Wojna Kwietusa
Z Wikipedii
| Wojna Kwietusa | |||||||||||||
 Cesarstwo rzymskie po 120 |
|||||||||||||
| Data | 115 – 117 | ||||||||||||
| Miejsce | Cypr, Libia, Egipt, Mezopotamia, Judea, Syria | ||||||||||||
| Wynik | Rewolta została stłumiona przez Rzymian | ||||||||||||
|
|||||||||||||
Wojna Kwietusa (115—117) (hebr: מרד הגלויות (mered ha-galujot) albo התפוצות מרד (mered ha-tefucot), hebr. bunt wygnańców) to nazwa nadana wojnie żydowsko-rzymskiej toczącej się za cesarza Trajana. Nazwa pochodzi od Mauretańskiego Rzymskiego oficera Luzjusza Kwietusa który bezwzględnie stłumił żydowskie powstanie w Mezopotamii i został wysłany do Judei by uporał się z tamtejszą rebelią jako legat pod zwierzchnictwem Trajana. Stanowisko to utrzymywał do czasu gdy został odwołany do Rzymu i stracony przez Hadriana, z powodu bycia potencjalnym rywalem dla niego.
W 115 rzymska armia dowodzona przez Trajana walczyła z jednym ze swoich głównym wrogów, państwem Partów. Żydowska diaspora rozpoczęła rewoltę w Cyrenajce która rozszerzyła się na Egipt i Cypr. W Cyrenie (będącej w Cyrenajce) rebelianci dowodzeni przez Lukuasa (wg. Euzebiusza z Cezarei Historia 4,2; miał się też tytułować "królem") albo Andrzeja (wg. Kasjusza Diona) zniszczyli wiele świątyń, włączając te poświęcone Hekate, Jowiszowi, Apollowi, Artemidzie i Izydzie, jak również cywilne konstrukcje symbolizujące Rzym, Cezareum, bazylike i termy. Grecka i rzymska ludność została wymordowana.
Kasjusz Dion nie oszczędzał nam strasznych szczegółów w swoim opisie. Żydzi wyrżnęli Rzymian i Greków, pożarli ich ciała, opasali się ich jelitami, natarli się ich krwią i odziali się w ich skóry. Kilku Rzymian wzdłuż przepiłowano, od czubka głowy aż po krocze. Innych rzucono dzikim zwierzętom, a jeszcze innych zmuszano, aby walczyli w charakterze gladiatorów. Była to zemsta za to, jak Tytus po wzięciu Jerozolimy w roku 70 rzucił na pożarcie dzikim zwierzętom, w amfiteatrze Cezarei-Banyas, a następnie w Rzymie, liczną rzeszę jeńców żydowskich, którzy wśród płomieni musieli staczać walki.[1]
Następnie Lukuas ruszył w stronę Aleksandrii, wszedł do miasta opuszczonego przez rzymskie oddziały wojskowe w Egipcie dowodzone przez Marcusa Rutiliusa Lupusa i podłożył ogień pod miasto. Pogańskie świątynie i grobowiec Pompejusza zostały zniszczone. Trajan wysłał nowe oddziały pod dowództwem praefectus praetorio Quintusa Marciusa Turbo, ale Egipt i Cyrenajka zostały spacyfikowane dopiero na jesieni 117. Sytuacja została spacyfikowana także na Cyprze, gdzie Żydzi pod dowództwem Artemiona przejęli władzę nad wyspą. Armia rzymska odbiła stolice Salamine i Żydom zabroniono opuszczania wyspy.
Nowe powstanie wybuchło w Mezopotamii, podczas gdy Trajan dowodził swoimi legionami przeciwko Partom w Zatoce Perskiej. Trajan odbił Nisibis (tur. Nusaybin), stolice Osroene Edesse, i Seleucje nad Tygrysem (Irak). Każde z tych miast gościło starożytne i ważne społeczności żydowskie. Po zakończeniu buntu Trajan był zaniepokojony sytuacją i wysłał mauretańskiego oficera Luzjusza Kwietusa aby zabił cypryjskich, mezopotamskich i syryjskich żydowskich podejrzanych, mianując go jednocześnie gubernatorem Judei.
Powstanie Żydów z Cyreny, Cypru i Egiptu w ostatnich latach panowania cesarza Trajana nie zostało całkowicie stłumione gdy Hadrian przejął władzę po nim w 118. Miejsce prowadzenia wojny zostało przeniesione do Judei, dokąd żydowski przywódca Lukuas się udał.[2] Marcius Turbo ścigał go, i skazał na śmierć dwóch braci, Juliana i Pappusa, którzy byli duszą tej rebelii. Ale według informacji prezentowanych w talmudycznej tradycji, sam Turbo został stracony na specjalny rozkaz wysłany z Rzymu, i życie braci zostało w ten sposób uratowane.[3] Luzjusz Kwietus, zwycięzca Żydów z Mezopotamii, był teraz dowódcą rzymskiej armii w Judei, i rozłożył oblężenie Lydda, gdzie żydowscy rebelianci zebrali się pod dowództwem Juliana i Pappusa. Sytuacja stała się tak ciężka że patriarcha rabin Gamaliel II, który też był tam zamknięty i zmarł wkrótce potem, pozwolił pościć nawet podczas święta Chanuka. Inni rabini, jak np. miłujący pokój R. Joshua b. Hananiah potępił tę praktykę.[4] Niedługo potem Lydda został zdobyty i mnóstwo Żydów zostało straconych; "zgładzeni w Lydda" są często wspominani w słowach pełnych szacunku pochwałach w Talmudzie.[5] Pappus i Julian byli wśród tych którzy zostali zabici przez Rzymian w tym samym roku.[6]
Powyższe akapity opowiadają najważniejsze wydarzenia kampanii Kwietusa jakie są wspomniane w rabinicznych źródłach.[7] Jednakże, ta relacja nie jest historycznie całkowicie wierna. Na przykład, nie tylko Marcius Turbo nie został stracony, ale nadal miał przychylność, do tego stopnia że został w końcu mianowany prefektem pretorianów za Hadriana. Z drugiej strony, Luzjusz Kwietus, którego cesarz Trajan swego czasu zamierzał oficjalnie wyznaczyć swoim sukcesorem, został pozbawiony dowództwa w momencie gdy Hadrian przyjął imperialny tytuł, i został faktycznie stracony w lecie 118.
Sytuacja w Judei pozostała dość napięta dla Rzymian, którzy byli zobowiązani za Hadriana na stałe przenieść Legion VI Ferrata do kontrolowania Judei i przeciwstawienia się późniejszemu powstaniu Bar-Kochby.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Przypisy
- ↑ Marek Aureliusz, Charles Parain, str. 109
- ↑ Abulfaraj, in Münter, "Der Jüdische Krieg," p. 18, Altona and Leipsic, 1821
- ↑ Sifra, Emor, viii. 9 [ed. Weiss, p. 99d]; Meg. Ta'anit xii.; Ta'anit 18b; Sem. viii.; Eccl. R. iii. 17
- ↑ Ta'anit ii. 10; Yer. Ta'anit ii. 66a; Yer. Meg. i. 70d; R. H. 18b
- ↑ Pes. 50a; B. B. 10b; Eccl. R. ix. 10
- ↑ Ta'anit 18b; Yer. Ta'anit 66b
- ↑ Zobacz także "Revue Etudes Juives," xxx. 212
[edytuj] Literatura dodatkowa i linki zewnętrzne
- "BAR KOKBA AND BAR KOKBA WAR" artykuł z Jewish Encyclopedia (public domain)
- "Cyprus: In Roman Times" artykuł z Jewish Encyclopedia (public domain)
- "Cyrene" artykuł z Jewish Encyclopedia (public domain)
- "The revolt against Trajan", ze strony livius.org
- Eusebius Ecclesiastical History 4.2
