Teoria źródeł

Z Wikipedii

Diagram hipotezy czterech źródeł.
* zawiera większość Księgi Kapłańskiej
^† zawiera większość Księgi Powtórzonego Prawa
^‡ "Historia deuteronomiczna" - księgi Jozuego, Sędziów, 1-2. Samuela, 1-2. Królewskie

Teoria źródeł, hipoteza czterech źródeł, hipoteza JEPD, teoria uzupełnień – przyjmowana przez wielu biblistów hipoteza dotycząca autorstwa Pięcioksięgu, a także innych najstarszych ksiąg biblijnych (Księga Jozuego, Księga Sędziów), zakładająca długotrwały proces ich powstawania. Hipoteza czterech źródeł jest teorią ciągle rozwijającą się i kwestionowaną. Zdaniem większości teologów katolickich i części protestanckich nie sprzeciwia się natchnionemu charakterowi tekstu.

Niejednolitość stylistyczną Pięcioksięgu oraz powtórzenia opowiadań w różnych redakcjach dostrzegano wcześnie. Johann Gottfried Eichhorn (1752-1827) zaproponował, aby traktować go jako dokument zredagowany na podstawie dwóch niezależnych tekstów, które Jean Astruc z kolei określał jako dokument jahwistyczny (J) i dokument elohistyczny (E). Julius Wellhausen (1844-1918) wyodrębnił jeszcze inne źródło, które nazwał kodeksem kapłańskim (P). Później część tekstu przypisano jeszcze jednemu źródłu - deuteronomistycznemu (D). Podstawą do wyodrębnienia źródeł były:

• używanie różnych imion Bożych (Jahwe, Elohim) w różnych fragmentach tej samej księgi;
• paralelizmy i podwójne, uważane za sprzeczne ze sobą opowiadania (np. dwa opisy stworzenia człowieka, przymierza Abrahama z Bogiem);
• przerwy w ciągłości narracji;
• różnice stylistyczne;
• różnice w wiedzy, zainteresowaniach, poglądach teologicznych i prawnych domniemanych autorów;
• implikacje polityczne związane z historią starożytnego Izraela.

Charakterystyka autorów źródeł:

• J - Jahwista: zwykle nazywa Boga Jahwe; posługuje się najstarszą formą języka hebrajskiego o doskonałym stylu; przedstawia wydarzenia z punktu widzenia plemienia judzkiego (Królestwa Judy) z podkreśleniem Aaronickiego kapłaństwa. Jahwista czasami używa imienia Elohim, które występuje w dialogach^[1].
• E - Elohista: nazywa Boga El i Elohim (aż do objawienia imienia JHWH Mojżeszowi), odzwierciedla poglądy kapłanów z Szilo i plemion północnych (Królestwa Izraela).
• P - źródło kapłańskie: przedstawia Boga (Elohim, El Szadaj) jako nielitościwego i dalekiego od ludzi, zawiera szczegółowe przepisy prawno-rytualne, powtarza wiele fragmentów J i E znacznie gorszym stylem i późniejszą hebrajszczyzną, przedstawia poglądy kapłanów ze Świątyni Jerozolimskiej z czasów Ezechiasza, wprowadza wiele zestawień genealogicznych i dat, stanowi główne źródło dla Księgi Kapłańskiej.
• D - Deuteronomista: odmienny stylistycznie, dbały o ścisłość, odzwierciedlający poglądy kapłanów z czasów króla Jozjasza; przypisuje mu się prawie całość Księgi Powtórzonego Prawa, a także znaczne fragmenty Księgi Jozuego, Księgi Sędziów, obu Ksiąg Samuela i obu Ksiąg Królewskich.

Teoria źródeł przedstawia zatem tekst Pięcioksięgu jako kompromis między sakralnymi tekstami autorstwa kapłanów Północy (Szilo) i Południa (Jerozolima) oraz związanymi z późniejszymi reformami królów judzkich - Ezechiasza i Jozjasza. Prawdopodobnie w czasach Ezdrasza po niewoli babilońskiej powierzono redaktorowi (określanemu jako R) uzgodnienie podwójnych narracji JE (wcześniej połączonych dokumentów J i E) oraz P, a także niespójnych przepisów prawnych P i D.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Richard Elliott Friedman, Księga ukryta w Biblii, Da Capo 2000, ISBN 83-7157-554-8
• John William Rogerson, Powstawanie Pięcioksięgu. Cztery wykłady, UAM, Poznań 2006, ISBN 83-89361-95-7