Lututów
Z Wikipedii
Współrzędne: 51°22'19" N 18°26'01" E
Lututów | |||
|
|||
Województwo | łódzkie | ||
Powiat | wieruszowski | ||
Gmina | Lututów | ||
Położenie | 51° 22' 19'' N 18° 26' 01'' E |
||
Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności |
1 432 |
||
Strefa numeracyjna (do 2005) |
43 | ||
Tablice rejestracyjne | EWE | ||
Położenie na mapie Polski
|
Lututów – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie wieruszowskim, w gminie Lututów. Położona przy drodze krajowej nr 14. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa sieradzkiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Lututów.
Na lata 2009 – 2011 zapowiadana jest realizacja przebiegającego przez Lututów traktu „kalisko – wieluńskiego”, 70-kilometrowej drogi łączącej Kalisz z Wieluniem i Częstochową.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Właścicielami osady już w XIV w. była rodzina Lutoldów. Najwcześniejsza wzmianka z 1406 r. dotyczy nadania Lututowowi praw miejskich. Miasteczko prawa te utraciło, bo rozwijało się słabo. Alojzy Prosper Biernacki (1778-1854), agronom, działacz społeczny i narodowy (poseł, minister skarbu), założył w r. 1807 (?) w Lututowie niższą szkołę rolniczą dla młodzieży chłopskiej. Zostało miastem ponownie, dzięki staraniom właściciela Stanisława Biernackiego, w 1843 r., aby prawa te znów utracić w 1870 r. W XIX w. dobra lututowskie należały do Biernackich h. Poraj, potem Taczanowskich h. Jastrzębiec. Po I wojnie światowej Helena Taczanowska wniosła majątek Kurnatowskiemu[potrzebne źródło] h. Łodzia (300 ha ziemi i ok. 600 ha lasów).
W dniu 15 czerwca 1863 r. niedaleko Piasków miała miejsce bitwa pod Lututowem, w której uległ całkowitemu rozbiciu 120-osobowy oddział kosynierów, dowodzony przez Antoniego Korotyńskiego, który zmarł z ran po bitwie. Po stronie rosyjskiej walczyły dwa oddziały: płka Tarasenkowa z Kalisza (3 roty piechoty, 1 szwadron jazdy z 4 działami) oraz płka Wsiewołoda Pomierancowa z Wielunia (4 roty, 50 kozaków i 30 objezdczyków).
W Lututowie bardzo silnie rozwinęła się społeczność żydowska. W 1921 r. Polacy stanowili wyraźną mniejszość w osadzie, zamieszkałej przez 1466 Żydów (69% mieszkańców). Na początku 1940 r. Niemcy utworzyli w Lututowie getto żydowskie; podczas jego likwidacji w sierpniu 1942 r. część Żydów wywieziono bezpośrednio do obozu zagłady w Chełmnie i wymordowano, zaś część przeniesiono do getta w Łodzi. W konsekwencji z II wojny światowej Lututów wyszedł ogromnie wyludniony.
[edytuj] Zabytki
- Wieś zachowała typowo miejski układ przestrzenny ze zwartą zabudową wokół prostokątnego rynku.
- Kościół parafialny, murowany św. Piotra i Pawła został wzniesiony w latach 1910-1917 w stylu neoromańskim wg projektu z 1907 r. architekta Jarosława Wojciechowskiego. W nim cenny obraz Matki Boskiej z 1639 r. i tablica epitafijna Biernackich z wmurowaną kulą armatnią z 1812 r., upamiętniająca gen. Józefa Biernackiego. Na cmentarzu zachowane groby okolicznych ziemian. Poprzedni kościół drewniany (na miejscu pierwotnego - zapewne z XVI w.) stał tu od 1730 r. i był fundowany przez: Michała Madalińskiego, podsędka wieluńskiego, Teodora Wierusza Niemojowskiego i Franciszka Gędkiewicza, kanonika wieluńskiego.
- W północnej części wsi - zespół dworsko-pałacowy. Uprzednio był tu drewniany dwór z XIX w., który spłonął w 1934 r. Wówczas J. Kurnatowski rozpoczął budowę pałacu, który się zachował. W parku: aleja grabowa, jawory, 3 dęby włoskie, dęby szypułkowe, zamulone stawy. W pobliżu zabudowania folwarczne, m.in. zabytkowy klasycystyczny spichlerz z 1777 (?) r., w którym dochowały się kute metalowe drzwi, z datą ich wykonania (1792 r.), zdobione motywami roślinnymi. W piwnicach spichlerza - łukowe stropy. W budynkach podworskich mieści się obecnie Zespół Szkół Rolniczych.
- Synagoga z poł. XIX w., przebudowana na kino.
- Cmentarz żydowski z poł. XIX w., zdewastowany przez hitlerowców, bez nagrobków.
- Na miejscu bitwy pod Lututowem(pomiędzy wsią Piaski a Lututowem), po zachodniej stronie szosy, na skraju lasu "Koziołek" w 1993 r. ustawiono dwa duże krzyże i głazy (na wsch. i zach. skraju pola bitwy). Obok jednego z krzyży, przy samotnej sośnie z kapliczką, na granitowym głazie, wyryto wizerunek Orła powstańczego ze słowami modlitwy: "Boże, zbaw Polskę". Poniżej zamocowano napisy wykonane w metalu: "15 VI 1863 r. w lesie Koziołek miała miejsce bitwa kosynierów pod wodzą płk. A. Korotyńskiego z wojskami rosyjskimi". Po drugiej stronie pola bitwy trzy głazy, a na największym z nich Orzeł powstańczy z napisem w otoku: "Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie". Poniżej: "Miejsce zaciętej bitwy 120 kosynierów pod wodzą płk. Antoniego Korotyńskiego z wojskami rosyjskimi dnia 15 VI 1863 r. Zabito i wymordowano 64 powstańców, 46 ciężko raniono, 3 wzięto do niewoli. Cześć ich pamięci".
- Szczątki mogiły poległych i zamordowanych w bitwie pod Lututowem - na miejscowym cmentarzu w mogile (w lewo od gł. wejścia).
[edytuj] Literatura
- Ruszkowski A., "Sieradz i okolice", Sieradz 2000,
- Sobczak E., Powstanie styczniowe w tradycji ludowej, [w:] "Rocznik Wieluński" 1963, s. 47-56.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi
- Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
Siedziba gminy: Lututów
Wsie sołeckie: Augustynów • Chojny • Dobrosław • Dobrosław-Kolonia • Dymki • Huta • Jeżopole • Kluski • Kłoniczki • Kopaniny • Kozub • Lututów • Łęki • Niemojew • Ostrycharze • Piaski • Popielina • Swoboda • Świątkowice
Miejscowości niesołeckie: Hipolity • Janusz • Kornelin • Walknówek • Zygmuntów • Józefina • Knapy • Wiry • Dobrosław-Kolonia • Brzozowiec • Łęki Małe • Dębina • Kijanice • Piaski-Młynek • Popielina-Towarzystwo • Bielawy • Żmuda