klasę skrzypiec. W latach 50. poświęciła się prawie wyłącznie kompozycji i nauczaniu. Od 1966 roku (od 1967 jako profesor zwyczajny) aż do śmierci pracowała w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (obecnie: Akademii Muzycznej) w Warszawie, prowadząc klasę kompozycji. Ponadto często brała udział - jako juror - w konkursach skrzypcowych i kompozytorskich, m.in. w Liège, Paryżu, Moskwie, Neapolu, Budapeszcie, Poznaniu i Warszawie. W latach 1955-57 i 1960-69 pełniła również funkcję wiceprezesa Związku Kompozytorów Polskich.

[edytuj] Twórczość kompozytorska

Grażyna Bacewicz to jedna z niewielu kobiet wśród polskich kompozytorów. Wpływ na jej twórczość wywarła Nadia Boulanger, u której ta uczyła się kompozycji , zdobywając znakomity warsztat, który wykorzystywała umiejętnie w swojej obfitej i różnorodnej twórczości mieszczącej się na ogół w nurcie neoklasycznym. Jako wykształcona i koncertująca skrzypaczka szczególną uwagę poświęciła muzyce na skrzypce oraz inne instrumenty smyczkowe. Była autorką siedmiu koncertów skrzypcowych, dwóch koncertów wiolonczelowych i koncertu altówkowego. Napisała także siedem kwartetów smyczkowych, pięć sonat na skrzypce i fortepian oraz dwie sonaty na skrzypce solo. Przynajmniej niektóre z tych kompozycji, obok kilku innych dzieł kameralnych, a także symfonicznych, konkurują na estradach koncertowych z "męskimi" utworami z pełnym powodzeniem do dzisiaj.

[edytuj] Twórczość literacka

Bacewicz pisarstwem zajmowała się w latach 60.. Jest autorką kilku powieści i nowel - pozostających jednak nadal w rękopisie - oraz tomiku opowiadań "Znak szczególny" ("Czytelnik", Warszawa 1970; II wyd.: 1974).

[edytuj] Ważniejsze kompozycje:

• Cztery Preludia Na Fortepian (1924)
• Sinfonietta Na Orkiestrę Smyczkową (1929)
• Suita Na Zespół Smyczkowy (1931)
• De Profundis Clamavi Ad Te, Domine Na Głosy Solowe, Chór I Orkiestrę (1932)
• Kwintet Na Instrumenty Dęte (1932)
• Convoi De Joie Poemat Symfoniczny Na Orkiestrę (1933)
• Partita Na Skrzypce I Fortepian (1934)
• Trio Na Obój, Skrzypce I Wiolonczelę (1935)
• Sinfonietta Na Małą Orkiestrę Symfoniczną (1935)
• Koncert Skrzypcowy Nr 1 (1937)
• Kwartet Smyczkowy Nr 1 (1938)
• Trzy Preludia Na Fortepian (1941)
• Sonata Na Skrzypce Solo Nr 1 (1941)
• Symfonia Nr 1 (1942 - 1945)
• Kwartet Smyczkowy Nr 2 (1943)
• Suita Na Dwoje Skrzypiec (1943)
• Uwertura Na Orkiestrę Symfoniczną (1943)
• Concertino Na Skrzypce I Fortepian (1945)
• Koncert Skrzypcowy Nr 2 (1945)
• Sonata Na Skrzypce I Fortepian Nr 1 (Sonata Da Camera) (1945)
• Sonata Na Skrzypce I Fortepian Nr 2 (1946)
• Symfonia Na Orkiestrę Smyczkową (1946)
• Ze Starej Muzyki Suita Na Mały Zespół Orkiestrowy (1946)
• Sonata Na Skrzypce I Fortepian Nr 3 (1947)
• Kwartet Smyczkowy Nr 3 (1947)
• Introdukcja I Kaprys Na Orkiestrę Symfoniczną (1947)
• Koncert Na Orkiestrę Smyczkową (1948)
• Trio Na Obój, Klarnet I Fagot (1948)
• Koncert Skrzypcowy Nr 3 (1948)
• Koncert Fortepianowy (1949)
• Sonata Na Fortepian Nr 1 (1949)
• Rapsodia Polska Na Skrzypce I Orkiestrę (1949)
• Kwartet Na Czworo Skrzypiec (1949)
• Sonata Na Skrzypce I Fortepian Nr 4 (1949)
• Kwartet Smyczkowy Nr 4 (1950-1951)
• Symfonia Nr 2 (1951)
• Koncert Skrzypcowy Nr 4 (1951)
• Koncert Wiolonczelowy Nr 1 (1951)
• Sonata Na Skrzypce I Fortepian Nr 5 (1951)
• Kwintet Fortepianowy Nr 1 (1952)
• Symfonia Nr 3 (1952)
• Symfonia Nr 4 (1953)
• Sonata Na Fortepian Nr 2 (1953)
• Z Chłopa Król Balet Na Orkiestrę (1953)
• Koncert Skrzypcowy Nr 5 (1954)
• Uwertura Polska Na Orkiestrę (1954)
• Partita Na Skrzypce I Fortepian (1955)
• Sonatina Na Fortepian (1955)
• Sonatina Na Obój I Fortepian (1955)
• Kwartet Smyczkowy Nr 5 (1955)
• Dziesięć Etiud Koncertowych Na Fortepian (1956-1957)
• Koncert Skrzypcowy Nr 6 (1957)
• Wariacje Symfoniczne Na Orkiestrę (1957)
• Sonata Na Skrzypce Solo Nr 2 (1958)
• Muzyka Na Smyczki, Trąbki I Perkusję (1958)
• Przygoda Króla Artura Komiczna Opera Radiowa (1959)
• Kwartet Smyczkowy Nr 6 (1960)
• Pensieri Notturni Na Orkiestrę Kameralną (1961)
• Koncert Na Wielką Orkiestrę Symfoniczną (1962)
• Koncert Wiolonczelowy Nr 2 (1963)
• Kwartet Na Cztery Wiolonczele (1964)
• Akropolis Kantata Na Chór Mieszany I Orkiestrę Do Słów Stanisława Wyspiańskiego (1964)
• Esik W Ostendzie Balet Komiczny W 1 Akcie (1964)
• Koncert Skrzypcowy Nr 7 (1964-1965)
• Divertimento Na Orkiestrę Smyczkową (1965)
• Musica Sinfonica In Tre Movimenti (1965)

• Kwartet Smyczkowy Nr 7 (1965)
• Trio Na Obój, Harfę I Perkusję (1965)
• Kwintet Fortepianowy Nr 2 (1965)
• Koncert Na 2 Fortepiany I Orkiestrę (1966)
• Contradizione Na Orkiestrę Kameralną (1966)
• Esquisse Na Organy (1966)
• In Una Parte Na Orkiestrę Symfoniczną (1967)
• Koncert Na Altówkę I Orkiestrę (1967-1968)
• Cztery Kaprysy Na Skrzypce Solo (1968)
• Pożądanie Balet W 2 Aktach (1968 - 1969)

[edytuj] Nagrody i wyróżnienia

• 1933 I nagroda na konkursie kompozytorskim Towarzystwa "Aide aux femmes de professions libres" w Paryżu za Kwintet Na Instrumenty Dęte
• 1936 II nagroda na konkursie kompozytorskim Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej za Trio Na Obój, Skrzypce I Wiolonczelę, wyróżnienie za Sinfoniette na orkiestrę smyczkową
• 1949 II nagroda (pierwszej nie przyznano) na Konkursie Kompozytorskim Im. Fryderyka Chopina, zorganizowanym przez Związek Kompozytorów Polskich w Warszawie za Koncert Fortepianowy
• 1951 I nagroda na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Liege za Kwartet Smyczkowy nr 4
• 1956 II nagroda na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Liege za Kwartet Smyczkowy nr 5
• 1960 III Lokata podczas Międzynarodowej Trybuny Kompozytorów UNESCO w Paryżu za Muzykę na smyczki, trąbkę i perkusję
• 1965 Nagroda rządu belgijskiego i złoty medal na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorów w Brukseli za koncert skrzypcowy nr 7

Ponadto Grażyna Bacewicz została uhonorowana szeregiem nagród za całokształt twórczości, kilkakrotnie przyznawano jej nagrody państwowe. Została również odznaczona Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1949) i I klasy (1959), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1953), Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955) oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1955).

Zobacz też: przegląd zagadnień z zakresu muzyki.