Zygmunt Lewoniewski

Z Wikipedii

Zygmunt Lewoniewski, ros. Сигизмунд Александрович Леваневский (Sigizmund Aleksandrowicz Lewaniewski) (ur. 15 maja 1902, zm. 13 sierpnia 1937) - radziecki lotnik polarny pochodzenia polskiego, brat polskiego lotnika Józefa Lewoniewskiego.

Rodzice Zygmunta Lewoniewskiego (matka Teofila, ojciec Aleksander) pochodzili z Sokółki. W 1898 roku wyjechali do Petersburga w poszukiwaniu pracy. Młodszy syn państwa Lewoniewskich, Zygmunt urodził się w Sankt Petersburgu w Rosji 15 maja 1902 (2 maja starego stylu). W młodości mieszkał głównie w Sokółce. Pracował jako robotnik. Wziął udział po stronie bolszewików w rewolucji październikowej 1917 i wojnie domowej w Rosji. Od 1918 służył w Armii Czerwonej. Od 1919 dowodził kompanią, następnie batalionem, był szefem sztabu i dowódcą pułku strzelców na Froncie Wschodnim. W 1921 walczył z oddziałami antybolszewickimi w Dagestanie.

Od 1921 służył w 4. Oddziale Żeglugi Powietrznej (lotniczym) w Piotrogrodzie, a od 1923 w Sewastopolskiej Wojskowej Szkole Lotnictwa Morskiego (w służbie naziemnej). Od 1924 uczył się w tej szkole, którą ukończył w 1925, po czym służył jako pilot w radzieckim lotnictwie wojskowym, a także jako instruktor w sewastopolskiej szkole. W 1928 został przeniesiony do rezerwy, po czym pracował jako instruktor w Nikołajewskiej Szkole Lotniczej organizacji paramilitarnej Osoawiachim, a od 1929 do 1933 jako naczelnik szkoły Osoawiachimu w Połtawie.

Od wiosny 1933 pracował jako pilot w lotnictwie polarnym Gławsiewmorputi. W lecie 1933 dokonał przelotu łodzią latającą Dornier Wal z Sewastopola do Chabarowska. 13 lipca 1933 odnalazł i uratował w rejonie Anadyr w Czukotce amerykańskiego pilota Jamesa Matterna, który miał awarię samolotu podczas próby lotu dookoła świata, po czym przetransportował go 20 lipca do Nome na Alasce. Jesienią 1933 brał udział w lotach agitacyjnych na Ukrainie.

W lutym 1934 z dwoma innymi lotnikami udał się do USA celem zakupu samolotów Consolidated Fleetster dla akcji ratowania rozbitków statku "Czeluskin". 29 marca 1934 wyleciał na jednym z nich z G. Uszakowem z Nome. Na skutek oblodzenia, samolot jednak został rozbity podczas przymusowego lądowania we wsi Wankarem w Czukotce, będącej bazą ratowników. Za męstwo w tej akcji Lewoniewski został mimo to uhonorowany 20 kwietnia 1934 razem z 6 innymi lotnikami nowo ustanowionym tytułem Bohatera Związku Radzieckiego (otrzymał medal Złota Gwiazda nr 4).

Od 1934 studiował w Akademii Sił Powietrznych im. Żukowskiego. Był pierwszym pilotem, który opracował plan przelotu z ZSRR do USA ponad Biegunem Północnym. 3 sierpnia 1935 z dwoma innymi lotnikami G. Bajdukowem i W. Lewczenko podjął pierwszą w historii próbę przelotu samolotem ANT-25 z Moskwy nad Biegunem Północnym do San Francisco, jednakże na skutek awarii silnika lot został przerwany nad Morzem Barentsa. Latem 1936 wyjechał do USA, gdzie zakupił wodnosamolot Vultee V-1A, którym następnie w dniach 5 sierpnia - 13 września 1936 przyleciał z Los Angeles przez San Francisco, Uelen, Jakuck i Swierdłowsk do Moskwy. Wiosną 1937 testował w Sewastopolu zakupione w USA samolot-amfibię S-43 i łodź latającą Douglas DF.

12 sierpnia 1937 podjął próbę przelotu czterosilnikowym samolotem DB-A numer N-209, z Moskwy nad Biegunem Północnym do Fairbanks w USA, jako dowódca załogi, z 5 innymi lotnikami na pokładzie. 13 sierpnia 1937 o 13.40 samolot przeleciał nad biegunem, lecz o 14.32 załoga doniosła o zatrzymaniu się prawego skrajnego silnika, po czym samolot zaginął bez wieści i nie został odnaleziony. Prawdopodobnie uległ katastrofie przed brzegami Alaski (w bezskutecznych poszukiwaniach wziął udział m.in. James Mattern).

Był odznaczony m.in. Orderem Lenina, Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy, Orderem Czerwonej Gwiazdy. Jego imię nosiła Nikołajewska Szkoła Lotnictwa Morskiego, a także radziecki statek rzeczny "Lewaniewski" z 1937, pierwszy z serii 6 jednostek typu Lewaniewski, nazwanych imionami Bohaterów ZSRR.