Pomnik Tadeusza Kościuszki w Łodzi
Z Wikipedii
Współrzędne: 51°46'36.47" N 19°27'17.22" E
| Pomnik Tadeusza Kościuszki | |
 Obecny wygląd pomnika |
|
| Miejsce | Łódź Polska |
| Adres | Plac Wolności |
| Projektant | inż. Mieczysław Lubelski |
| Fundator | Rada Miejska Łodzi |
| Rozpoczęcie budowy | 3 maja 1927 |
| Ukończenie budowy | 1930 |
| Odsłonięto | 14 grudnia 1930 |
| Ważniejsze przebudowy | 1960 |
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Pomnik Tadeusza Kościuszki w Łodzi znajduje się na Placu Wolności, u wylotu ulicy Piotrkowskiej w kierunku północnym.
Spis treści |
[edytuj] Wygląd
Pomnik przedstawia Tadeusza Kościuszkę w pozycji stojącej, wspartego o drzewko symbolizujące "Drzewo Sprawiedliwości", w drugiej dłoni trzyma zwinięty w rulon dokument (prawdopodobnie tekst Uniwersału Połanieckiego). Pomiędzy jego nogami leży zbroja rycerska i mała armata. Figura ta stoi na ośmiobocznym cokole, na którym wznosi się nadbudowa w formie ściętego ostrosłupa. Na jego górnej płaszczyźnie ustawiona jest czterometrowa posąg T. Kościuszki.
W cokół wmontowane są 4 tablice ukazujące doniosłe sceny z życia narodowego bohatera. Jest tu więc słynna przysięga na krakowskim rynku, dwie płaskorzeźby przedstawiające T. Kościuszkę z Jerzym Washingtonem i Bartoszem Głowackim, a także moment podpisania Uniwersału Połanieckiego. Całość pomnika mierzy wysokość 17 metrów.
[edytuj] Historia powstania
Decyzja o wybudowaniu pomnika T. Kościuszki zapadła w dniu 15 października 1917 roku, podczas uroczystego posiedzenia Rady Miejskiej Łodzi z okazji stulecia śmierci Naczelnika. Jednocześnie podjęto decyzję nazwania jego imieniem, równoległej do ul. Piotrkowskiej i drugiej reprezentacyjnej ulicy Łodzi, ówcześnie zwanej Spacerową lub Promenadą. Powołano także fundusz budowy pomnika i zaproponowano by stanął on u zbiegu al. Kościuszki i ul. św. Andrzeja. Plany te nie zostały wówczas zrealizowane.
Wrócono do nich wkrótce po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Wtedy też ustalono, że miejscem jego usytuowania będzie Plac Wolności. W 1921 r. ogłoszono konkurs na projekt pomnika, który rozstrzygnięto rok później. Żadna z zaprezentowanych wówczas prac nie został zakwalifikowana do wykonania. W wyniku drugiego konkursu, rozstrzygniętego w styczniu 1926 r. do realizacji wybrano projekt artysty rzeźbiarza inż. Mieczysława Lubelskiego. Kamień węgielny pod budowę pomnika położono 3 maja 1927 r. a prace nad jego powstaniem zajęły twórcy ok. 4 lat.
Odlewy posągu Naczelnika oraz płaskorzeźby cokołu powstały w Szkole Rzemiosł w Pabianicach pod kierunkiem inż. Władysława Wagnera, z materiału zakupionego za składek społecznych. Trzon wykonała firma J. Tyler a płyty miedziane, wraz z montażem, Stocznia Gdańska.
[edytuj] Odsłonięcie
Uroczyste odsłonięcie nastąpiło 14 grudnia 1930 roku. Dokonał tego, w obecności m.in. wojewody łódzkiego Władysława Jaszczołta, gen. Stanisława Małachowskiego i gen. Józefa Olszyny-Wilczyńskiego, prezydent Łodzi Bronisław Ziemięcki. Oprawę muzyczną zapewnił specjalnie zorganizowany na tę okoliczność 800-osobowy chór zjednoczonych towarzystw śpiewaczych z towarzyszeniem orkiestr reprezentacyjnych 28 i 31 Pułku Strzelców Kaniowskich. Jednostki te wystawiły także kompanie reprezentacyjne. Uroczystość zgromadziła ok. 30 tys. mieszkańców miasta1.
[edytuj] Zniszczenie
w 1939 r., po agresji Niemiec na Polskę i aneksji zachodnich województw ( wraz z Łodzią) przez III Rzeszę, niemieckie władze okupacyjne zburzyły pomnik. 10 listopada 1939 r. Niemcy spędzili na Plac Wolności miejscowych Żydów, których zmusili do wywiercenia w cokole otworów strzałowych potrzebnych do założenia ładunków dynamitowych. W nocy z 10 na 11 listopada 1939 r. pomnik wysadzono a pozostałe po zburzeniu części rozbito ciężkimi młotami. Niemcy dokumentowali fotograficznie przebieg kolejnych etapów dewastacji pomnika. W 1940 r., w miejscu zburzonego pomnika T. Kościuszki, Niemcy ustawili potężny obelisk ozdobiony wizerunkiem swastyki, na którego szczycie znalazła się figura orła.
Przed całkowitym zniszczeniem ocalały jedynie płyty z płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny "Kościuszko i Głowacki", "Uniwersał Połaniecki" i jedna część ze sceną "Przysięga Krakowska". Prawdopodobnie wiosną 1945 r. pracownicy dawnego Wydziału Plantacji Miejskich zabezpieczyli ocalałe w czasie okupacji płaskorzeźby w magazynach Zieleni przy ul. Przejazd (obecnie ul. Tuwima). W 1956 r. płyty przewieziono na dziedziniec Archiwum Państwowego mieszczącego się przy Placu Wolności, gdzie były eksponowane do stycznia 1971 r. Wtedy to przekazano je do ówczesnego Muzeum Czynu Rewolucyjnego, a obecnie Muzeum Tradycji Niepodległościowych, przy ul. Gdańskiej 13, gdzie znajdują się do dnia dzisiejszego.
[edytuj] Odbudowa
Odbudowanie pomnika nastąpiło dopiero w 1960 r. W starym, przedwojennym kształcie odtworzył go Mieczysław Lubelski, ten sam twórca, który projektował go 30 lat wcześniej, a także Antoni Biłas oraz Elwira i Jerzy Mazurczykowie. Fundusze na ten cel pochodziły ze składek społecznych. Uroczystość odsłonięcia pomnika odbyła się 21 lipca 1960 r.
[edytuj] Współczesność
Obecnie pomnik stanowi jeden z najbardziej charakterystycznych symboli Łodzi, na miarę Warszawskiej Syrenki i pomnika Adama Mickiewicza w Krakowie. To pod nim składane są kwiaty podczas oficjalnych obchodów świąt państwowych, a młodzież chętnie wybiera miejsce "pod Tadkiem" jako punkt spotkań.
[edytuj] Bibliografia
1 Łódź w hołdzie bohaterowi z pod Racławic. Odsłonięcie pomnika Tadeusza Kościuszki. Tysięczne rzesze wzięły udział w uroczystości, "Hasło Łódzkie", nr 342, 15.12.1930, s. 2.
