Mazurzy

Z Wikipedii

Mazurzy – mieszkańcy południowych Prus Wschodnich, potomkowie polskich osadników z Mazowsza (przeważnie chłopów, ale także szlachty), którzy w kilku falach osadnictwa zasiedlili południową i częściowo wschodnią część Prus Książęcych od XIV w.

W odróżnieniu od katolickich Warmiaków, przyjęli oni luteranizm wraz z sekularyzacją Prus Książęcych oraz przejściem ich władcy (Albrechta Hohenzollerna) na protestantyzm w 1525. Odtąd luteranizm stał się ważną cechą wyróżniającą Mazurów od pokrewnych grup etnicznych.

Mazurzy często nie uznawali się ani za Polaków, ani Niemców, a za polskojęzycznych Prusaków. Mówili gwarą mazurską, wypieraną od połowy XIX w. przez język niemiecki. Językiem oświaty i literatury religijnej Mazurów aż do lat 30. XIX w. był język polski. Mazurska szlachta polska uległa germanizacji najwcześniej, bo już pod koniec XVIII w.

Język niemiecki, używany przez Mazurów był językiem literackim (hochdeutsch) i różnił się od potocznego języka niemieckich mieszkańców Prus Wschodnich, który był bliski językowi dolnoniemieckiemu (plattdeutsch).

W XIX wieku polskojęzyczna ludność Mazur, podobnie jak i Śląska, poddana została germanizacji przez rząd pruski. Germanizacji przeciwdziałał Gustaw Gizewiusz, polski działacz społeczno-narodowy i folklorysta. Przede wszystkim domagał się utrzymania języka polskiego w szkołach, a w celu powstrzymania germanizacji wydawał polskie książki dla Mazurów, m.in. tłumaczenie podręcznika szkolnego Przyjaciel młodzieży, we współpracy z Marcinem Gregorem (Królewiec 1845). Spisywał pieśni ludu mazurskiego włączone później przez O. Kolberga do jego Dzieł Wszystkich. Po I wojnie światowej, władze niemieckie otwarcie zwalczały gwarę mazurską. Prześladowania rozpoczęte przez bojówki niemieckie dotknęły zwłaszcza tą część ludności, która w plebiscycie, w 1920 roku, opowiedziała się za przynależnością do Polski ale szybko objęły wszystkich Mazurów, którzy nie utożsamiali się z Niemcami. Także w latach późniejszych władze niemieckie tłumiły przejawy tożsamości narodowej Mazurów zamykając szkoły w których nauczano mowy mazurskiej.

Mazurzy, podobnie jak Warmiacy i inne grupy etniczne, po II wojnie światowej byli szykanowani przez polskie władze komunistyczne jako element niepewny. Często byli traktowani jako Niemcy. Wynikało to ze znacznego zgermanizowania Mazurów w XIX-XX w. Doprowadziło to do fal migracji Mazurów i wielu innych częściowo zgermanizowanych, polskich grup etnicznych, które na swej ziemi przetrwały wieki.

Liczba Mazurów w Polsce drastycznie zmalała w wyniku wyjazdu do RFN około 160 tys. Mazurów w latach 70. XX w.^[1]. Obecnie wiele osób pochodzenia mazurskiego mieszka w Bawarii, Dolnej Saksonii i Szlezwiku-Holsztynie. ^[2].

Pierwotne znaczenie słowa "Mazur" = człowiek z Mazowsza np. Jan Chryzostom Pasek jako mieszkaniec Mazowsza. Określenia "mazurskość", "język mazurski" zaczęły rozpowszechniać władze pruskie w połowie XIX wieku aby zaznaczyć rzekomą odrębność mieszkańców południowych Prus od ludności polskiej.