Dymitr Szostakowicz

Z Wikipedii

Dymitr Szostakowicz

Dymitr Szostakowicz (Дми́трий Дми́триевич Шостако́вич) (ur. 12/25 września 1906 w Sankt Petersburgu, zm. 9 sierpnia 1975 w Moskwie) – kompozytor i pianista rosyjski, często uważany za najwybitniejszego symfonika XX wieku pomimo pewnych kontrowersji dotyczących jego zawodowych poczynań w okresie przesilenia stalinizmu.

Urodził się w Petersburgu w rodzinie polskiej rodem z Wilna i tam ukończył konserwatorium w 1923 na wydziałach fortepianu i kompozycji. W 1926 rozgłos zdobyła jego pierwsza symfonia. W 1927 otrzymał dyplom honorowy na I Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Jest twórcą sześciu koncertów, piętnastu kwartetów smyczkowych i piętnastu symfonii.

Jest jednym z kompozytorów z pokolenia muzyków, których działalność przypadła w czasach porewolucyjnych. Bardzo wcześnie rozpoczął komponować; studiował w konserwatorium petersburskim (fortepian - L. Nikołajew, kompozycja - M. Steinberg). Dyplom z fortepianu uzyskał w 1923, dwa lata później - dyplom z kompozycji. Niemal równocześnie z ukończeniem studiów zbiegł się debiut kompozytorski Szostakowicza: wykonanie (1926) I Symfonii, pisanej jeszcze w konserwatorium. I Symfonia ukazuje już cechy długo później właściwe twórczości Szostakowicza: zamiłowanie do kontrastów wyrazowych (bezpośrednie następstwo groteskowo-ironicznych fragmentów z prawdziwie lirycznymi) i drapieżną dramatyczność. Wpływy muzyki Schönberga, Křenka i Hindemitha świadczy opera Nos (1928) do tekstu Gogola. Bogata polirytmia, wykroczenie poza ramy tonalności, nowatorstwo instrumentalne, zastosowane śpiewu mówionego - oto podstawowe, wyróżniające dzieło cechy. Po III Symfonii "Pierwszomajowej" (1929), radzieckim odpowiedniku (z uwagi na treść ideowo-programową) IX Symfonii Beethovena, i balecie Złoty wiek (1930) Szostakowicz skomponował drugą z kolei operę: Lady Makbet mceńskiego powiatu (1932); jej główne właściwości to rozwiązania teatralne, przerzucenie akcji muzycznej na plan symfoniczny, szokujące pomysły scenograficzno-instrumentacyjne. Radykalizm języka muzycznego Szostakowicza okazał się jednak nie do przyjęcia dla ówczesnej stalinowskiej ideologii polityczno-kulturalnej. Po paru niefortunnych próbach znalezienia właściwego rozwiązania sytuacji kompozytor zdecydował się zrezygnować z dotychczasowego stylu i techniki kompozytorskiej, z poszukiwania nowych środków, uprościł język na rzecz maksymalnej komunikatywności wyrazu i nieskomplikowanej formy. Ciągłe konflikty ze stalinowską cenzurą doprowadziły do utracenia przez kompozytora wszelkich przywilejów w 1948. Ograniczenia w muzyce Szostakowicza i w jego stylu życiowym były ulżone nieco w 1949, po napisaniu kantaty "Pieśni lasu", gdzie Stalin był serenadowany jako "wielki ogrodnik". W tym samym roku Szostakowicz odzyskał swój paszport i reprezentował ZSRR na międzynarodowym kongresie muzycznym w USA. Zasłużył się wtedy władzy tak bardzo, że w 1951 został mianowany posłem do Rady Najwyższej ZSRR. W 1960 Szostakowicz wstąpił do KPZR.

Trzon twórczości Szostakowicza tworzą symfonie, piętnaście dzieł powstałych w ciągu 46 lat, którym twórca zawdzięcza miano jednego z najwybitniejszych symfoników XX w. Formalnie Szostakowicz jest kontynuatorem tradycji beethovenowskiej: stosuje klasyczny wieloczęściowy model symfoniczny, zachowuje klasyczne uformowanie wewnętrzne poszczególnych części. Monumentalizm, patos, zawsze silny pierwiastek dramatyczny, bogata inwencja melodyczna, krańcowe natężenie ekspresji, dynamizm i witalność - oto cechy muzyki wielkiego radzieckiego symfonika. Źródło: Przewodnik koncertowy

[edytuj] Najważniejsze utwory

[edytuj] Utwory orkiestrowe

[edytuj] Symfonie

15 symfonii stanowi bez wątpienia najważniejszą część całego muzycznego dorobku Szostakowicza. Pierwsza, napisana u progu kariery i stanowiąca pracę dyplomową kompozytora, przyniosła mu uznanie i popularność; piętnasta, ukończona na krótko przed śmiercią, stanowi podsumowanie 50 lat pracy twórczej. Każde z wymienionych poniżej piętnastu dzieł zaznaczyło pewien etap w życiu kompozytora i w historii jego narodu:

I Symfonia f-moll, Op. 10 (1923-1925)
II Symfonia H-Dur "Październikowi", Op. 14 (1927)
III Symfonia Es-Dur "Pierwszomajowa", Op. 20 (1929-1930)
IV Symfonia c-moll, Op. 43 (1935-1936)
V Symfonia d-moll, Op. 47 (1937)
VI Symfonia h-moll, Op. 54 (1939)
VII Symfonia C-dur "Leningradzka", Op. 60 (1941)
VIII Symfonia c-moll, Op. 65 (1943)
IX Symfonia Es-Dur, Op. 70 (1945)
X Symfonia e-moll, Op. 93 (1953)
XI Symfonia g-moll "Rok 1905", Op. 103 (1956-1957)
XII Symfonia d-moll "Rok 1917", Op. 112 (1959-1961)
XIII Symfonia b-moll "Babi Jar", Op. 113 (1962)
XIV Symfonia, Op. 135 na sopran, bas i orkiestrę smyczkową (1969)
XV Symfonia A-Dur, Op. 141 (1971)

[edytuj] Utwory na instrument solowy z orkiestrą

I Koncert na fortepian, trąbkę i orkiestrę c-moll, znany również jako pierwszy koncert fortepianowy, Op. 35 (1933)
I Koncert skrzypcowy a-moll, Op. 77 (1947-1948)
II Koncert fortepianowy F-Dur, Op. 102 (1957)
I Koncert wiolonczelowy Es-Dur, Op. 107 (1959)
II Koncert wiolonczelowy g-moll, Op. 126 (1966)
II Koncert skrzypcowy cis-moll, Op. 129 (1967)

[edytuj] Suity

[edytuj] Utwory fortepianowe

I Sonata fortepianowa, op. 12 (1926),
24 preludia, op. 34 (1932-1933)
II Sonata fortepianowa h-moll, Op. 61 (1943) dedykowana pamięci Leonida Władimirowicza Nikołajewa
24 preludia i fugi, Op. 87 (1950-1951)
Concertino a-moll na 2 fortepiany, Op. 94 (1953)

[edytuj] Utwory kameralne

Dwa utwory na oktet smyczkowy: Preludium d-moll i Scherzo g-moll, op. 11 (1924-1925),
Sonata na wiolonczelę i fortepian d-moll, op. 40 (1934), ded. Mścisławowi Rostropowiczowi,
I Kwartet smyczkowy C-dur, op. 49 (1938),
Kwintet forteptanowy g-moll, op. 57 (1940),
II Trio na skrzypce, wiolonczelę i fortepian, e-moll, op. 67 (1944), ded. Iwanowi Sollertyńskiemu
III Kwartet smyczkowy F-dur, op. 73 (1946),
IV Kwartet smyczkowy D-dur, op. 83 (1949),
V Kwartet smyczkowy B-dur, op. 92 (1952),
VI Kwartet smyczkowy C-dur, op. 101 (1956),
VII Kwartet smyczkowy fis-moll, op. 108 (1960),
VIII Kwartet smyczkowy c-moll, op. 110 (1960),
IX Kwartet smyczkowy Es-dur, op. 117 (1964),
X Kwartet smyczkowy As-dur, op. 118 (1964),
XI Kwartet smyczkowy f-moll, op. 122 (1966),
XII Kwartet smyczkowy Des-dur, op. 133 (1968),
Sonata na skrzypce i fortepian G-dur, op. 134 (1968),
XIII Kwartet smyczkowy b-moll, op. 138 (1970),
XIV Kwartet smyczkowy Fis-dur, op. 142 (1973),
XV Kwartet smyczkowy es-moll, op. 144 (1974),
Sonata na altówkę i fortepian C-dur, op. 147 (1975),

[edytuj] Utwory wokalne

[edytuj] Utwory sceniczne

[edytuj] Opery i operetki

Nos, Op. 15 (1927-1928) - na podstawie opowiadania Mikołaja Gogola
Lady Makbet mceńskiego powiatu, Op. 29 (1932)(znana również pod tytułem nadanym jej w drugiej wersji "Katarzyna Izmajłowa", op. 114 (1956-63)
Gracze, op. 63 (1941-42) - na podstawie opowiadania Mikołaja Gogola, opera niedokończona; dokończenie Krzysztof Meyer (1981)
Moskwa-Czeriomuszki, Op. 105 (1958) - operetka w trzech aktach

[edytuj] Balety

Złoty wiek op.22, balet w 3 aktach, libretto A.Iwanowski,1929, prapremiera Leningrad 26 października 1930
Bolec op.27, balet w 3 aktach, libretto W.Smirnow, 1931, prapremiera Leningrad 4 czerwca 1935