TeX
Z Wikipedii
TEX (wymowa IPA: /tɛx/ jak gr. lub /tɛk/, jak w krajach angielskojęzycznych) - komputerowy system profesjonalnego składu drukarskiego, obejmujący zarówno dedykowany język, jak i kompilator przygotowujący pliki w wymaganych przez urządzenia graficzne (drukarki, naświetlarki) formatach.
Szczególnie często używa się go przy składaniu tekstów naukowych (np. matematycznych), ponieważ umożliwia budowanie dość złożonych wyrażeń (np. skomplikowanych wzorów matematycznych).
Spis treści |
[edytuj] Pochodzenie nazwy
Litery Τ, Ε i Χ reprezentują greckie litery, odpowiednio tau, epsilon oraz chi, tworzące początek greckiego słowa τέχνη (technē) oznaczającego sztukę lub rzemiosło, od którego pochodzi wyraz technika.
[edytuj] Powstanie i rozwój
TeX został napisany w języku WEB, który z kolei produkuje programy w języku Pascal. Przy okazji powstał język Metafont, przeznaczony do opisu fontów, w którym zostały stworzone fonty używane przez TeX - ich krój nosi nazwę Computer Modern.
Program powstał w Stanach Zjednoczonych na Uniwersytecie Stanforda. Jego twórcą jest Donald E. Knuth, amerykański matematyk i informatyk. Program powstał, ponieważ prof. Knuth nie był zadowolony z wyglądu swojej książki The Art of Computer Programming. Postanowił wziąć sprawy w swoje ręce i stworzyć język programowania, który umożliwiłby skład tekstu wysokiej jakości. Początkowo profesor zakładał, że prace zajmą najwyżej pół roku, jednak jego oszacowanie było błędne - ostatecznie program został ukończony po ok. ośmiu latach, w 1985 roku. Z tą chwilą rozwój programu został zatrzymany, były poprawiane jedynie błędy.
Profesor Knuth wyznaczył nagrodę pieniężną za każdy znaleziony w jego programie błąd. W roku 1985 nagroda wynosiła 1 cent, z każdym następnym znalezionym błędem była podwajana. Obecnie za znalezienie błędu można otrzymać 327 dolarów i 68 centów. Ostatni błąd został poprawiony w 1994 roku. Tak więc program TeX można uznawać za bezbłędny.
Począwszy od wersji 3 systemu TeX każda kolejna podwersja oznaczana jest kolejnym dziesiętnym przybliżeniem liczby π. Bieżąca wersja ma numer 3.141592.
We współczesnych dystrybucjach oprócz programu TeX dostępne są jego, intensywnie rozwijane, rozszerzone wersje. Najpopularniejsze z nich to: PdfTeX - rozszerzenie TeXa pozwalające tworzyć bezpośrednio pliki w formacie PDF; eTeX - TeX rozszerzony o kilkanaście nowych poleceń; XeTeX - wariant TeXa umożliwiający korzystanie ze standardu Unicode oraz fontów komputerowych we współczesnych formatach, takich jak OpenType oraz AAT. Popularyzacja formatu PDF spowodowała, że w większości nowoczesnych dystrybucji TeXa domyślnym programem jest PdfTeX.
[edytuj] Rozszerzenia i zastosowania
Jednymi z głównych zalet systemu są: dostępność plików źródłowych oprogramowania, przenośność na dowolną platformę sprzętową/systemową (co daje m.in. identyczny efekt pracy na dowolnym komputerze) i stabilność działania. Do szybkiego wzrostu popularności TeX-a w publikacjach naukowych przyczynił się fakt, że praktycznie wszystkie prestiżowe wydawnictwa i czasopisma z zakresu nauk ścisłych przyjmują do publikacji teksty zapisane w TeX-u, a nawet udostępniają własne szablony, pozwalające nadawać publikacji wygląd zgodny z przyjętym w danym czasopiśmie czy wydawnictwie (np. w fizyce pozycję de facto standardu uzyskał opracowany na potrzeby wydawnictw American Physical Society RevTeX4). Szablony te z reguły oparte są na rozszerzeniu TeX-a zwanym LaTeX2e.
Ponieważ TeX jest rozpowszechniany nieodpłatnie, to choć jego rozwój został zatrzymany, powstały programy bazujące na oryginalnym kodzie, rozszerzające możliwości systemu, np. o możliwość włączania grafiki w różnych formatach, generowanie pliku PDF, PS, czy też skład w języku japońskim. Ponadto łatwość tworzenia makr spowodowała, że dla TeX-a dostępnych jest mnóstwo rozszerzeń ułatwiających pracę. Przykładem takiego zestawu makr, jest AMSTeX, LaTeX (stworzony przez Leslie Lamporta), LaTeX2e.
Wiele wyrażeń matematycznych, które pojawiają się na Wikipedii, zostało stworzonych właśnie poprzez TeX-a. Na przykład:
[edytuj] Wymowa i pisownia nazw
TeX wymawia się jako tech. Poprawna pisownia to TEX. W wypadku kiedy nie możemy jej z jakichś powodów zrealizować lub też jest to niewygodne - powinno się pisać TeX. LaTeX czyta się la tech bądź lej tech, natomiast LaTeX2e - la tech tu i lub lej tech tu i.
[edytuj] Użytkownicy
Wiele osób rozwijających TeX-a stowarzyszonych jest w organizacji TeX Users Group (TUG). Istnieją także narodowe grupy użytkowników TeX-a - np. niemiecka DANTE, francuska GUTENBERG czy Polska Grupa Użytkowników Systemu TeX (GUST).
