Universal Mobile Telecommunications System

Z Wikipedii

Universal Mobile Telecommunications System (UMTS ang. Uniwersalny System Telekomunikacji Ruchomej^[1]) to system telefonii komórkowej trzeciej generacji, będący następcą systemów 2G takich jak GSM. Dzięki nowemu interfejsowi radiowemu polepszony został znacznie transfer danych pomiędzy abonentem a siecią, co zaowocowało poprawą jakości oferowanych usług.

Z rozwojem UMTS związane były ogromne koszty poniesione na zakup licencji i infrastruktury telekomunikacyjnej. Zdania analityków co do zwrotu poniesionych przez operatorów nakładów są podzielone: niektórzy wskazują na rewolucję na rynku usług telekomunikacyjnych - możliwość mobilnego dostępu do internetu o wydajnym (w porównaniu z poprzednimi systemami) transferze, łatwe do przeprowadzenia wideo-rozmowy, inni wskazują na brak tzw. killer application, która byłaby źródłem wysokich przychodów dla operatorów i zagrożenie związane z rozwojem alternatywnych standardów takich jak WiMAX.

System UMTS może być budowany "od podstaw", lub powstawać na bazie wcześniej zbudowanych sieci GSM (tak zwany rollout sieci). Za rozwój specyfikacji UMTS odpowiedzialne jest konsorcjum standaryzacyjne 3GPP.

Spis treści 1 Rozwój standardu UMTS 1.1 Powstanie specyfikacji i pierwsze implementacje 1.2 Ewolucja pomiędzy systemami 2G a UMTS 1.3 Kwestie legislacyjne i finansowe 2 Architektura sieci UMTS 2.1 Interfejs radiowy UTRAN 3 Sieć szkieletowa 3.1 Zapewnienie mobilności 3.2 Sterowanie mocą 4 Zasięg sieci UMTS w Polsce 5 Usługi UMTS 6 Bezpieczeństwo w sieci UMTS 7 Inne usługi transmisji pakietowej 8 Zobacz też: 9 Przypisy 10 Linki zewnętrzne

[edytuj] Rozwój standardu UMTS

[edytuj] Powstanie specyfikacji i pierwsze implementacje

W roku 1986 International Telecommunication Union (ITU) rozpoczęła pracę nad globalnym standardem komunikacji mobilnej. W międzyczasie zaczęły się rozwijać niekompatybilne systemy drugiej generacji, a prawdziwą rewolucję w dostępności do łączności ruchomej zapoczątkowało pojawienie się na początku lat 90. XX wieku systemu GSM. Okazało się, że nie jest możliwe zbudowanie na ich bazie jednego globalnego systemu 3G (ewolucja w telekomunikacji bazuje na istniejących niekompatybilnych rozwiązaniach i uwarunkowaniach prawnych, różniących się w zależności od obszaru świata), a ITU skupiła się na zdefiniowaniu rodziny systemów - IMT-2000 family, które będą mogły ze sobą współpracować i oferować podobne możliwości, zdefiniowane przez wymagania ITU dla systemów trzeciej generacji.

W roku 1989 niedługo po opublikowaniu pierwszych specyfikacji GSM, w krajach Unii Europejskiej rozpoczął się projekt Research, Analysis, Communication, Evaluation (RACE-1). Jego zadaniem było prowadzenie prac nad nowymi technologiami, które mogłyby być użyte do budowy przyszłych systemów telekomunikacyjnych. Projekt zakończył się w roku 1992 na opracowaniu ogólnych koncepcji związanych z budową sieci nowej generacji. Inne projekty badawcze bazujące na tych wytycznych przedstawiły konkretne, konkurencyjne propozycje.

W styczniu 1998 na konferencji przeprowadzonej przez Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych (ETSI) wybrano ostatecznie dwa modele sieci trzeciej generacji bazujące na sieci szkieletowej (ang. Core Network) używanej w GSM oraz technologiach związanych z siecią radiową (ang. Radio Access Network): W-CDMA i TD-CDMA. Zostały one przedstawione jako propozycje dla systemów objętych wymaganiami IMT-2000 i obie uzyskały akceptacje ITU. Te dwie technologie dostępu do sieci stały się podstawą rozwijanego przez ETSI standardu UMTS.

Nad rozwojem sieci 3G pracowano także poza Europą i często były to projekty zbliżone do tych opracowanych przez ETSI. Na przykład działający w Japonii instytut standaryzacyjny również postanowił podczas tworzenia swoich specyfikacji sieci szkieletowej 3G oprzeć się na rozwiązaniach stosowanych w GSM. Największy japoński operator NTT DoCoMo rozpoczął prace nad sieciami radiowymi bazującymi na technologii W-CDMA już w 1996 r. Aby zharmonizować prace nad rozwojem podobnych standardów, w grudniu 1998 r powołano konsorcjum standaryzacyjne 3rd Generation Partnership Project (3GPP) mające na celu rozwój globalnego standardu UMTS. W jego skład poza instytutami standaryzacyjnymi z Europy i Japonii weszły także podobne organizacje z USA i Korei.

W roku 2001 NTT DoCoMo uruchomił pierwsze na świecie komercyjne usługi 3G na bazie stworzonej przez siebie sieci FOMA (Freedom Of mobile Multimedia Access) będącej kompatybilną ze standardem UMTS. Pierwsza sieć UMTS w Europie została uruchomiona przez operatora Mobilkom Austria w roku 2002. Obecnie, według Global mobile Suppliers Association istnieje 155 sieci w standardzie UMTS które w 68 krajach oferują usługi 3G dla ok. 113 mln abonentów (stan na marzec 2007). 3GPP cały czas rozwija specyfikację systemu UMTS. Ewolucji podlega sieć szkieletowa ale największe zmiany dotyczą sieci radiowej. Dzięki nowym technologiom takim jak HSDPA operatorzy mogą lepiej wykorzystać należące do nich spektrum radiowe i zaoferować abonentom lepszy transfer danych.

[edytuj] Ewolucja pomiędzy systemami 2G a UMTS

Sieci UMTS są naturalnym następcą GSM. Konsorcjum 3GPP rozwija równocześnie oba standardy, wiele specyfikacji związanych z siecią szkieletową jest wspólnych. Cyfrowe centrale MSC, które służą do zestawiania połączeń głosowych w GSM, są też wykorzystywane do tego celu w sieciach UMTS. W okresie przejściowym, gdy usługi UMTS są dopiero uruchamiane, operatorzy mogą do zestawiania połączeń 3G wykorzystywać centrale z sieci GSM, potem budowana jest jednak osobna sieć szkieletowa, która przejmuje obsługę rozmów inicjowanych za pomocą sieci trzeciej generacji. Sieć szkieletowa zbudowana dla obsługi ruchu pakietowego generowanego przez zaimplementowane w GSM technologie GPRS/EDGE używana jest również w sieci UMTS. Gdy operator rozbudowuje równocześnie oba rodzaje sieci, używa jednej wspólnej sieci wspomagającej komutacje pakietów. Także usługi bazujące na platformie sieci inteligentnych (np. serwisy Prepaid) mogą działać tak samo dla obu rodzajów sieci dzięki technologii CAMEL.

To co najbardziej odróżnia oba standardy to sieć radiowa. Zupełnie inne technologie użyte do jej budowy sprawiają, że dla obu rodzajów sieci rozbudowywany jest osobny system stacji bazowych. Niestety podczas planowania struktury sieci radiowej UMTS, operator nie może oprzeć się na istniejącej infrastrukturze masztów używanych w GSM, ponieważ rozmiar komórki (ang. cell) w standardzie UMTS jest znacznie mniejszy. Oznacza to budowanie od podstaw nowej sieci masztów i nadajników.

Dla innych systemów 2G również przewidziany jest proces tzw. rolloutu sieci do standardu UMTS. Popularne w USA i Kanadzie sieci IS-136 (nazywane często sieciami TDMA) podlegają ciągłej ewolucji. Przesyłanie danych zostało w nich zaimplementowane na bazie stworzonej dla potrzeb GSM technologii EDGE, trwają prace nad dalszą rozbudową tych systemów i w konsekwencji nad migracją do UMTS. Podobny rozwój przewidziany jest dla popularnych w Japonii sieci Personal Digital Cellular (PDC).

Okazuje się, że także niektórzy operatorzy sieci w standardzie IS-95 (popularnie nazywanymi sieciami CDMA), dla których najprostszym modelem ewolucji jest rozbudowa sieci do standardu CDMA2000 (jeden ze standardów sieci 3G uwzględnionych przez ITU w założeniach IMT-2000), wybierają migracje do systemów GSM/EDGE/UMTS ^[2].

[edytuj] Kwestie legislacyjne i finansowe

Ze standardem UMTS wiązano ogromne oczekiwania co do jego roli w rewolucji telekomunikacyjnej. Analitycy wskazywali go nie tylko jako technologię umożliwiającą sprawniejszą komunikację, ale jako platformę łączącą ludzi, komputery i inne urządzenia, oferującą nowe możliwości związane z dostępem do informacji, oraz kanał dla dostarczania bliżej niesprecyzowanych usług, które miały przynieść operatorom, innym firmom oraz ich klientom ogromne korzyści. Bazując na tych bardzo optymistycznych raportach, operatorzy telekomunikacyjni przystąpili do inwestycji. Środki finansowe musiały być przeznaczone nie tylko na drogą infrastrukturę telekomunikacyjną konieczną do zbudowania nowych sieci, ale także na licencje UMTS^[3], czyli w praktyce - na możliwość użycia nowych częstotliwości na obszarze danego kraju. Wśród startujących do przetargów firm dominowały ogromne oczekiwania co do zwrotu poniesionych kosztów, oraz obawa o ewentualna marginalizacje pozycji na nowym rynku usług teleinformatycznych w przypadku gdyby nie udało im się pozyskać licencji (ich ilość była ograniczona). Również rządy wielu państw uznały przetargi jako okazje do podreperowania budżetu państwa. Ustalone zasady sprzedaży oraz determinacja kupujących sprawiły, że w Europie na licencje wydano ponad 100 mld dolarów (najwięcej w Niemczech - 45 mld i Wielkiej Brytanii - 34 mld dolarów).

W niektórych krajach zrezygnowano z przetargów na rzecz tak zwanych "konkursów piękności" (ang. beauty contest). Uznano, że aukcje doprowadzą do sytuacji, w której operatorzy wydadzą zebrane na rynkach kapitałowych środki na zakup licencji kosztem inwestycji w rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej, a poniesione koszty w konsekwencji i tak przerzucą na abonentów. Aby zapobiec takiej sytuacji, ustalono względnie niedużą cenę licencji (np. w Portugalii 100 mln euro), a jako kryterium w przyznaniu prawa do używania częstotliwości wskazywano na przykład deklarowane przez danego operatora sumy na rozwój przyszłej sieci, ramy czasowe oraz ogólną wiarygodność oferenta.

Rozpoczęta w 2000 r. walka o licencje UMTS w całej Europie doprowadziła lokalne telekomy do poważnych problemów finansowych. Największe z nich, takie jak France Telecom czy Deutsche Telekom już rok później miały ponad 60 mld euro długów. Okazało się, że prognozy co do spodziewanych zysków były zdecydowanie przesadzone. Brak było tzw. killer application, która byłaby źródłem wysokich przychodów dla operatorów. Alternatywne technologie bezprzewodowego dostępu do internetu zaczęły stawiać pod znakiem zapytania sens tak dużych inwestycji związanych ze standardem UMTS. Borykano się też z problemami technicznymi. Operatorzy zaczęli masowo renegocjować terminy uruchomienia nowych sieci, oraz ceny infrastruktury telekomunikacyjnej. Te problemy odbiły się oczywiście na dostawcach hardware'u i software'u użytego do budowy sieci nowej generacji oraz na branży reklamowej.

Stosunkowo mniejsze problemy przeżywały firmy telekomunikacyjne w Azji gdzie zainteresowanie nowinkami technicznymi wśród abonentów jest większe, a ceny licencji były znacznie niższe (w Japonii działający tam operatorzy otrzymali je za darmo).

Umowy pomiędzy regulatorami rynków telekomunikacyjnych w poszczególnych krajach a operatorami, którzy otrzymali licencje na budowę sieci 3G, zawierają wiele precyzyjnych uregulowań prawnych, które muszą być przestrzegane przez obie strony. Szczegółowo określone są kolejne raty związane z opłatą za licencję, ramy czasowe rozwoju nowej sieci, procent obszaru kraju i populacji, która w danych terminach powinna być objęta nowymi usługami. Operatorzy, którzy nie posiadają sieci drugiej generacji w danym kraju, mogą spodziewać się ułatwień związanych z wydaniem pozwolenia na roaming krajowy (ze względu na wysokie koszty pokrycie całego kraju za pomocą sieci 3G może zająć dużo czasu) oraz ze znalezieniem partnera roamingowego (w przypadku braku chętnych wśród działających na danym terenie operatorów odpowiedni urząd regulacyjny może narzucić warunki współpracy międzyoperatorskiej).

[edytuj] Architektura sieci UMTS

[edytuj] Interfejs radiowy UTRAN

Interfejs radiowy UMTS w literaturze określany jako UTRAN (ang. UMTS Terrestrial Radio Access Network) oparty jest na technologii szerokopasmowego wielodostępu do kanału w dziedzinie kodu (WCDMA). Z tego faktu wynika fundamentalne ograniczenie dostępnych zasobów radiowych i, co się z tym wiąże, pojemności tego interfejsu. Tymi zasobami są (z punktu widzenia stacji bazowej, czyli node'a-B):

• Poziom zakłóceń odbieranych (ang. interference) - dla kierunku "w górę" (ang. uplink)
• Poziom mocy nadajnika - dla kierunku "w dół" (ang. downlink)

W obu przypadkach można wykazać, że minimalny poziom jakości sygnału odbieranego jest zależny od stosunku mocy sygnału odbieranego do mocy zakłóceń. Po uwzględnieniu cech specyficznych interfejsu UTRAN (np. nieidealnej ortogonalności sygnałów wysyłanych do różnych użytkowników) to pierwotne założenie można przekształcić do postaci łączącej poziom zakłóceń (lub moc nadajnika) w komórce UMTS z ilością użytkowników systemu (parametrami ich usług i dla kierunku "w dół" ich położeniem), a więc z poziomem obciążenia interfejsu. W obu przypadkach przyrost zasobów jest nieliniowy (typu f(x)=a/(1-x)) i dla pewnego poziomu obciążenia osiąga nieskończoność. Ten poziom (różny dla obu kierunków) określa maksymalną pojemność komórki UMTS. Trzeba pamiętać, że przedstawiony model zakłada istnienie idealnych warunków. Jeśli uwzględni się ograniczenia techniczne (np. ograniczoną moc nadajnika w terminalu użytkownika), wówczas pojemność interfejsu UTRAN jest niższa. Charakterystyczną cechą interfejsu UTRAN jest uzależnienie zasięgu komórki od natężenia ruchu w komórce zjawisko to jest znane jako oddychanie komórek.

[edytuj] Sieć szkieletowa

[edytuj] Zapewnienie mobilności

W sieci UMTS potrzeba dokonania handoveru wynika z konieczności zapewnienia użytkownikowi systemu mobilności. Dokonuje się to, poprzez utrzymywanie kilku najlepszych połączeń radiowych (ang. radio link), tj. połączeń radiowych z tymi komórkami node'a-B, których sygnał odebrany przez terminal jest najlepszy. Maksymalna liczba połączeń radiowych, zwana również rozmiarem Active Set'u, najczęściej wynosi 3. Kryteria brane pod uwagę w procesie podejmowana decyzji o handoverze to: jakość sygnału kanału pilota (Ec/N0) i poziom sygnału kanału pilota (RSCP).

Sieć UMTS umożliwia wykonanie handoverów typu: hard i soft. W hard rozróżnia się interfrequency handover - zmiana kanału częstotliwościowego w UMTS - może być pomiędzy node'ami B, jak również w obrębie node'a B; intersystem - zmiana technologii dostępu radiowego (ang. RAT - radio access technology) np. z UMTS na GSM. Są 3 odmiany soft handoveru: soft - stan, w którym terminal komunikuje się jednocześnie z więcej niż jedną komórką UMTS i komórki te należą do różnych node'ów B; softer- stan, w którym terminal komunikuje się jednocześnie z więcej niż jedną komórką UMTS i komórki te należą do tego samego node'a B; soft-softer- gdy oba powyższe warunki są spełnione.

[edytuj] Sterowanie mocą

Generalna idea przyświecająca sterowaniu mocą polega na utrzymaniu mocy emitowanej tuż powyżej wartości, która zapewnia że połączenie realizowane jest z odpowiednią jakością obsługi (QoS). W odróżnieniu od systemów FDMA, które działają poprawnie gdy emisje użytkowników są ograniczona pasmowo, CDMA działa należycie gdy ograniczone są interferencje między emisjami użytkowników. Nadawanie ze zbyt dużą mocą zmniejsza zatem pojemność systemu. Sterowanie mocą pomaga zmniejszyć interferencje między użytkownikami a tym samym maksymalnie wykorzystać pojemność systemu. W UMTS steruje się mocą kanałów zarówno w górę jak i w dół.

Sterowanie mocą odbywa się przy pomocy trzech mechanizmów:

• sterowanie mocą w otwartej pętli (Open Loop Power Control) – używane do dopasowania mocy łącza w górę. Celem jest by wszystkie UE realizujące połączenia z tym samym QoS odbierane były w Node B z równą mocą. UE steruje swoją mocą bazując na pomiarach poziomu sygnału w kanale CPICH (gdy UE jest w trybie uśpionym) lub PRACH. Mechanizm jest mało dokładny gdyż sterujemy mocą nadawaną na pewnej częstotliwości wnioskując z się w komórkach należących do jego obszaru przydziela Node B dopuszczalne poziomy mocy.

• sterowanie mocą w pętli zamkniętej (Closed Loop Power Control)

• sterowanie mocą w pętli zewnętrznej (Outer Loop Power Control)

[edytuj] Zasięg sieci UMTS w Polsce

Polscy operatorzy telefonii komórkowej od kilku lat starają się sukcesywnie rozszerzać zasięg świadczenia usług w technologii UMTS. Jest to jednak proces długotrwały i niezwykle kosztowny. Dynamika rozwoju sieci 3G zależy w dużym stopniu od popularności terminali wspierających tą technologię, należy przypuszczać że wraz ze wzrostem popularności nowoczesnych telefonów i modemów wzrośnie tempo ekspansji sieci UMTS.

Pewnym źródłem informacji o zasięgu są aktualizowane przez operatorów mapy zasięgów:

• Mapa zasięgów sieci Plus
• Mapa zasięgów Ery
• Mapa zasięgów Orange
• Mapa zasięgów Play

[edytuj] Usługi UMTS

Usługi sieci UMTS:

• szybki dostęp do Internetu (od 144kbps do 2Mbps);
• wideotelefon, wideokonferencje;
• telewizja, radio, muzyka, wideo;
• nawigacja i lokalizacja: aktywne mapy, systemy namierzania.

[edytuj] Bezpieczeństwo w sieci UMTS

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Inne usługi transmisji pakietowej

• GPRS
• EDGE
• WLAN
• High-Speed Downlink Packet Access
• High-Speed Uplink Packet Access

[edytuj] Zobacz też:

• Proces zestawiania połączenia głosowego w sieciach GSM i UMTS

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Zarządzenie Nr 364 Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty z dnia 30 Listopada 2005, punkt 3.14
2. ↑ CDMA to GSM/WCDMA migration. May 3, 2007. GSM/3G Market technology update - publikacja Global mobile Suppliers Association
3. ↑ Pojęcie przetarg na licencje UMTS jest w wielu przypadkach nieprecyzyjne. Regulatorzy telekomunikacyjni organizowali przetargi na wykorzystanie spektrum radiowego, które miało być użyte do budowy sieci 3G, pozostawiając często w gestii operatorów użytą do tego celu technologię (mógł to być jakiś inny standard konkurencyjny do UMTS).
4. ↑ (wg. specyfikacji 3GPP TS 23.002 V4.8.0)

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Konsorcjum standaryzujące