Paweł z Tarsu

Z Wikipedii

Święty Paweł z Tarsu, Szaweł, Saul, Szaul (ur. ok. 5-10 w Tarsie w Cylicji, zm. 64-67 w Rzymie) - Żyd z Tarsu, święty chrześcijański zwany Apostołem Narodów.

Wykształcony w Jerozolimie faryzeusz; początkowo prześladowca chrześcijan. Pod wpływem wydarzenia w drodze do Damaszku około 35/36 roku, nawrócił się i przyjął chrzest. Po krótkim pobycie w Arabii rozpoczął działalność w Damaszku. Później, odwiedziwszy przełożonych gminy w Jerozolimie, wrócił do rodzinnej Cylicji. Za sprawą Barnaby pracował w Antiochii.

Odbył trzy podróże misyjne. W czasie pierwszej (ok. 45-49) odwiedził Cypr oraz środkową część Azji Mniejszej. Po powrocie wziął udział w soborze jerozolimskim, gdzie rozstrzygnięto kwestię przyjmowania przez chrześcijan pogańskiego pochodzenia przepisów Prawa mojżeszowego. W czasie drugiej podróży misyjnej (50-52) działał na terenie Azji Mniejszej, Macedonii i Grecji, głównym terenem działalności w czasie trzeciej podróży (53-58) był Efez.

Aresztowany w Jerozolimie w 58 roku, przez dwa lata przebywał w więzieniu w Cezarei. W czasie procesu jako obywatel rzymski odwołał się do cesarza. Do Rzymu wyruszył jesienią 60 roku. Po trzymiesięcznym pobycie na Malcie dotarł do stolicy Cesarstwa, gdzie przebywał w areszcie domowym do 63 roku.

Później został przypuszczalnie uwolniony i kontynuował działalność misyjną w Hiszpanii, Efezie i Macedonii. Uwięziony w czasie prześladowania chrześcijan rozpętanego po pożarze Rzymu (64) został skazany na śmierć i ścięty w Rzymie zapewne w 66 lub 67 roku^[1].

Przypisuje się mu autorstwo 13 listów wchodzących w skład Nowego Testamentu, z czego autorstwo siedmiu uchodzi za pewne, zaś pozostałych sześciu za dyskusyjne. Paweł wywarł wielki wpływ na wczesnochrześcijańską doktrynę, będąc zwolennikiem rozszerzenia misji na pogan. Z tego względu nazwany został przez tradycję Apostołem Narodów.

Podstawowym źródłem informacji o losach Pawła z Tarsu - oprócz jego Listów - są Dzieje Apostolskie.

Spis treści 1 Biografia 1.1 Młodość i nawrócenie 1.2 Początek działalności 1.3 Pierwsza podróż misyjna (45-49) 1.4 Udział w soborze jerozolimskim 1.5 Druga podróż misyjna (50-52) 1.6 Trzecia podróż misyjna (53-58) 1.7 Uwięzienie 1.8 Ostatnie lata 1.9 Męczeńska śmierć 2 Pisma Pawła z Tarsu 3 Źródła 4 Kult 5 Przypisy 6 Bibliografia 7 Zobacz też

[edytuj] Biografia

[edytuj] Młodość i nawrócenie

Szaweł (Saul) urodził się w Tarsie (obecnie Tarsus) w Cylicji w żydowskiej rodzinie, posiadającej rzymskie obywatelstwo. Był synem faryzeusza z pokolenia Beniamina. Według Hieronima ze Strydonu rodzice Pawła pochodzili z Giskali w Galilei.

Dokładna data urodzenia Szawła nie jest znana. Kładzie się ją na czas między 5 a 10 rokiem^[2], niektórzy badacze podają tylko, że urodził się przed rokiem 10^[1]. Dwie przesłanki co do daty urodzenia, na których opierają się badacze to:

• fragment Dziejów Apostolskich^[3], który mówi, że w momencie śmierci Szczepana, Szaweł był "młodzieńcem" (gr. neanias), mógł mieć najwyżej dwadzieścia kilka lat.
• wypowiedź Pawła z Listu do Filemona^[4], w której nazywa siebie presbytes czyli "stary"; tak wówczas określano ludzi po 50. roku życia.^[5]

Został obrzezany ósmego dnia po narodzeniu. Wychowywał się w środowisku żydowskiej diaspory, która w tym rejonie stykała się z kulturą hellenistyczną. Znał język aramejski i grecki. Jako młody faryzeusz, niezależnie od swojej pozycji społecznej, musiał nauczyć się jakiegoś rzemiosła - w przypadku Szawła była to umiejętność tkania płacht namiotowych.

Między 18 a 20 rokiem^[1] albo około 28-30 roku^[2] przybył do Jerozolimy, gdzie studiował Torę w szkole Gamaliela Starszego.

Jako młody faryzeusz był przeciwnikiem chrześcijan. Około 34 roku był przy ukamienowaniu Szczepana, jednego z siedmiu diakonów. Później osobiście zaangażował się w prześladowanie chrześcijan w Jerozolimie. Około 35 roku wyposażony w listy polecające od Sanhedrynu, udał się do Damaszku z nakazem aresztowania zwolenników nowej drogi.

Jak podają Dzieje Apostolskie, Gdy zbliżał się już w swojej podróży do Damaszku, olśniła go nagle światłość z nieba. A gdy upadł na ziemię, usłyszał głos, który mówił: "Szawle, Szawle, dlaczego Mnie prześladujesz?" "Kto jesteś Panie?" - powiedział. A On: "Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz. Wstań i wejdź do miasta, tam ci powiedzą, co masz czynić". Ludzie, którzy mu towarzyszyli w drodze, oniemieli ze zdumienia, słyszeli bowiem głos, lecz nie widzieli nikogo. Szaweł podniósł się z ziemi, a kiedy otworzył oczy, nic nie widział. Wprowadzili go więc do Damaszku, trzymając za ręce. Przez trzy dni nic nie widział i ani nie jadł, ani nie pił^[6].

W Nowym Testamencie znajdują się trzy różne opisy tego wydarzenia. W Dz 9,3-7, ludzie którzy mu towarzyszyli słyszeli głos, lecz nikogo nie widzieli. W Dz 22,9 Paweł opowiadał, że jego towarzysze nie słyszeli głosu rozmawiającego z Pawłem za to widzieli światło. Komentatorzy biblijni tłumaczą, że towarzysze Pawła słyszeli głos, ale nie słyszeli artykułowanej mowy.^[7] Kolejny opis tego wydarzenia zapisany w Dz 26,13-18 podał Paweł relacjonując zdarzenie przed Herodem Agryppą II królem żydowskim.

Katoliccy teolodzy zwracają uwagę, że określanie wizji w drodze do Damaszku mianem nawrócenia nie jest najszczęśliwsze. Wskazują na to, że Paweł nie przechodził drogi z obojętności religijnej do gorliwości bądź z niewiary w Boga do wiary, lecz z gorliwej służby Bożej, z której zawsze był dumny, do życia w łasce, do poznania Jezusa Chrystusa i służenia bez podziału Jego Ewangelii (Henryk Fros)^[1].

[edytuj] Początek działalności

W Damaszku został ochrzczony przez Ananiasza. Po chrzcie udał się na krótko do "Arabii" (kraju Nabatejczyków). Powróciwszy do Damaszku, przez trzy lata w synagogach głosił, że Jezus Chrystus jest Mesjaszem. Gdy część Żydów postanowiła go zgładzić, na początku 37 roku^[1] albo około 39 roku^[2] sytuacja stała się zbyt niebezpieczna. Namiestnik nabatejskiego króla Aretasa IV rozkazał pilnować miasta, chcąc pojmać Pawła, lecz jemu udało się zbiec. Uczniowie spuścili go nocą w koszu z okna przez mur^[8] i udał się do Jerozolimy.

W Jerozolimie przebywał piętnaście dni. Chrześcijanie, pamiętający go jako prześladowcę, traktowali go nieufnie. Dopiero dzięki Barnabie udało mu się poznać dwóch z grona apostolskiego: Piotra i Jakuba, "brata Pańskiego". Gdy Pawłowi zaczęło grozić niebezpieczeństwo, udał się przez Cezareę do rodzinnego Tarsu. W Cylicji i Syrii spędził kilka lat, dopóki nie zjawił się Barnaba, który ściągnął go do Antiochii nad Orontesem. Miało to miejsce w 43^[2] albo około 44 roku^[1].

[edytuj] Pierwsza podróż misyjna (45-49)

Pierwszą podróż misyjną Pawła z Tarsu datuje się na lata 45-49^[9][2].

Barnaba i Paweł zostali wysłani przez działających w Antiochii chrześcijańskich nauczycieli i proroków do Seleucji. Stamtąd skierowali się na Cypr; w podróży towarzyszył im Jan Marek. Prowadzili działalność w synagogach w Salaminie. W Pafos zostali wezwani przez rzymskiego prokonsula Sergiusza Pawła. Przed jego obliczem starli się z Elimasem Bar Jezusem, "fałszywym prorokiem żydowskim". Ten obawiał się, że straci wpływy w wypadku przejścia Sergiusza Pawła na chrześcijaństwo. Paweł, oburzony postępowaniem Elimasa, zesłał na niego czasową ślepotę.

Po opuszczeniu Pafos Jan Marek powrócił do Jerozolimy, z kolei Paweł i Barnaba udali się do Antiochii Pizydyjskiej, a później w Ikonium. Prowadzili działalność w tamtejszych synagogach. Gdy jednak w Ikonium część Żydów podburzyła przeciwko nim znaczniejszych obywateli, zagrożeni ukamienowaniem misjonarze uciekli do Listry. Gdy Paweł uzdrowił chromego, został ogłoszony przez tłum wcieleniem Hermesa, zaś Barnaba - Zeusa. Z trudem powstrzymali ludzi od złożenia im ofiar.

Do Listry dotarli jednak przeciwnicy chrześcijaństwa z Antiochii Pizydyjskiej i Ikonium, którzy podburzyli tłum przeciwko Pawłowi. Ukamienowali go i wywlekli za miasta, jednak apostoł przeżył i następnego dnia z Barnabą udał się do Derbe.

Następnie ponownie odwiedzili Listrę, Ikonium i Antiochię Pizydyjską, by wreszcie z portu w Attalii odpłynąć do Antiochii Syryjskiej, gdzie zdali relację ze swojej podróży misyjnej.

[edytuj] Udział w soborze jerozolimskim

W tym czasie poważniej zarysował się konflikt między żydowskimi chrześcijanami a nawróconymi poganami. Pierwsi uważali, że aby zostać chrześcijaninem najpierw należy przyjąć zasady prawa mojżeszowego; przeciwnicy uważali, że nie jest to wymagane. Do drugiej grupy zaliczał się m.in. Paweł z Tarsu.

Z tą kwestią związany jest tzw. konflikt antiocheński, opisany przez Pawła w Liście do Galatów: Piotr spożywał w Antiochii posiłki razem z poganami dopóki nie zjawili się judeochrześcijanie, którzy spowodowali odsunięcie się Piotra (a nawet Barnaby) od chrześcijan nie-Żydów. To spowodowało ostrą reakcję Pawła, który zarzucał Piotrowi niekonsekwencję.

W celu rozwiązania sporu Paweł i Barnaba udali się do Jerozolimy na tzw. sobór jerozolimski. Potwierdzono tam stanowisko Pawła; postanowiono, że jedyne przepisy Prawa obowiązujące pogan to: powstrzymywanie się od ofiar składanych bożkom, od krwi, od tego co uduszone, od nierządu oraz pamięć o ubogich.

Paweł i Barnaba powrócili do Antiochii z dekretem wydanym przez Apostołów i starszych odnośnie spornej kwestii.

[edytuj] Druga podróż misyjna (50-52)

Drugą podróż misyjną Pawła z Tarsu datuje się na lata 50-52^[9][2].

Paweł zamierzał wraz z Barnabą odwiedzić chrześcijańskie gminy, w których działali w czasie pierwszej podróży misyjnej. Barnaba chciał zabrać ze sobą Jana Marka, czemu sprzeciwiał się Paweł, mając w pamięci, że opuścił ich w Pamfilii. W efekcie Barnaba zabrał Marka i udał się z nim na Cypr, z kolei Paweł w drugą podróż misyjną wyruszył w towarzystwie Sylasa.

Przez Syrię i Cylicję dotarli do Derbe. Następnie odwiedzili Listrę, gdzie dołączył do nich Tymoteusz. Później przeszli Frygię, Galację i Myzję. Zrezygnowawszy z planów odwiedzenia Bitynii, zjawili się w porcie wTroadzie. Przypuszcza się, że tam dołączył do nich Łukasz, gdyż od tego momentu relacja w Dziejach Apostolskich utrzymana jest w pierwszej osobie liczby mnogiej.

Z Troady popłynęli do Samotraki, a już następnego dnia do Neapolu (obecna Cavalla). W Filippi spędzili kilka dni; wtedy Paweł ochrzcił Lidię, handlarkę purpury z Tiatyry. Tam też Paweł uzdrowił opętaną niewolnicę. Ściągnął tym na siebie gniew jej właścicieli (dziewczyna zarabiała jako wróżka), którzy oskarżyli jego i Sylasa przed pretorami. Ci kazali zbić rózgami misjonarzy, a następnie wtrącić ich do więzienia. Nocne trzęsienie ziemi przyniosło wolność Pawłowi i Sylasowi; następnego dnia zostali uwolnieni przez pretorów.

Przez Amfipolis i Apolonię dotarli do Tessaloniki, gdzie Paweł - zgodnie ze swoim zwyczajem - zaczął działalność od wystąpień w żydowskiej synagodze. Po trzech tygodniach zdołał pozyskać dla chrześcijaństwa grupkę Żydów, a także Greków. Część gminy żydowskiej otwarcie wystąpiła przeciwko Pawłowi i Sylasowi; w takiej sytuacji skierowali się do Berei.

Pozostawiwszy tam Sylasa i Tymoteusza, Paweł udał się do Aten. Tam udało się mu nawrócić nielicznych, m.in. Dionizego Areopagitę i Damaris. Z Aten udał się do Koryntu, gdzie przebywał przez mniej więcej półtora roku.

W Koryncie do Pawła dołączyli Akwila i Pryscylla. Przybyli też do miasta Sylas i Tymoteusz. Pawłowi udało się nawrócić m.in. Kryspusa, przełożonego synagogi, jednak nieprzychylna mu część Żydów oskarżyła go przed nowym prokonsulem Achai - Gallionem^[10]. Ten uznał, że charakter sporu jest wyłącznie religijny i pozostawił go do rozwiązania samym Żydom.

Paweł, opuściwszy Korynt w towarzystwie małżeństwa Akwili i Pryscylli, popłynął w stronę Syrii. W Kenchrach, zgodnie z wcześniej złożonym ślubowaniem, ogolił głowę. Następnie zatrzymał się w Efezie, gdzie zostawił Akwilę i Pryscyllę. Sam nie chciał pozostać dłużej w mieście, ale zapewniał, że postara się jeszcze tam wrócić. Wrócił do Antiochii, lecz nie zatrzymał się tam zbyt długo.

[edytuj] Trzecia podróż misyjna (53-58)

Trzecią podróż misyjną Pawła z Tarsu datuje się na lata 53-58^[9][2].

Po krótkim pobycie w Antiochii Paweł odwiedził gminy chrześcijańskiej w Galacji i Frygii, skąd skierował się do Efezu. W Efezie przebywał przez dwa lata. Najpierw udało mu się pozyskać zwolenników Apollosa z Aleksandrii, ucznia Jana Chrzciciela. Przez trzy miesiące nauczał w synagodze, jednak wobec sprzeciwu części Żydów przeniósł się do szkoły Tyrannosa. Zaniepokojony sytuacją w gminie w Koryncie skierował do niej niezachowany list (tzw. przedkanoniczny list do Koryntian). Dalsze wieści o sporach między korynckimi chrześcijanami, sprawiły, że wiosną 55 roku Paweł napisał tzw. Pierwszy List do Koryntian. Wreszcie Apostoł Narodów sam udał się do Koryntu, ale nic tam nie osiągnął. Znieważony przez jednego z tamtejszych starszych, powrócił końcem 57 roku do Efezu, skąd wysłał kolejny list do Koryntian (niezachowany). Przypuszcza się, że w tym czasie napisał także List do Filipian^[2].

Planował udać się do Rzymu i w celu przygotowania podróży wysłał do Macedonii swoich dwóch pomocników - Tymoteusza i Erasta. Wtedy w Efezie doszło do poważnych rozruchów. Sukcesy misyjne Pawła spowodowały drastyczny spadek kupna srebrnych świątyniek Artemidy Efeskiej. Na czele niezadowolonych stanął kupiec Demetriusz. Sytuację zdołał uspokoić miejscowy sekretarz^[11], a Paweł wyruszył do Macedonii. W czasie pobytu w Macedonii, pod koniec 57 roku, napisał Drugi List do Koryntian.

Z Macedonii udał się do Grecji, gdzie przebywał przez trzy miesiące. Następnie chciał drogą morską udać się do Syrii. Paweł dowiedział się, że niektórzy Żydzi planowali go zabić przy tej okazji, dlatego wybrał drogę lądową. W drodze do Azji Mniejszej, która wiodła przez Macedonię towarzyszyli mu Sopater, Arystarch, Sekundus, Gajus z Derbe, Tymoteusz, Tychik, Trofim i Łukasz.

Po drodze Paweł zatrzymał się w Troadzie. Gdy przemawiał do wiernych do późnych godzin nocnych, zmorzony snem młodzieniec imieniem Eutych spadł z trzeciego piętra i zabił się. Pawłowi udało się go przywrócić do życia.

Paweł udał się pieszo do Assos, skąd skierował się prosto do Miletu. Ominął Efez, ponieważ chciał zdążyć do Jerozolimy na Święto Pięćdziesiątnicy. Wezwał do Miletu prezbiterów z Efezów i wygłosił do nich mowę pożegnalną. Zasmucił zebranych, mówiąc, że go więcej nie zobaczą.

[edytuj] Uwięzienie

Przez Kos, Rodos, Patarę, Tyr i Ptolemaidę Paweł z grupką współpracowników dotarł do Cezarei, gdzie zatrzymał się u diakona Filipa. W czasie pobytu w Cezarei prorok Agabos przepowiedział Pawłowi, że w Jerozolimie zostanie uwięziony przez Żydów i wydany w ręce pogan. Mimo zaklinań ze strony uczniów, Apostoł Narodów zdecydował się kontynuować podróż.

Wiosną 58 roku Paweł dotarł do Jerozolimy, gdzie spotkał się z Jakubem i innymi starszymi z gminy jerozolimskiej oraz zdał szczegółową relację ze swojej działalności misyjnej.

Po kilku dniach pobytu, Paweł na terenie świątyni jerozolimskiej został rozpoznany przez wrogich mu Żydów z Azji. Jako, że widziano go wcześniej w mieście w towarzystwie Trofima z Efezu, sądzono, że wprowadził go (nie-Żyda) do świątyni. Żydzi próbowali dokonać samosądu, zostali jednak rozpędzeni przez rzymskich żołnierzy pod wodzą trybuna Klaudiusza Lizjasza. Ten uznał kazał go skuć łańcuchami, biorąc Pawła za Egipcjanina, który niedawno wszczął rozruchy w Judei.

Po wyjaśnieniu kim jest Paweł, rzymski trybun kazał przesłuchać go Sanhedrynowi pod przewodnictwem arcykapłana Ananiasza syna Nebedeusza. Paweł stwierdził, że jedyną przyczyną dlaczego staje przed sądem jest fakt bycia faryzeuszem. W efekcie faryzeusze żądali uwolnienia Pawła, z kolei saduceusze zajęli stanowisko przeciwne.

Do kolejnego przesłuchania Pawła przez Sanhedryn nie doszło, ponieważ grupka Żydów planowała go zabić przy tej okazji. W takiej sytuacji Lizjasz pod eskortą odesłał Apostoła Narodów do Cezarei.

Kilka dni później arcykapłan Ananiasz wraz z kilkoma starszymi i retorem Tertullosem oskarżył Pawła przed rzymskim prokuratorem Antoniuszem Feliksem. Ten odroczył proces i przetrzymywał go przez dwa lata w więzieniu, licząc na łapówkę.

W 60 roku Feliks został odwołany i kolejnym prokuratorem Judei został Porcjusz Festus. Niemal natychmiast wyżsi kapłani oskarżyli Pawła przed nowym namiestnikiem. Paweł widząc, że Festus okazuje się ustępliwy wobec żydowskich przywódców i obawiając się kolejnego pobytu w Jerozolimie, jako obywatel rzymski odwołał się do cesarza.

Jeszcze przed wyjazdem Paweł miał okazję wygłosić mowę przed Herodem Agryppą II i jego siostrą Bereniką. Autor Pierwszego Listu do Koryntian wywarł spore wrażenie na słuchacza. Agryppa II komentował przemowę: Niewiele brakuje, a przekonałbyś mnie i zrobił ze mnie chrześcijanina.

Jesienią 60 roku Paweł wraz z innymi więźniami wyruszył drogą morską w kierunku Rzymu. Z uczniów towarzyszyli mu Arystach i Łukasz. Statek, którym podróżowali, rozbił się w czasie burzy morskiej u wybrzeży Malty. Wszyscy rozbitkowie zdołali ocaleć; ze względu na martwy sezon w żegludze śródziemnomorskiej Paweł, jak i pozostali podróżujący, musiał pozostać na wyspie przez trzy miesiące. W czasie pobytu na Malcie uzdrowił ojca Publiusza, namiestnika wyspy.

Po przybyciu do Rzymu Paweł został osadzony w areszcie domowym, ale w łagodnych warunkach. Mógł swobodnie przyjmować gości i prowadzić korespondencje.

[edytuj] Ostatnie lata

Dzieje Apostolskie, główne źródło do dziejów Pawła, urywają się na roku 63. Przypuszcza się, że w tym roku Apostoł Narodów został uwolniony. Wskazują na to informacje z listów do Tymoteusza (pierwszy i 2. List do Tymoteusza) i Tytusa (List do Tytusa; tzw. listów pasterskich), które wspominają o późniejszej działalności misyjnej Pawła, jednak ich autentyczność bywa kwestionowana. O takiej działalności donoszą jednak Klemens Rzymski w "Liście do Koryntian" oraz pochodzący z II wieku Canon Muratori.

Po uwolnieniu, jak wskazują źródła, odwiedził Hiszpanię. Klemens podaje, że "dotarł do kresu Zachodu", co zwykle u rzymskich autorów oznaczało Hiszpanię lub Luzytanię; Canon Muratori wprost podaje, że Paweł odwiedził Hiszpanię. Sam Apostoł Narodów w Liście do Rzymian wspominał o planie takiej podróży.

Z tzw. listów pasterskich wynika, że później odwiedził Efez, Kretę i Macedonię.

[edytuj] Męczeńska śmierć

Gdy latem 64 roku Rzym nawiedził pożar, winą za jego spowodowanie opinia publiczna obarczyła Nerona. Ten, chcąc uwolnić się od oskarżeń, jako winnych wskazał chrześcijan. Wprawdzie prześladowania dotknęły wiernych z gminy rzymskiej, jednak Paweł został także aresztowany (przypuszczalnie w Azji Mniejszej).

Według Klemensa Rzymskiego Paweł został "wskutek zazdrości" uwięziony i skazany na śmierć, co koresponduje z Drugim Listem do Tymoteusza, w którym Paweł wspomina brązownika Aleksandra (wyrządził mi wiele zła: odda mu Pan według jego uczynków).

W pierwszej rozprawie Paweł zdołał tak poprowadzić obronę, że udało mu się uniknąć skazania. W oczekiwaniu na drugą Apostoł Narodów miał napisać Drugi List do Tymoteusza - choć jego autentyczność bywa kwestionowana, nawet krytyczni badacze są zgodni, że zawiera reminescencję prawdziwych wydarzeń. Z listu wynika, że - oprócz Łukasza - opuścili go wszyscy uczniowie. W więzieniu odwiedził go także Onezyfor.

W wyniku drugiej rozprawy Paweł został skazany na śmierć i ścięty (taki rodzaj egzekucji przysługiwał mu ze względu na rzymskie obywatelstwo). Data i miejsce śmierci Pawła nie są pewne.

Co do daty, to wiadomo, że nastąpiła już po wybuchu prześladowań jesienią 64 roku, a jeszcze za panowania cesarza Nerona (zmarł w 68 roku). Zwykle kładzie się ją na rok 66 lub 67. Data przekazana przez apokryficzne Dzieje Piotra i Pawła - 29 czerwca 67 - nie ma historycznej wartości.

Według tradycji kościelnej Paweł został stracony za Bramą Ostyjską. Pod ołtarzem znajdującej się tam Bazyliki świętego Pawła Za Murami odnaleziono inskrypcję z IV wieku (PAVLO APOSTOLO MART.). Oprócz tego taką lokalizację ma potwierdzać brak jakiejkolwiek tradycji konkurencyjnej.

[edytuj] Pisma Pawła z Tarsu

Paweł z Tarsu uważany jest za autora trzynastu listów, wchodzących w skład Nowego Testamentu - są to:

• List do Rzymian (Rz),
• 1 List do Koryntian (1Kor),
• 2 List do Koryntian (2Kor),
• List do Galatów (Ga),
• List do Efezjan (Ef),
• List do Filipian (Fil),
• List do Kolosan (Kol),
• 1 List do Tesaloniczan (1Tes),
• 2 List do Tesaloniczan (2Tes),
• 1 List do Tymoteusza (1Tym),
• 2 List do Tymoteusza (2Tym),
• List do Tytusa (Tyt),
• List do Filemona (Flm).

Obecnie większość badaczy zgadza się co do Pawłowego autorstwa siedmiu listów: 1 Listu do Tesaloniczan, 1 i 2 Listu do Koryntian, Listu do Galatów, Listu do Filipian, Listu do Filemona oraz Listu do Rzymian.^[12]

Trzy listy zwane "deuterpaulina" (2 List do Tesaloniczan, List do Kolosan, List do Efezjan) część badaczy^{[potrzebne źródło]} uznaje za Pawłowe, część przypisuje je jego uczniom.

Jeśli chodzi o listy zwane "pasterskimi (1 i 2 List do Tymoteusza, List do Tytusa), część teologów zwraca uwagę na niejednoznaczne w tej kwestii stanowisko najstarszych pisarzy chrześcijańskich. Nie wspomina o nich Ignacy Antiocheński. Tacjan - według Hieronima - miał odrzucić Pawłowe autorstwo 1 i 2 Listu do Tymoteusza. Również język, styl i terminologia odbiega od dotychczasowych listów Pawła. W konsekwencji Pawłowe autorstwo wspomnianych listów jest kwestionowane. Większość świadectw wczesnochrześcijańskich przypisuje "listy pasterskie" Pawłowi, a zwolennicy jego autorstwa tłumaczą odrębności stylistyczno-terminologiczne odrębną problematyką listów, ich zdecydowanie duszpastersko-praktycznym charakterem oraz podeszłym wiekiem autora^[13].

Część listów Pawła nie zachowała się. Są to:

• tzw. przedkanoniczny list do Koryntian^[14],
• list do Koryntian wysłany między pismami znanymi jako Pierwszy i Drugi List do Koryntian^[15],
• list do Laodycejczyków^[16]; część uczonych identyfikuje go z Listem do Efezjan.

Poza tymi listami przypisywano Pawłowi także i inne pisma apokryficzne:

• 3 List do Koryntian – który jest częścią apokryfu "Dzieje Pawła",
• 6 listów Pawła do Seneki - apokryf z IV wieku.

[edytuj] Źródła

Podstawowym źródłem do poznania dziejów Pawła z Tarsu są Dzieje Apostolskie oraz trzynaście listów przez niego napisanych bądź mu przypisywanych. Dzieje i listy momentami pozostają w sprzeczności; przykładem może być liczba wizyt Pawła w Jerozolimie - inna w Dziejach Apostolskich i Liście do Galatów.^[12]. W tych przypadkach za bardziej zbliżone do prawdy historycznej uznawane są listy, które powstały wcześniej (większość z nich powstała między 50 a 63 rokiem) niż Dzieje (spisane po roku 63).^[12]

Wiadomości o Pawle czerpie też się z najstarszej tradycji chrześcijańskiej i pism takich jak List do Koryntian Klemensa Rzymskiego czy Canon Muratori z II wieku.

[edytuj] Kult

Bardzo szybko obchodzono wspólnie wspomnienia Piotra i Pawła. W 285 roku oficjalnie ustanowiono ich wspólne święto w dniu 29 czerwca. Z czasem jako dzień wspomnienia Pawła z Tarsu pojawił się także 30 czerwca - wynikała to z faktu, że papież odprawiał uroczystą mszę na Watykanie w dniu 29 czerwca, z kolei następnego dnia udawał się do Bazyliki św. Pawła za Murami.

W Martyrologium Hieronimiańskim jako dzień wspomnienia Pawła początkowo występował 25 stycznia, określany jako pamiątka translacji. Jednak translacja ta nigdy nie miała miejsca, z czasem więc przyjęto 25 stycznia jako pamiątkę nawrócenia Pawła. W 1908 roku ten dzień ogłoszono dniem modlitw o zjednoczenie Kościołów chrześcijańskich.

Od XI wieku Paweł z Tarsu jest wspominany także 18 listopada - tego dnia poświęcono dawne bazyliki rzymskie Piotra i Pawła^[1].

W sztuce Paweł jest przedstawiany z mieczem ponieważ został nim ścięty (wykonanie wyroku śmierci przez ścięcie mieczem było przywilejem obywatela rzymskiego). Często występuje wraz z apostołem Piotrem. Wspólne przedstawienia św. Piotra i św. Pawła symbolizują Kościół powszechny. Chętnie przedstawiano także scenę Nawrócenia św. Pawła (Oślepienia) oraz Pożegnania Apostoła Piotra z Apostołem Pawłem.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Bosak P. Cz., Postacie Nowego Testamentu. Słownik-konkordancja, Poznań - Pelplin 1996, ISBN 83-8649-139-6, s. 527-589.
• Buscemi A. M., San Paolo: vita opera messaggio (Analecta Studium Biblicum Franciscanum 43), Jerusalem 1996.
• Decaux A., Święty Paweł, Warszawa 2006, ISBN 83-7391-805-1.
• Fros H., Sowa F., Księga imion i świętych, t. 4, Kraków 2000, ISBN 83-7097-671-9, szp. 549-553.
• Galbiati E., La Chiesa delle origini negli Atti degli Apostoli e nei loro scritti, Vicenza 1979.
• Zaleski W., Święci na każdy dzień, Warszawa 2008, ISBN 978-83-7201-353-8, s. 535-539.
• Życie i działalność św. Pawła, artykuł redakcyjny w: Biblia Tysiąclecia. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, wyd. 2, Poznań - Warszawa 1971, s. 1273-1274.

[edytuj] Zobacz też

• imię Paweł
• przywilej Pawłowy