Tuba
Z Wikipedii
Tuba – instrument dęty blaszany z grupy aerofonów ustnikowych.
Największy i o najniższym stroju spośród tej rodziny instrumentów. Standardowa skala instrumentu (zakres dźwięków muzycznych) od 'E' do d1. Doświadczony instrumentalista potrafi rozciągnąć skalę do granic od 
do g1. Tuba składa się z długiej rury rozpoczynającej się ustnikiem, wielokrotnie zwinietej, rozszerzającej się stożkowo i zakończonej czarą głosową. W zależności od szeregu alikwotów rozróżniamy rodzaje tuby: basową w stroju es i f, kontrabasową w stroju b i c. Do współczesnej rodziny tub zaliczamy także eufonium i jako tubę tenorową.Tuba wagnerowska nie należy do rodziny tub. Ryszard Wagner, któremu w tetralogii Pierścień Nibelunga (wykonanej po raz pierwszy w 1876 roku) potrzebne było uroczyste, nieznanej dotąd jakości brzmienie – zasugerował zbudowanie instrumentu pośredniego pomiędzy rogiem a tubą. Instrument ten posiadał kształt tuby – lejkowaty ustnik – podobny do stosowanego w rogu i cztery wentyle przeznaczone do obsługiwania lewą ręką, ponieważ na tych tubach grali waltorniści. Zazwyczaj tuby zwijane są w kształcie elipsy z czarą umieszczoną po lewej stronie grającego z systemem tłokowym lub zaworami obrotowymi. Pełną skalę chromatyczną uzyskuje się naciskając odpowiednie wentyle i obniżając w ten sposób tony alikwotowe. Tuba basowa lub kontrabasowa o kształcie zaokrąglonym owijającym grającego to helikon. Amerykańską odmianą helikonu jest instrument z dużym dźwięcznikiem, znajdującym się nad głową grającego. Skonstruowany on został w 1898 r. według pomysłu kapelmistrza i kompozytora Johana Philippa Sousa i stąd nazwany suzafonem.
Historia tuby ściśle wiąże się z powstaniem pierwszych instrumentów dętych. Przodków tuby należy doszukiwać się w rzymskiej tubie zwanej tuba romana, jej odmianie z czasów rewolucji francuskiej tubie curva, a także rodzinie instrumentów zwanych cynkami do której należy serpent, oraz ofiklejda. W latach 20. XIX w., po wynalezieniu zaworu wielu producentów, m.in. „Stölzel” rozpoczęło produkcję dętych zaworowych instrumentów. Pomysł zbudowania tuby pierwszy wysunął Wilhelm Wiprecht – kapelmistrz armii pruskiej, a zrealizował go w 1835 r. producent instrumentów Johann Gottfried Moritz z Berlina. Pierwsza tuba – „Bass-tuba” – pruski patent numer 9121 z 12 września 1835 r. – wyposażona była w nowy typ zaworów także opracowany przez Wiprechta i Moritza nazywany Berliner Pumpe – krótki tłok zaworowy z dużą średnicą. Jej szereg harmoniczny rozpoczynał się od F, posiadała pięć zaworów obniżających tony składowe o 1, ½, 1½, ¾, 2½ tonu. W dziesięć lat po tubie basowej czeski konstruktor instrumentów dętych Vaclav Franc Červeny zbudował tubę kontrabasową w stroju C i B. Użyto w niej rotujących zaworów wynalezionych w 1832 r. przez Josefa Reidla z Wiednia. Obydwa systemy do dziś są w użyciu.
Pierwszą kompozycją używającą tuby jest „Uwertura Faust” Ryszarda Wagnera, skomponowana w 1840 r. ale wykonana dopiero w 1855 r. po znacznych poprawkach dostosowujących ją do orkiestry. Tuba basowa w orkiestrze symfonicznej po raz pierwszy usłyszana została w 1843 r. w „Latającym Holendrze” R. Wagnera. Tuba kontrabasowa w 1853–1854 r. w „Das Rheingold” tego samego kompozytora.
W muzyce współczesnej tuba awansowała do roli instrumentu solowego. Do wybitnych kompozytorów, których kompozycje są pierwszymi utworami na tubę solo należą Anglicy:
- Edward Elgar (1857–1934 r.)
- Imogen Holst (1907–1987 r.)
- Michael Tippet (1905 r.)
- Ralph Vaughan Williams (1872–1958 r.) – 'Tuba Concerto' f-moll, (1954 r.)
i inni:
- Paul Hindemith (1895–1963 r.) – 'Sonata for Tuba & Piano', (1955 r.)
- Krzysztof Penderecki – 'Kaprys na tubę', (1980 r.)
Tubiści korzystają także z licznych transkrypcji utworów pisanych na wiolonczelę, róg, puzon i kontrabas.
Do wirtuozów tuby należą:
- John Fletcher
- Floyd Cooley
- Qystein Baadsvik
- Marcus Hötzel
- Roger Bobo
- Arnold Jacobs
- Kenneth Amis
- Harry Barlow
- Willie Clark
- Jefrrey Funderburk
- John Griffits
- Toby Hanks
- David LeClair
- Kevin Morgan
- Zdzisław Piernik
- Patrick Sheridan
[edytuj] Linki zewnętrzne
