Skała Gibraltarska
Z Wikipedii
Skała Gibraltarska (arab. جبل طارق - Jebel Tariq, "skała Tariqa") – jurajska wapienna góra, wznosząca się na 426 m n.p.m. z Morza Śródziemnego u południowych wybrzeży Hiszpanii, w całości należąca do eksklawy Gibraltar - zamorskiego terytorium Wielkiej Brytanii.
Powstała w wyniku wypiętrzeń, które nastąpiły około 55 milionów lat temu, kiedy afrykańska płyta tektoniczna zderzyła się z europejską. Wraz ze znajdującymi się po przeciwnej stronie Cieśniny Gibraltarskiej formacjami utworzyła barierę, odcinającą Atlantyk od powstałego na miejscu basenu Morza Śródziemnego bezodpływowego jeziora. Jezioro to wyschło, ale przed około pięciu milionami lat napór wód Atlantyku przerwał barierę powodując ponowne wypełnienie się Morza Śródziemnego. Katastrofalny przepływ wód przez Cieśninę Gibraltarską, który zaczął się wówczas i trwał wiele dziesięcioleci lub stuleci ukształtował współczesny układ geograficzny w tym regionie.
Większość Skały Gibraltarskiej zajmuje rezerwat przyrody (Upper Rock Nature Reserve), w którym żyje m.in. około 250 małp magotów (jeden z gatunków makaków, zwanych po angielsku Barbary Ape), które są jedynymi żyjącymi na wolności małpami w Europie. Legenda mówi, że jeżeli kiedykolwiek małpy znikną z Gibraltaru, to Wielka Brytania straci swoją enklawę (podobna legenda odnosi się do kruków z Tower of London). Mimo, że jest to jedynie legenda, Brytyjczycy traktują ją – ze względu na morale załogi wojskowej i mieszkańców – niezwykle poważnie, do tego stopnia, że już od 1915 roku, przez obie wojny światowe małpy te znajdowały się pod opieką brytyjskiego wojska. Od 1991 opiekę przejęły cywilne władze Gibraltaru stosując ich znakowanie, systematyczne, kontrolowane dożywianie i grożąc z drugiej strony wysokimi grzywnami (do 500 funtów) za karmienie ich przez licznie odwiedzających rezerwat turystów.
W Skale Gibraltarskiej znajdują się liczne naturalne jaskinie, jak i sztuczne tunele i komory, zwłaszcza wykute w ciągu ostatnich trzystu lat wojen i oblężeń Gibraltaru. W tych naturalnych odnaleziono m.in. ślady zamieszkiwania neandertalczyków – istnieją mocno uzasadnione przypuszczenia, że Skała Gibraltarska była kilkadziesiąt tysięcy lat temu ich ostatnią ostoją, gdy resztę terytorium Europy, Azji i Afryki opanował już homo sapiens. W jednej z naturalnych grot (St Michael’s Cave) urządzono salę koncertową o świetnej akustyce (wynikającej z doskonałego rozpraszania fal dźwiękowych na nieregularnych powierzchniach ścian i stropów, z których zwieszają się liczne stalaktyty). Sztuczne tunele i komory (np. The Great Siege Tunnels z końca XVIII wieku) służyły jako schrony i stanowiska ogniowe dla artylerii, broniącej Gibraltaru przed opanowaniem enklawy tak z ziemi, jak i z morza lub z powietrza. Część z nich wykonano jeszcze później, m.in. w okresie II wojny światowej; materiał skalny wydobyty podczas budowy jednego z tuneli posłużył m.in. do wybudowania sztucznego gibraltarskiego pasa startowego dla samolotów (tuż przy linii granicznej z Hiszpanią), tego samego, z którego wystartował w swój ostatni lot w lipcu 1943 roku generał Władysław Sikorski.
Na szczytach Skały umieszczone są obecnie liczne instalacje tak wojskowe, jak cywilne - głównie anteny, pozwalające na obserwowanie znacznego akwenu Atlantyku i Morza Śródziemnego a także przestrzeni powietrznej nad nimi oraz nad częścią Europy i Afryki.
Dostęp do Skały Gibraltarskiej możliwy jest w zasadzie jedynie paroma drogami, tylko po niektórych z nich można się poruszać prywatnymi samochodami. Na pozostałe odcinki wstęp dozwolony jest wyłącznie licencjonowanym przewoźnikom (stale kursują tam taksówki i mikrobusy) albo pieszo lub rowerem (zawsze jednak po wykupieniu biletu wstępu). Można też wjechać tam kolejką linową, której dolna stacja znajduje się w mieście, a górna - na szczycie. Część Skały, zajmowana przez najważniejsze instalacje, jest zagrodzona i niedostępna.
