Wiolonczela

Z Wikipedii

Wiolonczela – tenorowo-basowy instrument strunowy z grupy smyczkowych.

Spis treści

1 Instrument - budowa
2 Historia wiolonczeli
3 Koncerty i utwory orkiestrowe z koncertujące z wiolonczelą
4 Wybitni wiolonczeliści
5 Zobacz też
6 Przypisy

[edytuj] Instrument - budowa

Wiolonczela

Smyczek wiolonczelowy

Wiolonczela składa się z dużego pudła rezonansowego z dwoma otworami w kształcie stylizowanej litery f (ef) oraz szyjki z bezprogową podstrunnicą, zakończoną główką w charakterystycznym kształcie ślimaka. Struny, podparte na mostku (zwanym też podstawkiem), napinane są za pomocą klinowych naciągów - kołków, umieszczonych po obu stronach główki, z drugiej strony zaczepione są na strunociągu. Dla wygodniejszego strojenia używa się maszynek, które pozwalają zmieniać w pewnym stopniu wysokość dźwięku struny.

Struny wiolonczeli były niegdyś wykonywane z preparowanych jelit zwierzęcych lub z linek tkanych ze srebrnych drutów. Współcześnie niemal wyłącznie wykonywane są ze stali.

Instrument ma cztery struny normalnie strojone w kwintach do następujących dźwięków (począwszy od najniżej strojonej) - C (65.4Hz), G (98Hz), d (146,8Hz),a (220Hz), i obejmuje zakres dźwięków od C do a². Tessitura wiolonczeli w orkiestrze jest oczywiście mniejsza i obejmuje skalę C–c²

[edytuj] Historia wiolonczeli

Początki wiolonczeli sięgają XVI wieku. Instrument podobnie jak inne z tej rodziny - skrzypce, czy altówka wyewoluował z violi da braccio. Pierwszy raz wiolonczela wspominana jest przez Martina Agricolę w 1529. Pisze on o niej jako o basowym instrumencie smyczkowym posiadającym trzy struny. W innych pismach z tego okresu mówi się też o czterostrunowej wersji. Pierwszym znanym twórcą wiolonczel był Nicola Amati (zmarły 1684), jednak dopiero jego uczeń, słynny Antonio Stradivari, stworzył standard instrumentu obowiązujący do dziś. Między innymi ustalił jej długość na 29 1/2 cala (75 cm) o dwa cale mniej niż wiolonczeli Amatiego (80 cm).

Na wiolonczeli gra się siedząc, obejmując kolanami pudło rezonansowe, które dodatkowo oparte jest nóżką o ziemię. Gryf wznoszący się pionowo w górę znajduje się na wysokości przedramienia i ramienia. Wiolonczela posiada piękne, niskie, melancholijne brzmienie, choć w wysokim rejestrze brzmi jasno, czasem nawet „błyskotliwie”. Będąc częścią kwartetu smyczkowego, orkiestry kameralnej i symfonicznej jest także ważnym instrumentem solowym. Od czasów baroku do współczesności powstała olbrzymia liczba utworów muzycznych specjalnie na wiolonczelę.

Luigi Boccherini, któremu wiolonczela zawdzięcza awans do grupy instrumentów solowych

Za pierwsze utwory solowe uznawane są kompozycje Domenica Gabriellego z 1689 r. Do najstarszych wykonywanych obecnie utworów należy "Sześć suit na wiolonczelę solo" Jana Sebastiana Bacha. Mimo to, w muzyce barokowej wiolonczela była zazwyczaj instrumentem realizującym podstawę harmoniczną, czyli basso continuo. W drugiej połowie XVIII wieku stopniowo usamodzielniała się. Do emancypacji wiolonczeli ogromnie przyczynił się wirtuoz tego instrumentu Luigi Boccherini. Wiolonczela jest utworem koncertującym nawet w wielu jego utwordch kameralnych. Do popularności wiolonczeli przyczynił się też fakt, iż grało na niej wielu arystokratów; najsłynniejszym wśród "koronowanych" wiolonczelistów był Fryderyk Wilhelm II, król Prus (dla niego komponował także Boccherini). Ze względów obyczajowych na wiolonczeli grywali niemal wyłącznie mężczyźni; jeszcze w początkach XX wieku nieliczne kobiety-wiolonczelistki trzymały instrument z boku, a nie tak, jak to jest dziś normą dla wszystkich, tj. między nogami. W XX wieku wiolonczela przeżyła prawdziwy rozkwit. Znakomici wykonawcy wprowadzili wiolonczelę do sal koncertowych jako instrument solowy. Oni też byli inspiracją dla kompozytorów, którzy ogromnie poszerzyli skromny dotychczas repertuar solowy na ten instrument. Wyjątkową zasługę w tym "reneansie" wiolonczeli miał Mścisław Rostropowicz. Komponował dla niego m.in. Siergiej Prokofiew, Dymitr Szostakowicz, Witold Lutosławski. Będąc genialnym pedagogiem, wykształcił ogromną liczbę znakomitych solistów, którzy umocnili pozycję wiolonczeli jako instrumentu solowego obok fortepianu i skrzypiec.

Najstarszą wiolonczelą będącą do dzisiaj w użyciu jest instrument wykonany w 1566 roku przez Andrea Amatiego dla orkiestry francuskiego króla Karola IX. Nie tylko znakomicie brzmi, ale jest także przepięknie intarsjowany. Gra na nim niemiecki wiolonczelista Julius Berger.^[1]