Czas (językoznawstwo)

Z Wikipedii

Czas - kategoria językowa określająca w czasie czynność, zjawisko lub stan, o których mowa w zdaniu.

Czas razem z trybem, aspektem, stroną i osobą są charakterystyczne dla czasownika w językach indoeuropejskich. Języki izolujące (np. chiński) do określenia czasu wykorzystują przysłówek.

Stopień pewności mówcy do przekazywanej informacji, częstotliwość wykonywanej czynności, jej trwanie lub zakończenie, a nawet to czy była poznana osobiście, czy zasłyszana może znaleźć odbicie w trybie lub czasie. Prowadzi to naukowców do budowania nowych teorii i prowadzenia sporów, co do dokładnej liczby czasów w danym języku.

Czasu nie daje się łatwo przełożyć z jednego języka na drugi. Mimo istnienia we wszystkich językach prostego czasu teraźniejszego, jego znaczenie może podlegać znaczącym wahaniom, np. język hiszpański używa go w celu opisania czynności właśnie trwających, podczas gdy angielski stosuje go do ogólnego scharakteryzowania jakiegoś wydarzenia, a w języku japońskim czas ten należałoby raczej nazwać "nieprzeszłym", gdyż wyraża także przyszłe zdarzenia.

W językoznawstwie wyróżnia się zazwyczaj następujące czasy:

plusquamperfectum - zaprzeszły,
perfectum - przeszły dokonany,
aoryst (aoristum) - przeszły niedokonany, opisowy,
praesens - teraźniejszy,
futurum - przyszły.

[edytuj] Język polski

W języku polskim występują trzy czasy:

przeszły - opisuje wydarzenia wcześniejsze, np. Pisałem artykuły do Wikipedii.
teraźniejszy - opisuje to, co dzieje się aktualnie, np. Piszę artykuły do Wikipedii.
przyszły - opisuje zdarzenia przyszłe:
- złożony - Będę pisał artykuł do Wikipedii.
- prosty - Napiszę artykuł do Wikipedii.

Czas zaprzeszły istniał w dawnej polszczyźnie i dziś w mowie potocznej jest nieużywany. W języku pisanym i uroczystym bywa stosowany w sytuacjach szczególnych, dla podkreślenia uprzedniości czasowej danego zdarzenia np. Rozmawiałem z człowiekiem, którego spotkałem był w teatrze (czasownik spotkałem był dotyczy zdarzenia wcześniejszego, nierównoczesnego).