Historia Izraela
Z Wikipedii
Więcej informacji co należy poprawić, być może znajdziesz w dyskusji tego artykułu lub na specjalnej stronie. W pracy nad artykułem należy korzystać z zaleceń edycyjnych. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.
Możesz także przejrzeć pełną listę stron wymagających dopracowania.
 |
| To jest artykuł z cyklu Historia Izraela |
[edytuj] Prolog
Główny artykuł: Prolog
Wśród państw starożytnego Bliskiego Wschodu dość istotną rolę odegrało żydowskie państwo, usytuowane w krainie Kanaan nad Morzem Śródziemnym. W regionie tym w XVI w. p.n.e. osiedliły się pochodzące z Mezopotamii koczownicze plemiona Izraelitów, z których co najmniej część przybyła z Egiptu pod wodzą Mojżesza. Plemiona te zagrożone przez okoliczne narody zjednoczyły się, tworząc państwo, w którym władzę sprawowali wybierani zwierzchnicy (setnicy itp.) oraz sędziowie.
[edytuj] Starożytny Izrael
Główny artykuł: Starożytny Izrael
Po podbiciu Kanaanu, Izraelici podzielili zdobytą ziemię pomiędzy 12 pokoleń. Rządy były wykonywane przez sędziów.
[edytuj] Królestwo Izraela
Główny artykuł: Królestwa Izraela
Pierwszym królem panującym nad Izraelem był Saul. W Izraelu powstała monarchia. Saul prowadził nieustanne wojny z Moabitami, Ammonitami, Edomitami, Amalekitami i Filistynami. Tak powstało Królestwo Izraela. Drugi żydowski król, Dawid (lata około 1000-965 p.n.e.) podbił większość okolicznych narodów. Był twórcą potęgi i świetności Izraela. Zdobył Jerozolimę i uczynił ją stolicą królestwa. Jego syn, Salomon (lata około 965-930 p.n.e.) według Biblii był wzorem sprawiedliwego i mądrego władcy. Wybudował w Jerozolimie Świątynię. Po śmierci Salomona nastąpiło podzielenie królestwa Izraela na dwa oddzielne: na południu królestwo Judy i na północy królestwo Izraela.
[edytuj] Królestwa Izraela i Judy
Główny artykuł: Królestwa Izraela i Judy
- Królestwa Izraela i Judy przez setki lat były wzajemnie skłócone i często, w sojuszach z innymi królestwami regionu, występowały przeciwko sobie. W 732 p.n.e. królestwo Izraela (Samaria) zostało uzależnione, a w roku 722 p.n.e. zajęte przez Asyrię, której zmuszone było płacić wysokie daniny. Po jednym z buntów ludności Asyryjczycy uprowadzili wielu Izraelitów, a na ich miejsce osiedlili ludność z Babilonii.
- Po upadku Asyrii w 609 p.n.e. na kilka lat kraje te razem z Lewantem zostały opanowane przez wojska egipskie faraona Necho II, a następnie w 586 p.n.e. zajęte przez króla Babilonu, Nabuchodonozora II. Za opór stawiany przez stolicę Judy, Jerozolimę, miasto to zostało w 586 p.n.e. złupione, zaś ludność deportowana w niewolę babilońską.
[edytuj] Pod panowaniem Persji
Główny artykuł: Pod panowaniem Persji
Powrót Izraelitów z niewoli babilońskiej możliwy był dopiero po 538 p.n.e., za zgodą perskiego króla Cyrusa, który podbił Babilon. Korzystając ze względnej autonomii Żydzi odbudowali Jerozolimę i wznieśli Drugą Świątynię.
[edytuj] Pod władzą Greków
Główny artykuł: Pod władzą Greków
W 332 p.n.e. wojska macedońsko-greckie Aleksandra Macedońskiego podbiły Azję Mniejszą, Syrię i Fenicję. Judea poddała się bez walki. Po jego śmierci Judea znalazła się pod władzą Ptolemeuszy, a od 198 p.n.e. Seleucydów. W całym ówcześnie znanym świecie rozszerzała się kultura hellenistyczna, przyjmowana także przez ludność żydowską w zakresie kultury, sztuki, gospodarki. Jednak wielu Żydów przeciwstawiło się wprowadzaniu greckiego prawodawstwa i wiary w wielu bogów. W tym czasie pojawiły się żydowskie ugrupowania religijne przeciwne hellenizacji: Chasydzi, Faryzeusze, Saduceusze, Esseńczycy, Zeloci. Jeden z seleucydzkich władców postanowił przymusowo zhellenizować opornych Żydów i w 167 p.n.e., zastąpił prawo mozaistyczne greckim prawem świeckim oraz umieścił w Świątyni w Jerozolimie ołtarze i posągi Zeusa Olimpijskiego. W odpowiedzi wybuchło żydowskie powstanie Machabeuszy (lata 166 p.n.e.-160 p.n.e.).
[edytuj] Państwo Machabeuszy
Główny artykuł: Państwo Machabeuszy
W jego wyniku Seleucydzi zostali zmuszeni do uznania w 142 p.n.e. roku lokalnego żydowskiego władcę w Judei, Jonatana Machabeusza, który był jednocześnie arcykapłanem. Funkcje te sprawowała dynastia Machabeuszy (Hasmoneuszy) do 37 p.n.e. roku. Judea odzyskała niepodległość, jako lennik Syrii.
[edytuj] Rzymska dominacja
Główny artykuł: Rzymska dominacja
W 63 p.n.e. Judea znalazła się w strefie bezpośrednich wpływów imperium rzymskiego. Rzeczywistą władzę w Judei sprawował namiestnik Antypater, nawrócony na judaizm Idumejczyk, który dzięki manipulacjom osiągnął duże wpływy u Rzymian. Dzięki rzymskiej pomocy, jego syn, Herod I Wielki został królem Judei. Rozwinął on gospodarkę kraju, rozbudował Jerozolimę, przebudował całkowicie i znacznie powiększył Świątynię Jerozolimską tak, że odtąd zwana była Świątynią Heroda. Po jego śmierci państwo rozpadło się, a Rzym zwiększył jeszcze bardziej swe wpływy.
[edytuj] Powstanie żydowskie (66-73)
Główny artykuł: Powstanie żydowskie (66-73)
W 66 roku wybuchło żydowskie powstanie przeciwko panowaniu rzymskiemu w Judei. W 67 roku do Galilei wkroczył legion rzymski, który opanował całą Galileę. Na wiosnę 68 roku w Jerozolimie wybuchły walk wewnętrzne pomiędzy różnymi żydowskimi stronnictwami. Osłabiło to siły obrońców. W 70 roku Rzymianie zdobyli Jerozolimę. Miasto zostało zburzone, a Świątynia Jerozolimska spalona. Na wiosnę 73 roku upadła ostatni twierdza żydowska Masada.
[edytuj] Powstanie żydowskie (132-135)
Główny artykuł: Powstanie żydowskie (132-135)
W 132 roku wybuchło kolejne powstanie żydowskie, na czele którego stanął Szymon Bar Kochba. Rzymianie zburzyli 50 twierdz oraz 985 miast i wsi. Wzgórze świątynne w Jerozolimie zostało zaorane. Stanęła tam świątynia Jowisza i posąg Hadriana. Miasto nazwano Aelia Capitolina i uczyniono z niej kolonię dla wysłużonych żołnierzy syryjskich i fenickich. Judea opustoszała. Zakazano praktyk judaizmu. Nazwę kraju zmieniono z Judei na Syria Palestina (Syria palestyńska, czyli filistyńska). Żydzi przestali być większością w Palestynie.
[edytuj] Pod władzą Bizancjum
Główny artykuł: Pod władzą Bizancjum
W 395 roku Palestyna przeszła w sferę wpływów Bizancjum.
[edytuj] Najazd Persów
W 614 roku Persowie prowadzący wojnę z Bizancjum, najechali na Palestynę. Przeciwko Bizantyńczykom wystąpili wówczas żydowscy powstańcy pod wodzą Beniamina, którzy w Jerozolimie wymordowali 90 tysięcy chrześcijan, zburzyli liczne kościoły i klasztory. W latach 614-617 Żydzi sprawowali ograniczoną władzę w Jerozolimie.
W 627 roku palestyńscy Żydzi zawarli tajne porozumienie z Bizancjum. W zamian za wspólną walkę przeciwko Persom, cesarz Herakliusz zapewnił im bezkarność za krzywdy wyrządzone chrześcijanom. W 628 roku na mocy zawartego pokoju Persowie opuścili Palestynę. W 629 roku Palestyna ponownie przeszła pod władzę Bizancjum. Herakliusz nakazał wymordować wszystkich złapanych Żydów. Żydom zabroniono wstępu do Jerozolimy.
[edytuj] W rękach Arabów
W latach 636-640 Palestyna została podbita przez będących od niedawna muzułmanami Arabów. W 637 roku została zdobyta Jerozolima. Z miasta wypędzono Żydów. Cała Palestyna weszła w skład arabskiego kalifatu Ummajjadów. Dynastia Umajjadów, sprawująca z Damaszku władzę nad Palestyną, z powodów politycznych chciała posłużyć się Jerozolimą, aby pomniejszyć znaczenie Arabii. Kalif Omar zmienili nazwę miasta na al-Quds i ogłosił Jerozolimę trzecim, co do ważności (po Mekce i Medynie) świętym miastem muzułmanów. Na Wzgórzu Świątynnym wzniesiono meczet.
W 716 roku kalif Suleiman utworzył w Ramli stolicę administracyjną kraju.
Rok 750 to początek rządów Abbasydów w Palestynie. Wraz z upadkiem Umajjadów, Jerozolima popadła niemal zupełnie w zapomnienie. Miasto popadło w ruinę. W 1009 roku kalif Hakim zburzył w Jerozolimie Bazylikę Grobu Świętego .
W 1091 roku Turcy seldżuccy zdobyli Palestynę. Fanatyczni Seldżucy, w odróżnieniu od tolerancyjnych Arabów, nie dopuszczali chrześcijańskich pielgrzymek do miejsc świętych w Palestynie, co doprowadziło do licznych zatargów i krwawych walk. Wieści o prześladowaniach i okrucieństwie Turków podsycały nienawiść Europejczyków do muzułmanów. Wywołało to wielkie poruszenie w chrześcijańskiej Europie.
[edytuj] Królestwo Jerozolimskie
Główny artykuł: Królestwo Jerozolimskie
W 1099 roku Krzyżowcy (I wyprawa krzyżowa) zdobyli Palestynę i miasto Jerozolimę. Miasto zostało całkowicie splądrowane, a ludność muzułmańska i żydowska wymordowana (Żydów spalono żywcem w synagodze - 15 lipca 1099 r.). Zwycięzcy ustanowili chrześcijańskie Królestwo Jerozolimskie, które obejmowało dawną Fenicję, Syrię i Palestynę. Było to klasyczne państwo feudalne z systemem lennym. W 1187 roku sułtan Saladyn zdobył Jerozolimę i opanował większą część Palestyny. V wyprawa krzyżowa odzyskała Jerozolimę w 1229 roku, aby ją ostatecznie utracić w 1244 roku. W 1291 roku padła ostatnia twierdza Krzyżowców w Palestynie, Akko. W ten sposób Królestwo Jerozolimskie przestało istnieć.
[edytuj] Mamelucy
W 1260 roku panowanie nad Jerozolimą rozpoczęli egipscy Mamelucy. W następnych latach opanowali oni całą Palestynę.
[edytuj] Imperium Osmańskie
W 1516 roku kontrolę nad Palestyną rozpoczęli sprawować Turcy. Sułtan Selim I) prowadził politykę przychylną Żydom i zezwalał na żydowskie osadnictwo w Palestynie. Jednak sama Palestyna została zdegradowana do roli majątku dzierżawionego powoływanym na okres roku poborcom podatkowym. Czerpano dochody łupiąc chrześcijańskich pielgrzymów, przy czym nic nie robiono dla promowania rozwoju gospodarczego. Jedyne co, to w 1538 roku turecki sułtan Sulejman wybudował mury obronne Jerozolimy, które do dzisiaj otaczają Stare Miasto.
[edytuj] Początek osadnictwa żydowskiego
W 1841 roku Żydzi zakupili w Palestynie pierwszy gaj pomarańczowy. Uczyniono to za pieniądze brytyjskiego finansisty Sir Mosesa Montefiore, a za namową rabina Cwiego Hirsza Kaliszera. W tym czasie w Jerozolimie żyło 500 Żydów, a naczelnym rabinem Jerozolimy był Samuel Salant.
W 1856 roku w Jerozolimie żyło już ponad 5 tys. Żydów. W 1863 roku Jechiel Brill rozpoczął w Jerozolimie wydawać pierwsze hebrajskie czasopismo "Ha-Lewanon".
W 1870 roku Żydzi z francuskiej organizacji Alliance Israélite Universelle wykupili w Palestynie mały obszar ziemi (nazwany Mikwat Israel), na którym założyli szkołę rolniczą. Dyrektorem szkoły został Charles Nettner. Do tego miejsca przybywali Żydzi z Europy Środkowej i Wschodniej, zwłaszcza z terenów Rosji. Osadnictwo rolnicze w Palestynie finansował baron Edmond de Rothschild. Rothschild założył PICA (The Palestine Jewish Colonization Association). Na wsparcie osadnictwa przekazał ponad 50 mln dolarów, oraz dodatkowo wiele milionów na rozwój przemysłu. W owym czasie w Jerozolimie mieszkało już około 14 tys. Żydów i wkrótce stali się większością w mieście.
W 1879 roku organizacja Alliance Israélite Universelle po raz kolejny wykupiła w Palestynie mały obszar ziemi. Znajdował się on w pobliżu Jaffy. Utworzono w tym miejscu kolonię rolniczą Petach Tikwa (pol. Drzwi nadziei). Mordechaj Diskin pomógł założyć tutaj pierwszą nowoczesną szkołę religijną Necach Israel.
W 1880 roku do Palestyny przybyła fala żydowskich uchodźców z Jemenu. Szacuje się, że w owym czasie w Palestynie obok 500 tys. muzułmanów żyło około 40 tys. Żydów.
[edytuj] Pierwsza alija (1881-1903)
W latach 1881-1914 doszło do serii 223 pogromów Żydów w Rosji. Wielu z Żydów ruszyło w poszukiwaniu lepszego świata za ocean, do Ameryki. Jednak pewna część imigrantów skierowała się do Palestyny. Była to tzw. pierwsza "alija" (dosłownie: "wstąpienie" - tak Żydzi mówią o powrocie do "ojczyzny swoich ojców"). Od roku 1881 baron Edmond de Rothschild, kryjąc się pod pseudonimem "Znanego dobroczyńcy" (hebr. Ha-Nadiw ha-Jadua), wspierał materialnie nowo tworzone żydowskie osady rolnicze w Palestynie. Pierwsza alija trwała w latach 1881-1903. Szacuje się, że w tym okresie osiedliło się w Palestynie około 25 tys. Żydów. Byli to głównie rosyjscy Żydzi uciekający przed pogromami.
W 1882 roku rumuńscy Żydzi osiedlili się w pobliżu Safedu i założyli tam kolonię Rosz Pina (130 rodzin) oraz pod Hajfą, zakładając Zichron Jaakow. Natomiast Żydzi rosyjscy z Charkowa założyli kolonię Riszon le-Cijon (10 rodzin). Nowo powstałe osady miały charakter rolniczy i miały na celu osiągnięcie pełnej samowystarczalności. Ci żydowscy pionierzy byli zjednoczeni przez wspólne hasło: "Domie Jakuba powstań, a pójdziemy" (po hebrajsku: בית יעקב לכו ונלכה [Bet Jaakow, lechu we-nelcha]; cytat z Księgi Izajasza 2,5). Od początkowych liter tego hasła powstał skrót ביל"ו (Bilu), który stał się nazwą ruchu osadników. Pozostali żydowscy osadnicy w Palestynie sprzeciwiali się ruchowi "Bilu", gdyż utrzymywali się głównie z tzw. "chaluki", czyli datków od światowego żydowstwa. Idea nowych samowystarczalnych osad bardzo spodobała się Baronowi Edmondowi de Rothschildowi, który udzielał im wsparcia finansowego.
W 1885 roku powstała kolonia Gedera. W chwilach ciężkiego kryzysu osada przetrwała dzięki wsparciu materialnemu i duchowemu Jechwela Michaela Pinesa.
W 1903 roku w żydowskiej osadzie Chowewej Cijon, rozpoczął swoją działalność Aharon Dawid Gordon. Prowadził on badania naukowe nad nowoczesnymi metodami upraw rolniczych, wprowadzając ruch syjonistyczny w nową zaawansowaną erę.
[edytuj] Druga alija (1904-1913)
W latach 1904-1913 do Palestyny przybyła kolejna fala żydowskich imigrantów. Przeważali zwolennicy socjalistyczno-syjonistycznych ideologii z Europy Wschodniej, którzy po klęsce rewolucji w 1905 roku i po kolejnej fali pogromów pochwycili teraz ideę państwa żydowskiego stworzoną przez Herzla. W drugiej aliji do Palestyny przybyło około 40 tys. Żydów. Owi pionierzy (hebr. חלוצים [chalucim]) zakładali wspólnoty rolnicze, rekultywowali bagna w Dolinie Ha-Chula, Pustynię Judzką i nadmorski pas wydm. Założyli nadmorskie miasto Tel Awiw i sieć małych osad rolniczych.
W 1905 roku w nadmorskiej osadzie Herzlija otworzono pierwszą szkołę hebrajską. W 1906 roku w Jaffie została założona pierwsza Hebrajska Szkoła Wyższa. W Jerozolimie otworzono Akademię Sztuk Plastycznych Becalel. Jej fundatorem był Boris Schatz. W szkole ponad tysiąc studentów zgłębiało architekturę, malarstwo i sztukę.
W 1908 roku Turcja nadała Żydom prawa polityczne.
W latach 1908-1909 do Palestyny przybyła fala żydowskich imigrantów z Rosji. Przybywali oni pod wspólnym hasłem "Kibusz ha-awoda" ("Zdobyć pracę") i z werwą zabrali się do zakładania nowych kolonii. Równocześnie do Palestyny przybyła druga fala żydowskich imigrantów z Jemenu (lata 1908-1914).
W 1908 roku założono Urząd Rozwoju Ziemi Palestyńskiej (Palestine Land Development Authority), później znany jako Urząd Rozwoju Ziemi Izraela. Na jego czele stanęli Otto Warburg i Arthur Ruppin, z sekretarzem dr Jakubem Thonem. Urząd udzielił pomocy osadnikom między innymi przy zakładaniu osad Nahalal, Tel Josef, En Charod. Wiele pracy włożono w rekultywację Równiny Szaron i osuszenie Doliny Ha-Chula.
W 1908 roku rozpoczęto wydawanie encyklopedycznego słownika hebrajskiego "Thesaurus totius hebraitatis". Przy jego tworzeniu pracował Eliezer Ben Jehuda (właśc. Jehuda Perlman).
W 1909 roku Żydzi założyli na wydmach na północ od Jaffy nową osadę, której rok później nadano nazwę Tel Awiw. Początkowo osada liczyła zaledwie 60 domów. Cała operacja była przeprowadzona przy finansowym wsparciu Światowej Organizacji Syjonistycznej. Pierwszym burmistrzem Tel Awiwu (lata 1911-1936) został Meir Dizengof. W 1909 roku powstał pierwszy kibuc Degania, w Galilei. Jednym z fundatorów kibucu był Aharon Dawid Gordon. Zapoczątkował on ruch kibucowy.
W 1909 roku w osadzie Sedżera (obecnie: Ilanija) w Dolnej Galilei powstała żydowska organizacja samoobrony Ha-Szomer.
W 1912 roku wmurowano w Hajfie kamień węgielny pod budynek żydowskiego ośrodka naukowego Technion. Miał on na celu kształcenie nowych kadr naukowych i technicznych dla Palestyny. Uniwersytet został uruchomiony dzięki wydatnej pomocy finansowej od Żydów z Niemiec, Rosji i Stanów Zjednoczonych. Po długich sporach za język wykładowy na uczelni uznano hebrajski (w 1913 r.).
W 1913 roku w Tel Awiwie założono pierwszą żydowską szkołę techniczną.
W 1914 roku w Palestynie istniały już 43 żydowskie kolonie rolnicze, z czego 14 było kibucami.
[edytuj] I wojna światowa
Gdy w Europie rozpoczęła się I wojna światowa (1914-1918) naczelny wódz wojsk tureckich w Syrii, Djemel Pasza, rozpoczął prześladowania Żydów w Palestynie. Między innymi nakazał ich ewakuację z Jaffy i Tel Awiwu. Prześladowania, wysiedlenia, ewakuacje, nędza, głód i choroby wstrząsnęły podstawami żydowskiej kolonizacji w Palestynie. W takich okolicznościach żydowscy działacze Josef Trumpeldor i Władimir Żabotyński wystosowali rezolucję do władz brytyjskich wzywającą do stworzenia legionu żydowskiego w Palestynie. W 1915 roku w Palestynie powstała żydowska organizacja szpiegowska NIL (Netzah Israel Lo Yeshaker) działająca przeciwko Turcji na rzecz Wielkiej Brytanii. Założycielami byli Avshalom Feinberg i Aaron Aaronson. W 1917 roku Turcy częściowo rozbili organizację, aresztując i zabijając wielu jej członków.
W 1916 roku doszło do zawarcia tajnego układu francusko-brytyjskiego (M. Sykes-S. Picot) o podziale Bliskiego Wschodu na sfery wpływów. Porozumienie zakładało uznanie niezależnego państwa arabskiego lub konfederacji państw arabskich w Palestynie, ale z rządem międzynarodowym. Nie uwzględniono postulatów środowisk syjonistycznych, a jedynie memorandum komitetu żydowsko-angielskiego, który żądał równouprawnienia dla Żydów w Palestynie. W październiku 1916 roku żydowscy syjoniści przedstawili rządowi brytyjskiemu oddzielne memorandum, w którym przedstawili własne stanowisko w sprawie Palestyny. Postulowali uznanie przez rząd Wielkiej Brytanii siedziby narodowego żydowstwa w Palestynie. Realizacja siedziby miałaby nastąpić na drodze autonomii narodowej, poprzez wspieranie emigracji i kolonizacji w Palestynie. Szczegóły miałyby zostać sformułowane na podstawie oddzielnych porozumień między rządem angielskim i przedstawicielami Światowej Organizacji Syjonistycznej. W lutym 1917 roku nowy rząd brytyjski spotkał się z przedstawicielami Światowej Organizacji Syjonistycznej: Rothschildem, Weizmannem i Sokołowem. Postulowali oni, aby Wielka Brytania objęła protektorat nad Palestyną oraz udzieliła państwowego czarteru dla żydowskiej imigracji i kolonizacji. Chaim Weizmann, przewodniczący Światowej Organizacji Syjonistycznej, uzyskał poparcie brytyjskie dla projektów żydowskich w postaci słynnej Deklaracji Balfoura (2 listopada 1917 r.).
[edytuj] Pod władzą Brytyjczyków
Po koniec 1917 roku na teren Palestyny wkroczyły wojska brytyjskie. Brytyjczycy zdobyli 7 listopada 1917 roku port i twierdzę Gazę. 17 listopada 1917 roku zajęli Jaffę, a 9 grudnia 1917 roku marszałek Edmund Allenby zajął Jerozolimę. W 1918 roku upadły pozostałe tureckie punkty oporu w Palestynie. Tym samym Wielka Brytania przejęła pełną kontrolę wojskową nad Palestyną. W walkach po stronie brytyjskiej wzięły udział trzy żydowskie bataliony, liczące w sumie przeszło 5 tys. żołnierzy. I Batalionem Żydowskim dowodził inż. John Henry Petterson (irlandzki protestant przejęty duchem Biblii). II Batalion Żydowski liczył 1 800 ludzi, rekrutujących się z amerykańskich żydowskich ochotników, dowodzonych przez Eleazara Margolina. III Batalion Żydowski został sformowany z Żydów palestyńskich. Jego dowódcą został pułkownik Scott (chrześcijanin o głębokich sentymentach biblijnych). I Batalion uczestniczył w bitwie z Turkami pod Sychem, później razem z II Batalionem bronił strategicznych pozycji w dolinie Jordanu.
Po zakończeniu wojny w 1918 roku pojawiły się spory w kwestii przyszłości Palestyny. Francja opierała się na realizacji postanowień tajnej umowy Sykes-Picot (z 1916 r.), na mocy której miało powstać wielkie państwo arabsko-muzułmańskie pod nazwą Zjednoczona Syria. Szejk Mekki Hussein również opowiadał się za utworzeniem jednego państwa arabskiego. Natomiast stosunek brytyjski do Palestyny i syjonizmu był co najmniej dwuznaczny. Wobec braku zdecydowania zachodnich mocarstw, na Bliskim Wschodzie powstały francuskie protektoraty w Syrii i Libanie oraz brytyjski w Palestynie, Transjordanii i Iraku.
[edytuj] Trzecia alija (1919-1923)
W latach 1919-1923 do Palestyny przybyła kolejna fala żydowskich imigrantów. Szacuje się, że w tym okresie w Palestynie osiedliło się około 40 tys. Żydów. W trzeciej aliji przeważali zwolennicy socjalistyczno-syjonistycznych ideologii z Europy Wschodniej. Byli to najczęściej młodzi ludzie, aktywiści organizacji syjonistycznych, bardzo często dobrze wykształceni.
W 1919 roku Żydowski Fundusz Narodowy (Jewish National Fund) kupił znaczne obszary bagien w dolinie Jezreel. Zakładano tutaj osady wiejskie, przeprowadzano meliorację, budowano drogi i system nawodnień. Powstał tutaj słynny kibuc Bet Alfa. Region Doliny Jezreel stał się dumą ruchu syjonistycznego.
[edytuj] Syria
Z układów i walk politycznych na Bliskim Wschodzie tryumfalnie wyszedł tylko jeden arabski klan - Saudyjczycy. Emir Fajsal, głowa Haszymidów, cieszący się poparciem brytyjskim musiał zadowolić się Transjordanią. Francuzi, którzy od samego początku byli przeciwni mandatowi brytyjskiemu w Palestynie i w trakcie negocjacji wersalskich prowadzili zaciekłe zakulisowe walki przeciw niemu, zezwolili na powstanie w Damaszku niepodległego państwa arabskiego. 27 lutego 1920 roku emir Fejsal z Damaszku w porozumieniu z emirem Abdulą z Ammanu Huseinem, władcą Mekki, zwołali w Damaszku arabski Kongres. Proklamowano na nim emira Fejsala królem Zjednoczonej Syrii. Syria znajdowała się pod francuską kontrolą i w ten sposób Paryż mógł realizować swoje polityczne rozgrywki i próbować realizować swoje plany względem Palestyny.
[edytuj] Wystąpienia arabskie w 1920 r.
Pod koniec lutego 1920 roku uzbrojone grupy Arabów zaatakowały wioski żydowskie Metulla, Kfar Gilda i Tel Hai w Palestynie. Żydowska odsiecz z Jaffy przybyła za późno. Podczas obrony wioski Tel Hai w Galilei zginął Joseph Trumpeldor i 5 innych Żydów.
W dniach 3-6 kwietnia 1920 roku Arabowie urządzili w Jerozolimie pogrom ludności żydowskiej (podczas święta Paschy). Rozbijano żydowskie sklepy, grabiono domy, bito ludzi. Arabowie występowali pod hasłem: "rząd jest z nami". Zginęło 5 Żydów, a 211 zostało rannych. Brytyjczycy nie reagowali, a później zamiast ukarać napastników, skazano na 3 lata więzienia 19 członków Hagany. Na arabskiego przywódcę Haj Muhammeda Amina al-Husseina, wydano in absentia wyrok 9 lat.
W kwietniu 1920 roku powstało żydowskie Zgromadzenie Narodowe (Asefath HaNiwcharim) w Palestynie. Był to żydowski samorząd zajmujący się sprawami religijnymi, kulturalnymi i opieką społeczną Żydów.
19 kwietnia 1920 roku zebrała się w San Remo Naczelna Rada Koalicji. Wielką Brytanię reprezentował Lloyd George i Curzon. Francję reprezentował Milleard. Obydwa państwa zgodziły się na realizację Deklaracji Balfoura z dnia 1917 roku. Celem wspólnego działania miało być stworzenie dla żydowstwa siedziby narodowej w Palestynie. Przy czym miały być zagwarantowane wszystkie prawa religijne i obywatelskie Arabów. Umowa ta została włączona do traktatu pokojowego z Turcją.
W czerwcu 1920 roku zaczęto tworzyć pierwsze zręby konspiracyjnej żydowskiej organizacji Hagana (hebr. Obrona).
[edytuj] Mandat brytyjski nad Palestyną
1 lipca 1920 roku oficjalnie Palestyna przypadła Wielkiej Brytanii, na mocy traktatu pokojowego z Turcją. Zaczął się okres brytyjskiej administracji cywilnej w Palestynie. Na czele brytyjskiego Ministerstwa Kolonii zasiadał wówczas Winston Churchill.
- Sir Herbert Samuel - Wysoki Komisarz nad Palestyną w latach 1920-1925. Jego pierwszym aktem było ogłoszenie amnestii dla więźniów politycznych. Ani razu nie wdał się w konflikt z syjonistami.
W styczniu 1921 roku Arabowie zorganizowali w Gichem wielką demonstrację przeciwko żydowskiej kolonizacji w Palestynie. Na wiosnę powstała arabska Najwyższa Rada Muzułmańska, która była reprezentacją religijną uznawaną przez brytyjską administrację. Przewodniczącym był wielki mufti Jerozolimy szejk Haj Muhammed Amin al-Hussein. Arabowie zwrócili się do Winstona Churchilla z petycją żądającą samodzielności państwowej, cofnięcia Deklaracji Balfoura i powstrzymania swobodnej emigracji żydowskiej do Palestyny. Churchill oświadczył, że "deklaracja obok siedziby żydowskiej przewiduje również siedzibą arabską".
[edytuj] Rozruchy arabskie w 1921 r.
W maju 1921 roku Arabowie dokonali krwawych pogromów Żydów w Jaffie, jak również w Judei i Samarii (osady Petah Tikva, Kfar Saba, Hadera i Rehovot). Tel Awiw został obroniony przez pułkownika Margolin, który bez pozwolenia brytyjskich władz wojskowych przybył tam na czele kilkuset żydowskich legionistów. W innych miejscach przez 3 dni grabiono i mordowano Żydów. Rozruchy zostały powstrzymane przez brytyjskie wojsko. Zginęło wówczas 79 Żydów i 48 Arabów. Arabowie po raz kolejny zażądali od Brytyjczyków cofnięcia prawa swobodnej emigracji żydowskiej do Palestyny. Groźbą były kolejne rozruchy i pogromy ludności żydowskiej.
[edytuj] Emirat Transjordański
Aby uspokoić Arabów, Wielka Brytania zdecydowała się w 1921 roku podzielić terytorium mandatowe Palestyny. Odcięto wówczas całe terytorium położone na wschód od rzeki Jordan z obszaru, do którego była zastosowana Deklaracja Balfoura. Ustanowiono tam arabskie państwo - Zajordanię. W 1922 roku Liga Narodów zatwierdziła proklamowanie Emiratu Transjordańskiego.
Gdy w 1922 roku brytyjskie władze mandatowe przeprowadziły spis ludności w Palestynie, oficjalne wyniki mówiły, że pośród 752 tys. mieszkańców kraju żyje 84 tys. Żydów (11,17% ogółu mieszkańców).
[edytuj] Pierwsza "Biała Księga"
Rząd Wielkiej Brytanii nadal działając pod arabskimi naciskami opublikował 18 czerwca 1922 roku pierwszą "Białą Księgę". Ograniczała ona żydowską emigrację do Palestyny. Dokument został podpisany przez Winstona Churchilla. Od tej pory brytyjskie władze mandatowe przydzielały Żydom certyfikaty na określoną liczbę imigrantów, którzy w danym okresie mogli przybyć i osiedlić się w Palestynie.
24 lipca 1922 roku Liga Narodów przyjęła projekt Mandatu Palestyńskiego z następującym komentarzem: "Odbudowa Żydowskiej Siedziby Narodowej ma się dokonać bez żadnego uszczerbku dla praw ludności arabskiej w Palestynie".
23 września 1923 roku Rada Ligi Narodów oficjalnie przyznała Wielkiej Brytanii mandat, obejmujący ziemie Palestyny, Transjordanii i Iraku. Francja otrzymała Liban i Syrię. Uchwała Ligi Narodów zalecała Wielkiej Brytanii budowę siedziby narodowej Żydów w Palestynie. W tym samym czasie Kongres Stanów Zjednoczonych i prezydent Warren G. Harding zaakceptowali Deklarację Balfoura.
[edytuj] Czwarta alija (1924-1931)
W latach 1924-1931 do Palestyny przybyła kolejna fala żydowskich imigrantów. Szacuje się, że w tym okresie w Palestynie osiedliło się około 80 tys. Żydów (w tym prawie 62 tys. Żydów polskich). Podczas czwartej aliji po raz pierwszy emigrowali przedstawiciele burżuazji żydowskiej z Polski. Byli to rzemieślnicy i drobni przedsiębiorcy, którzy nie widzieli możliwości działania politycznego w Polsce. Ich napływ do Palestyny był silnym impulsem rozwoju. Powstały porty, rozwijał się handel, rozbudowywano Tel Awiw, zakładano nowe szkoły.
1 kwietnia 1925 roku w Jerozolimie powstał Uniwersytet Hebrajski (HaUniwersita HaIwrit beJeruszalaim). Otwarcia dokonał Lord Balfour. Pierwszym rektorem uczelni został dr. Judah Magnes. Uczelnia otrzymała silne wsparcie intelektualistów z wielu krajów całego świata.
[edytuj] Rozruchy arabskie w 1925 r.
W 1925 roku Arabowie ponownie zaatakowali osiedla żydowskie w Palestynie. Tym razem rzezi zapobiegły oddziały militarnej żydowskiej Hagany. Pomimo tego, w wielu miejscach doszło do pogromów. Między innymi w Hebronie zginęło 150 żydowskich wychowanków szkoły rabinackiej. W całej Palestynie kilkuset Żydów zostało rannych. Rozruchy zostały powstrzymane przez brytyjskie wojska przybyłe z Egiptu. Komisja brytyjska uznała Arabów za stronę atakującą, ale Żydów obciążyła winą za zaistniałe wydarzenia. Sądy jednakowo karały Żydów i Arabów.
[edytuj] Rozruchy arabskie w 1929 r.
We wrześniu 1928 roku zaczął narastać konflikt żydowsko-arabski w Jerozolimie. 24 września sługa synagogi (szames), na polecenie rabinów, ustawił przy Murze Zachodnim ogrodzenie oddzielające miejsce modlitw kobiet i mężczyzn. Było to zgodne z tradycją żydowską. Zaprotestowali przeciwko temu Arabowie, żądający od władz brytyjskich usunięcia tej "inwestycji" z obrębu Wzgórza Świątynnego. Brytyjczycy ugięli się pod naciskiem Arabów. Wówczas zaprotestowali Żydzi, jednakże arabscy robotnicy rozpoczęli prace budowlane utrudniające żydowskie modły pod Murem Zachodnim.
16 sierpnia 1929 roku ortodoksyjna młodzież żydowska, za zgodą brytyjskich władz, urządziła w Jerozolimie pochód ku Murowi Zachodniemu. Arabowie odpowiedzieli spontaniczną demonstracją, która przerodziła się w gwałtowne rozruchy antyżydowskie podczas których zniszczono otoczenie Muru Zachodniego. W następnych dniach zamieszki objęły inne miasta Palestyny. W Hebronie doszło do masakry Żydów. W odwecie grupy Żydów zaatakowały meczety w Jaffie i Jerozolimie. Zginęło 133 Żydów, a 399 zostało rannych. Zginęło także 87 Arabów, a rannych zostało 91.
31 marca 1930 roku raport opublikowała Komisja Shawa, która prowadziła dochodzenie po rozruchach żydowsko-arabskich. Komisja zalecała wprowadzenie ostrych restrykcji policyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem ograniczenia żydowskiej imigracji do Palestyny. 22 sierpnia 1930 roku Sir John Hope-Simpson przedłożył swój raport rządowi brytyjskiemu, w którym stwierdzał że arabska Palestyna nie ma przed sobą żadnej przyszłości gospodarczej. Jedynym rozsądnym rozwiązaniem jest żydowska imigracja i tworzenia nowych osad. Należało jednak dla zachowania spokoju mocno ograniczać żydowską imigrację.
W 1930 roku na niewielką skalę wybuchły rozruchy arabskie w Nablusie. Równocześnie w całej Palestynie zanotowano wiele morderstw dokonywanych na Żydach.
[edytuj] Druga "Biała Księga"
20 października 1930 roku Lord Passfield opublikował w imieniu rządu Wielkiej Brytanii drugą "Białą Księgę", która ograniczała napływ żydowskich imigrantów do Palestyny. W szczególności blokowała możliwość zakupu nowych ziem przez Żydów. Dokument podpisał minister kolonii, Lord Passfield.
Dokonany w 1931 roku spis ludności Palestyny wykazał w oficjalnych danych, że na 1 mln 36 tys. mieszkańców znajduje się 175 tys. Żydów (16,87% ogółu mieszkańców).
[edytuj] Piąta alija (1931-1940)
W latach 1931-1940 piąta fala żydowskich imigrantów przybyła do Palestyny. Szacuje się, że w tym okresie około 250 tys. Żydów osiedliło się w Palestynie. W tej liczbie znajdowało się około 100 tys. Żydów niemieckich, którzy uciekali przed nazizmem z Europy.
W październiku 1933 roku, na wezwanie Arabskiego Komitetu Wykonawczego, rozpoczęły się arabskie demonstracje przeciwko polityce brytyjskiej w Palestynie. Arabowie protestowali przeciwko wzrostowi żydowskiej imigracji w Palestynie.
W latach 1934-1948 nasiliła się nielegalna żydowska imigracja w Palestynie - ha'apalah (alija bet).
W listopadzie 1935 roku politycy arabscy przedstawili Brytyjczykom memorandum, domagając się utworzenia demokratycznego rządu arabskiego w Palestynie, wprowadzenia całkowitego zakazu żydowskiej imigracji oraz zakazu sprzedaży ziemi Żydom. Równocześnie konferencja uczonych znawców Koranu zagroziła klątwą każdemu Arabowi, który sprzeda ziemię Żydom.
[edytuj] Rewolta arabska z 1936 r.
21 kwietnia 1936 roku w Palestynie wybuchły z wielką siłą rozruchy antyżydowskie. Na czele arabskiej rewolty stanął wielki mufti Jerozolimy Haj Muhammed Amin al-Husseini. Najwyższa Rada Arabska domagała się powstrzymania żydowskiej imigracji i ogłosiła powszechny strajk. Napadano na osady oraz kibuce żydowskie. Mieszkańcy żydowskiej dzielnicy w Jerozolimie zostali ewakuowani przez brytyjskie wojsko. Zginęło ogółem 300 Żydów, 200 żołnierzy brytyjskich i 2 tysiące Arabów. Wielki mufti uciekł przed Brytyjczykami do Libanu i nawiązał tam współpracę z niemieckimi nazistami.
W latach 1936-1939 zbrojne grupy arabskie dokonały w Palestynie około 10 tys. akcji zbrojnych, w tym 1,3 tys. przeciwko placówkom brytyjskim. W walkach zginęło ogółem 2,8 tys. arabskich bojowników.
Skutkiem zamieszek 1936 roku była decyzja Żydów o szybkiej rozbudowie własnego portu w Hajfie (niezależnego od Jaffy). Oznaczało to rosnącą izolację gospodarczą Żydów od Arabów.
11 listopada 1936 roku rząd brytyjski powołał Komisję Królewską pod przewodnictwem Lorda Williama Roberta Wellesleya Peela, mającą na celu zbadanie panującej sytuacji w Palestynie. Komisja Królewska 7 lipca 1937 roku ogłosiła raport podsumowujący (raport Komisji Peela). Podstawowe źródło konfliktu w Palestynie widziała w niepodległościowych aspiracjach Arabów, które kolidowały z dążeniami ruchu syjonistycznego. Ostatecznie osądzono, że jedynym wyjściem jest podział Palestyny na dwa państwa: małe żydowskie i duże arabskie, pozostawiając Jerozolimę i nadbrzeżny korytarz graniczny pod panowaniem brytyjskim.
3 sierpnia 1937 roku odbył się XX Kongres Syjonistyczny, na którym dyskutowano brytyjską propozycję podziału Palestyny. Pod namową Weizmanna i Ben Guriona Żydzi niechętnie przyjęli propozycję Brytyjczyków.
W sierpniu 1937 roku kraje arabskie odrzuciły brytyjską propozycję podziału Palestyny, i zapowiedziały walkę aż do osiągnięcia niepodległości i utworzenia rządu arabskiego. Już jesienią w Palestynie ponownie wzrosła liczba morderstw dokonywanych na Żydach. Arabowie zaczęli tworzyć oddziały zbrojne, które głównie w okolicach Nablusu, Nazaretu i Tyberiady, napadały na żydowskie osiedla oraz brytyjskie oddziały wojskowe.
Ocenia się, że w 1938 roku podczas nielegalnej imigracji (alija bet) w Palestynie osiedliło się około 100 tys. Żydów. Większość z nich zamieszkało na pustyni Negew oraz na Wybrzeżu Filistyńskim, co zachwiało dotychczasową jednolitością etniczną tego regionu.
[edytuj] Trzecia "Biała Księga"
17 maja 1939 roku w wyniku nacisków strony arabskiej Wielka Brytania opublikowała trzecią "Białą Księgę", zezwalającą na wjazd zaledwie 15 tys. żydowskich imigrantów do Palestyny w przeciągu najbliższych 5 lat. "Biała Księga" praktycznie zamknęła bramy Palestyny dla Żydów, co w konsekwencji równało się wyrokowi śmierci z rąk nazistów dla miliona Żydów w Europie. Winston Churchill powiedział, że "Biała Księga" oznacza "śmiertelny cios dla narodu żydowskiego".
W odpowiedzi na ogłoszenie "Białej Księgi" żydowska organizacja terrorystyczna Irgun zorganizowała zamachy bombowe na brytyjskie budynki publiczne w Jerozolimie i Tel Awiwie oraz sabotaż na kolei.
16-25 sierpnia 1939 roku odbył się XXI Kongres Syjonistyczny w Genewie. Manifestacyjnie odrzucono na nim postanowienia brytyjskiej trzeciej "Białej Księgi".
Na przestrzeni całego 1939 roku 34 statki zdołały przedrzeć się przez brytyjską blokadę i dopłynąć do brzegów Palestyny z żydowskimi uciekinierami z Europy. Powstało 17 nowych osad.
[edytuj] II wojna światowa
Gdy we wrześniu 1939 roku wybuchła II wojna światowa w przeciągu dwóch pierwszych tygodni do armii brytyjskiej w Palestynie zgłosiło się 135 tys. żydowskich ochotników, pragnących walczyć z nazistami. W latach 1940-1945 w armii brytyjskiej służyło 26.620 Żydów pochodzących z Palestyny (w tym 2.650 w lotnictwie).
Żydowskie organizacje zbrojne działające w Palestynie ogłosiły zawieszenie wszelkich działań przeciwko Brytyjczykom. Jednakże Abraham Stern założył własną organizację Lehi i nadal prowadził terror antybrytyjski.
W lipcu 1940 roku włoskie bombowce przeprowadziły nalot na Tel Awiw i Hajfę. W wyniku bombardowania zginęło prawie 200 ludzi, a setki zostały ranne.
W listopadzie 1940 roku do zatoki Hajfy przybił statek "Atlantic" z 1.800 nielegalnymi imigrantami żydowskimi z Europy. Okręt nie mogąc przedostać się przez brytyjską blokadę, długo błąkał się po morzu. Po przybiciu do brzegów Palestyny, żydowscy imigranci zostali internowani przez władze brytyjskie i deportowani na Mauritius. 25 listopada 1940 roku do zatoki Hajfy wpłynął statek "Patria" z 1.771 żydowskimi uchodźcami z Europy. Brytyjskie władze postanowiły odesłać nielegalnych imigrantów na Mauritius. Wówczas członkowie Hagany wysadzili statek, który zatonął (zginęło 257 imigrantów). Ocalonych imigrantów umieszczono w obozie dla internowanych Athlit, blisko Hajfy. W grudniu 1940 roku u brzegów Palestyny zatonął statek "Salvador" z kilkuset nielegalnymi żydowskimi imigrantami. Statek zatonął nie otrzymawszy żadnej pomocy od Brytyjczyków.
Na wiosnę 1941 roku Brytyjczycy zaniepokojeni sukcesami Niemców i możliwością współpracy nazistów z Arabami, rozpoczęli bliższą współpracę z żydowską organizacją militarną Hagana.
[edytuj] Szósta alija (1941-1947)
Szósta fala żydowskich imigrantów przybywała do Palestyny w trudnych wojennych latach 1941-1947. W tej szóstej aliji przybyli nieliczni, którym udało się uciec przed zagładą w Europie.
8 czerwca 1941 roku wojska brytyjskie operujące z Palestyny najechały na Syrię i Liban, które były podporządkowane faszystowskiemu rządowi Vichy.
12 czerwca 1941 roku niemieckie bombowce zbombardowały Tel Awiw i Hajfę, zabijając 12 osób.
Jesienią 1942 roku Brytyjczycy zaczęli ograniczać współpracę z żydowską Haganą. Wynikało to z oddalenia niemieckiego zagrożenia dla Palestyny. Brytyjczycy usiłowali rozbroić Żydów, jednakże ci przeszli do działalności podziemnej.
18 lutego 1943 roku do Palestyny przybyła grupa 858 żydowskich dzieci z Polski, które przebyły długą drogę ucieczki przez Iran lub Indie. Zostały one nazwane "dziećmi Teheranu".
W 1943 roku muzułmański wielki mufti Jerozolimy hadżi Amin el-Hussajni wystosował list do niemieckiego ministra spraw zagranicznych Joachima von Ribbentropa, z prośbą o interwencję na Bałkanach w celu powstrzymania dalszego napływu Żydów europejskich do Palestyny.
12 lutego 1944 roku żydowska organizacja zbrojna Irgun rozpoczęła walkę z brytyjską władzą mandatową w Palestynie. Jako pierwsi atakowani byli brytyjscy oficerowie imigracyjni w Jerozolimie, Tel Awiwie i Hajfie.
20 września 1944 roku brytyjskie dowództwo utworzyło w Palestynie żydowską brygadę wojskową. Dowódcą brygady został Ernest Frank Benjamin (Żyd urodzony w Kanadzie). Brygadę nazwano Chativa Yehudit Lohemet, w skrócie Chi'l. Sztandar brygady posiadał pośrodku złotą gwiazdę Dawida, a u góry i na dole znajdowały się niebieskie pasy. Służyło w niej 5 tys. żydowskich żołnierzy.
W październiku 1944 roku brytyjskie władze przeprowadziły w Palestynie rozległą operację przeciwko Irgunowi i Lehi. Aresztowanych żydowskich działaczy deportowano do Erytrei, gdzie utworzono obóz dla internowanych. Do końca brytyjskiego mandatu internowano tam prawie 700 żydowskich aktywistów.
[edytuj] Wzrost napięcia
W 1945 roku Liga Arabska (Egipt, Arabia Saudyjska, Liban, Syria i Irak) wywarła silny nacisk na Wielką Brytanię, która utrzymała limity żydowskiej imigracji w Palestynie.
28 sierpnia 1945 roku statek "Dalin" przybił do brzegów Palestyny w okolicach miasta Cesarea. Na lądzie wylądowało 35 nielegalnych żydowskich imigrantów. W ten sposób rozpoczęła się ostatnia i największa fala nielegalnej żydowskiej imigracji w Palestynie.
16 września 1945 roku brytyjski premier Atlee odrzucił propozycję prezydenta Stanów Zjednoczonych Trumana o wpuszczeniu do Palestyny 100 tys. Żydów z Europy. Atlee wprowadził ograniczenia żydowskiej imigracji, zezwalając jedynie na napływ 18 tys. Żydów rocznie. Palestyna miała być państwem żydowsko-arabskim.
W takiej sytuacji żydowskie organizacje zbrojne działające w Palestynie zerwały wszelką współpracę z Brytyjczykami. Wysiłki skierowano na organizację nielegalnej imigracji żydowskiej oraz na walkę z brytyjską władzą mandatową.
10 października 1945 roku zaatakowano brytyjski obóz dla internowanych Atlit pod Hajfą. Uwolniono 208 nielegalnych żydowskich imigrantów.
1 listopada 1945 roku Hagana, Irgun i Lehi przeprowadziły sabotaż linii kolejowych w 135 miejscach, zaatakowały cele w porcie w Hajfie i Jaffie oraz stację kolejową w Lod.
27 grudnia 1945 roku Irgun i Lehi przeprowadziły zamach terrorystyczny na budynki brytyjskiego wywiadu w Jerozolimie i Jaffie.
1 stycznia 1946 roku rząd brytyjski ponowił ograniczenia żydowskiej imigracji do Palestyny. Istniała zgoda na zaledwie 1,5 tys. Żydów miesięcznie.
W odwecie, w styczniu 1946 roku żydowskie organizacje zbrojne zaatakowały w Palestynie posterunki brytyjskiej policji w Kfar Vitkin, Shfar'am i Sarona, oraz 3 brytyjskie lotniska (niszcząc 37 samolotów). W kwietniu przeprowadzono sabotaż na węźle kolejowym w Aszdod.
1 maja 1946 roku Amerykańsko-Brytyjska Komisja orzekła, że rozwiązaniem problemu żydowskiego byłoby wpuszczenie 100 tys. Żydów do Palestyny. Warto wspomnieć, że w owym czasie w specjalnych obozach przejściowych w Europie znajdowało się ponad 250 tys. Żydów, pozbawionych własnych rodzin, domów i jakichkolwiek środków do życia. Dodatkowo Brytyjczycy zamknęli dla Żydów swój sektor okupacyjny w Niemczech, a Amerykanie zezwalali na napływ do swojego sektora jedynie 5 tys. Żydów miesięcznie. Żydzi europejscy po tragedii Holokaustu byli pozostawieni sami sobie. Nowa amerykańska propozycja była dla nich szansą znalezienia domu, jednakże Brytyjczycy odrzucili ją.
W czerwcu 1946 roku żydowskie organizacje zbrojne wysadziły 11 mostów łączących Palestynę z sąsiednimi krajami. W odwecie Brytyjczycy wzmocnili kontyngent wojskowy w Palestynie i rozpoczęli akcję terroru. Aresztowano 2.700 Żydów, z których większość osadzono w obozie dla internowanych w Rafah.
22 lipca 1946 roku Irgun i Lehi przeprowadziły zamach bombowy na hotel "King David" w Jerozolimie, siedzibę dowództwa wojsk brytyjskich w Palestynie. Pomimo telefonicznych ostrzeżeń hotelu nie ewakuowano. Zginęło 91 osób, a 45 zostało rannych. Wielu Żydów potępiło ten zamach (między innymi: Chaim Weizzmann i Dawid Ben Gurion). Brytyjczycy po zamachu nasilili kontrole, ogłaszając godzinę policyjną w Jerozolimie i Tel Awiwie. W sierpniu Brytyjczycy założyli obóz dla internowanych na Cyprze. Do 1948 roku osadzono tam 50 tys. nielegalnych żydowskich imigrantów, którym nie udało się przedostać do Palestyny. W całym 1946 roku przez brytyjską blokadę udało się przedostać 22 statkom, które do Palestyny przywiozły ponad 20 tys. Żydów.
Na jesieni 1946 roku podziemne żydowskie organizacje w Palestynie nasiliły swoją aktywność. Równocześnie zakładano nowe ufortyfikowane osiedla, które najczęściej były położone w strategicznych punktach Palestyny. Wobec nasilenia terroru, w lutym 1947 roku Brytyjczycy ewakuowali z Palestyny rodziny swoich żołnierzy.
[edytuj] Sprawa Palestyny w ONZ
Rząd brytyjski zdawał sobie sprawę, że sytuacja w Palestynie powoli wymyka się spod kontroli, dlatego Wielka Brytania 2 kwietnia 1947 roku oficjalnie przekazała sprawę Palestyny do Organizacji Narodów Zjednoczonych. 13 maja 1947 roku powołano specjalną komisję do zbadania sprawy w składzie: Australia, Czechosłowacja, Gwatemala, Holandia, Indie, Iran, Jugosławia, Kanada, Peru, Szwecja i Urugwaj.
W lipcu 1947 roku brytyjskie okręty wojenne zatrzymały u wybrzeży Palestyny statek "Exodus 1947" z 4,5 tys. żydowskich uchodźców na pokładzie. Statek został siłą zmuszony do zawrócenia do portu Marsylia we Francji. Następnie popłynął do Hamburga w Niemczech, gdzie policja siłą zmusiła Żydów do opuszczenia statku. Uwaga opinii publicznej świata była skupiona na dramacie tych Żydów.
Na jesieni 1947 roku Żydzi i Arabowie w Palestynie zaczęli się zbroić. W wielu miejscach, aby zapobiec wybuchowi zbrojnych incydentów, dochodziło do podpisania lokalnych "układów o nieagresji" (około 100) między arabskimi wioskami a żydowskimi kibucami.
29 listopada 1947 roku Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęło rezolucję nr. 181. Była to decyzja w sprawie podziału Palestyny. Głosowanie: 33 głosy za, 13 głosów przeciw, 10 głosów wstrzymało się. W myśl rezolucji:
- państwo żydowskie miało liczyć 14 257 km kw. powierzchni i 935 tys. mieszkańców;
- państwo arabskie miało liczyć 11 664 km kw. powierzchni i 814 tys. mieszkańców.
Jednakże państwo żydowskie miało składać się z trzech kawałków, o trudnych do obrony granicach. Poza jego granicami miała być także stolica judaizmu i symbol tradycji żydowskiej - Jerozolima. Pomimo to Żydzi przyjęli postanowienie ONZ, natomiast Arabowie odrzucili.
[edytuj] Wojna palestyńska
Zaraz po przyjęciu decyzji ONZ, arabskie oddziały zbrojne w Palestynie rozpoczęły kampanię ataków na żydowską komunikację pomiędzy osiedlami żydowskimi. Arabska przemoc bardzo szybko przybrała rozmiary prawdziwej wojny. Pierwsza akt wojny nastąpił 30 listopada 1947 roku, kiedy to został zaatakowany żydowski autobus w pobliżu Lod. Zginęło 5 Żydów.
Arabowie korzystając z dużej pomocy państw Ligi Arabskiej stworzyli Arabską Armię Zbawienia (al-Jihad al-Mugadas), która skupiała około 2,5 tys. ludzi pod przywództwem Abd al-Kadira al-Husajna. Pod koniec 1947 roku Liga Arabska dodatkowo stworzyła Arabską Armię Wyzwoleńczą (Jaysh al-Ingadh), która skupiała około 4 tys. ludzi pod dowództwem zawodowych oficerów sztabów Syrii i Iraku. Ich naczelnym dowódcą został weteran niepodległościowych walk Arabów, Fauzi al-Kawukdżi. Te oddziały były dobrze uzbrojone i zaopatrzone w duże ilości amunicji. Zaczęły one docierać do Palestyny z Syrii od stycznia 1948 roku. Wszystko to działo się za milczącym przyzwoleniem Brytyjczyków.
Przeciwko tym siłom strona żydowska w Palestynie mogła wystawić jedynie formacje samoobrony Haganę, Irgun i Lehi. Prawdziwą wartość bojową przedstawiały tylko oddziały Kompanii Uderzeniowych zwanych Palmach, liczących około 3 tys. ludzi.
[edytuj] Operacja "Gimel"
W listopadzie 1947 roku żydowska Hagana rozpoczęła realizację planu "Gimel". Przewidywał on rozbicie arabskich oddziałów zbrojnych w rejonie osiedli żydowskich, które znajdowały się na terenach przyznanych państwu arabskiemu. Miało to zapewnić tym osiedlom bezpieczeństwo w pierwszym okresie funkcjonowania nowych państw w Palestynie. Jak przewidywano, miał to być najtrudniejszy dla wszystkich czas. W trakcie tej operacji doszło do kilkunastu zbrodni, między innymi w wioskach Jehida (13 grudnia - zabito 12 Arabów), Khisas (18 grudnia - zabito 10 Arabów) i Quazaza (19 grudnia - zabito 5 Arabów).
W odwecie arabski oddział zaatakował (29 grudnia 1947 r.) rafinerię ropy naftowej w Hajfie, zabijając 39 żydowskich robotników. 31 grudnia 1947 roku Hagana w ramach akcji odwetowej zaatakowała dwie wioski arabskie Balad a Sheich. W ten sposób nakręcała się spirala przemocy w Palestynie.
1 stycznia 1948 roku oddział Hagany wkroczył do arabskiej wioski Al-Sheikh, w pobliżu Hajfy. W trakcie starcia zginęło 40 Arabów.
Od początku lutego 1948 roku do nadmorskiego miasta Jaffy (miało się znaleźć w arabskim państwie) zaczęły napływać oddziały Arabskiej Armii Wyzwoleńczej. Jaffa miała bardzo ważne znaczenie strategiczne w całym rejonie.
W lutym 1948 roku w Londynie zawarto tajne porozumienie brytyjsko-jordańskie. Uzgodniono, że wojska Transjordanii przejmą brytyjską infrastrukturę i część uzbrojenia wycofywanych brytyjskich oddziałów na obszarze Palestyny. W ten sposób rząd brytyjski nieoficjalnie poparł ambitne plany Abdullaha o "Wielkiej Syrii" pod swoim berłem.
Na przełomie lutego i marca 1948 roku żydowskie oddziały bojowe przeprowadziły akcję wypędzenia Arabów z przybrzeżnej równiny. Między innymi 14 lutego we wsi Sasa oddział Hagany wysadził w powietrze 20 domów arabskich wraz z 60 mieszkańcami.
[edytuj] Początki instytucji rządowych
1 marca 1948 roku nastąpiło pierwsze porozumienie żydowskich ugrupowań politycznych w celu stworzenia rządu. Utworzono Radę Ludową (Moezet HaAm), która liczyła 37 osób i miała charakter organu ustawodawczego. Organem wykonawczym miała być Administracja Ludowa (Minhelet HaAm). Siedzibą obu organów został Tel Awiw. Jednocześnie Hagana zawarła porozumienie z Irgunem, który uznał autorytet tymczasowych władz państwowych.
W marcu 1948 roku utworzono ochotniczy korpus Mahal, złożony z żydowskich ochotników z całego świata, pragnących dopomóc w wojnie o niepodległość Palestyny. Z Północnej Ameryki przybyło 1,5 tys. ochotników, z Południowej Afryki 500, z Wielkiej Brytanii 1 tys., z Finlandii 30. Ogółem podczas całej wojny przybyło 5 tys. żydowskich ochotników z całego świata.
11 marca 1948 roku Arabowie zdetonowali samochód-pułapkę przed amerykańskim konsulatem i budynkami Agencji Żydowskiej w Jerozolimie. W zamachu zginęło 12 osób, a 44 zostały ranne.
[edytuj] Wojna o drogi
W pierwszej fazie wojny palestyńskiej Arabowie starali się przeciąć żydowskie szlaki komunikacyjne, szczególnie wiodące do Jerozolimy. W marcu 1948 roku przecięli oni wszystkie główne drogi prowadzące z wybrzeża w głąb lądu. W ten sposób wiele żydowskich osad zostało całkowicie odciętych od zaopatrzenia i pomocy. Hagana podjęła próbę przedzierania się zbrojnymi konwojami z zaopatrzeniem do osiedli oraz do Jerozolimy. 28 marca został rozbity jeden z takich konwojów jadący do kibucu Jehiam. W arabskiej zasadzce zginęło 47 Żydów (dobijano także rannych). Ocalała tylko 1 osoba.
Z początkiem kwietnia Arabowie skupili swoje działania wokół Jerozolimy, w której okrążeni Żydzi otrzymywali zaledwie 120 g chleba dziennie na osobę i wiaderko wody na pięć dni na osobę. Władze brytyjskie apelowały do Żydów, by ewakuowano miasto, co dla strony żydowskiej było nie do przyjęcia. Równolegle z blokadą Jerozolimy, Arabowie próbowali zniszczyć żydowskie osiedla położone wzdłuż drogi Hajfa-Dżenin.
[edytuj] Operacja "Nachszon"
5 kwietnia 1948 roku Żydzi rozpoczęli pierwszą swoją poważniejszą operację wojskową. Po raz pierwszy Hagana użyła wówczas swoich brygad (obejmowały po trzy bataliony - razem 1.500 ludzi). Uderzono na arabskie wioski wzdłuż drogi Tel Awiw-Jerozolima. Do oblężonej Jerozolimy dotarło pięć konwojów (60 ciężarówek) z zapasami. Jednak w trakcie tej operacji doszło do jednego z najbardziej okrutnych epizodów tej wojny - Deir Jassin. 9 kwietnia 1948 roku członkowie Irgunu i Lehi wymordowali w wiosce Deir Jassin 254 osoby. W odwecie za masakrę 13 kwietnia arabski oddział rozbił żydowski konwój medyczny wracający z Deir Jassin do Jerozolimy. Zamordowano wtedy 75 Żydów (w tym rannych, lekarzy i kobiecy personel medyczny).
Równocześnie Hagana przeprowadziła operację wypędzania Arabów. Między innymi Al Dumejra opuściło 620 osób, Arab an-Nufejat 910 osób, Arab al-Fogara 340 osób (10 kwietnia), Chirbet-Azun 994 osoby, Miska 650 osób i Chirbet as-Sarkas (15 kwietnia).
13 kwietnia 1948 roku Lehi i Irgun dokonały masakry Arabów w wiosce Naser al-Din, blisko Tyberiady. Liczba ofiar jest nieznana. Ocalało 40 arabskich mieszkańców wioski, którzy są jedynymi świadkami.
20 kwietnia 1948 roku Arabowie ponownie przecięli drogi zaopatrzenia Jerozolimy.
[edytuj] Operacja "Dalet"
Hagana postanowiła opanować kluczowe obszary przyszłego państwa żydowskiego oraz zlikwidować w tym rejonie ośrodki arabskiej partyzantki. Kolejne etapy żydowskiej operacji miały postępować wraz z etapami wycofywania się brytyjskich wojsk z Palestyny. Teren opuszczany przez Brytyjczyków, miał być natychmiast przejmowany pod kontrolę żydowskich oddziałów zbrojnych.
Gdy 21 kwietnia 1948 roku Brytyjczycy rozpoczęli ewakuację swojego garnizonu z Hajfy, na miasto uderzyły oddziały Hagany. Tak niespodziewany atak wywołał panikę wśród arabskich mieszkańców, którzy w ciągu kilku dni opuścili Hajfę.
23 kwietnia 1948 roku Hagana po dwóch dniach walk opanowała Tyberiadę w Galilei. Większość arabskich mieszkańców miasta uciekła.
[edytuj] Operacje "Yiftach" i "Hamaz"
28 kwietnia 1948 roku Hagana rozpoczęła operację "Yiftach" w Galilei. W pierwszym ataku zajęto dawne brytyjskie koszary w Rosh Pinah. Równocześnie oddziały Palmach atakowały Safed. Po ciężkich walkach, trwających od 3 do 10 maja, Żydzi zajęli miasto, a pod pełną kontrolą znalazła się wschodnia część Górnej Galilei.
Równocześnie inne oddziały Hagany rozpoczęły operację "Hamaz". Jej celem było opanowanie arabskich wiosek położonych na wschód od Jaffy (zagrażały one drodze Tel Awiw-Jerozolima). Zaniepokojone sytuacją w Jaffie, 30 kwietnia brytyjskie oddziały przeprowadziły natarcie na pozycje Żydów. Irgun zdołał jednak powstrzymać natarcie brytyjskiej piechoty wspieranej czołgami, artylerią i samolotami. W następnych dniach Brytyjczycy ograniczyli się do rozdzielania walczących stron i zabezpieczali ewakuację uciekających arabskich mieszkańców Jaffy. Gdy 13 maja 1948 roku Brytyjczycy opuścili Jaffę, miasto zostało zajęte przez żydowski Irgun.
[edytuj] Plan inwazji arabskiej
Na początku maja 1948 roku w Damaszku (stolica Syrii) zebrali się szefowie sztabów krajów arabskich, aby omówić założenia interwencji wojskowej w Palestynie. "Plan Damaszek" przewidywał uderzenie sił arabskich jednocześnie z trzech stron, i odcięcie sił żydowskich od baz zaopatrzenia na wybrzeżu, a następnie ich stopniowe zniszczenie. W Palestynie miało istnieć jedno arabskie państwo - Wielka Syria.
4 maja 1948 roku w okolicach Jerozolimy pojawił się jordański Legion Arabski, który zaatakował kilka osiedli żydowskich. Hagana bezskutecznie usiłowała kontratakować. Brytyjczycy starali się za wszelką cenę zagwarantować utrzymanie rejonu w rękach arabskich i wspierali dowodzone przez angielskich oficerów oddziały transjordańskie.
11 maja 1948 roku egipskie oddziały wojskowe kilkakrotnie atakowały kibuc Kfar Darom, w pobliżu Gazy.
12 maja 1948 roku jordański Legion Arabski zaatakował kibuc Gusz Ezion (od pięciu miesięcy oblężony), odblokowując drogę Jerozolima-Hebron. Arabowie zabili wszystkich mieszkańców kibucu, zbezczeszczono ich ciała, a ocalałych żydowskich żołnierzy gwałcono, po czym okrutnie mordowano. Zginęło ponad 100 Żydów (w tym także dzieci i kobiety).
[edytuj] Państwo Izrael
Główny artykuł: Izrael
14 maja 1948 roku o godzinie 16.00, Dawid Ben Gurion odczytał na posiedzeniu Rady Ludowej (Mozet HaAm) w Tel Awiwie Deklarację Niepodległości, głoszącą o Ustanowieniu Państwa Izrael.
Powołano Tymczasową Radę Państwa (Moezet HaMedinah HaZemanit), a organ wykonawczy nazwano Rządem Tymczasowym (HaMemszalah HaZemanit). Przewodniczącym Tymczasowej Rady Państwa został Chaim Weizmann, a premierem rządu Dawid Ben Gurion. Niezwłocznie anulowano brytyjską "Białą Księgę" (z 1939 r.). Państwo miało mieć charakter świecki.
[edytuj] Pierwsza wojna izraelsko-arabska 1948-1949
Główny artykuł: Pierwsza wojna izraelsko-arabska 1948-1949
Pierwsza wojna izraelsko-arabska wybuchła 15 maja 1948 roku, w dniu proklamacji niepodległości przez państwo Izrael. Na terytorium państwa żydowskiego w Palestynie wkroczyły oddziały wojsk egipskich, irackich, syryjskich i transjordańskich, libańskich. Kraje te nie uznając ONZ-towskiego podziału Palestyny pragnęły zniszczyć nowo powstałe państwo żydowskie. Oficjalnym powodem ich wkroczenia była obrona cywilnej ludności arabskiej przed działalnością bojówek żydowskich. Siły izraelskie słabsze liczebnie, ale dobrze zorganizowane i wyszkolone, wyparły arabskie wojska. Palestyńscy Arabowie, pozbawieni uznawanych powszechnie przywódców, na wezwanie liderów arabskich masowo opuszczali swoje domy (około 630 tys. uchodźców). Do ucieczki skłaniały też Arabów pogłoski o terrorze żydowskich organizacji paramilitarnych. W 1949 roku podpisano porozumienia rozejmowe między walczącymi stronami. Izrael poszerzył swoje terytorium w stosunku do obszaru przyznanego przez ONZ o zachodnią Galileę, zachodni Negew i część Jerozolimy. Pod kontrolą Transjordanii pozostała Samaria i Judea z częścią Jerozolimy, a Egipt zachował pozycję w Gazie. Transjordania zaanektowała zdobyte ziemie, zmieniając nazwę kraju na Jordania.
[edytuj] Okres stabilizacji
11 maja 1949 roku Izrael został członkiem ONZ, przy poparciu ZSRR.
W listopadzie 1949 roku izraelska armia przeprowadziła operację "Zaczarowany dywan", w której ewakuowano samolotami do Izraela 45 tys. Żydów z Jemenu i 3 tys. Żydów z Adenu. W ten sposób uniknęli oni prześladowań ze strony Arabów.
W maju 1950 roku w podobnej operacji "Ezra i Nehemiah" ewakuowano samolotami do Izraela 110 tys. Żydów z Iraku.
W 1950 roku Jordania dokonała bezprawnej aneksji Zachodniego Brzegu Jordanu. Aneksję uznała tylko Wielka Brytania i Pakistan. Równocześnie Strefa Gazy weszła w skład Egiptu bez formalnej aneksji. W 1950 roku wojska egipskie zajęły dwie wyspy (Tiran i Sanafir) w Zatoce Akaba, dzięki czemu Egipt mógł blokować żeglugę jednostek izraelskich przez Cieśninę Tirańską. Jednocześnie Egipt zamknął Kanał Sueski dla statków izraelskich i zażądał zwrotu pustyni Negew.
W latach 1951-1955 arabscy bojownicy (fedaini) działający z rejonu Gazy (terytorium egipskie) wielokrotnie napadali na Izrael, zabijając w atakach 967 Żydów.
W 1951 roku armia izraelska przeprowadziła operację ewakuowania 33 tys. Żydów z Libii do Izraela. W ten sposób uniknęli oni prześladowań ze strony Arabów. W styczniu 1952 roku przeprowadzono podobną operację ewakuacji Żydów z Iranu do Izraela.
10 września 1952 roku Izrael i RFN podpisały układ o odszkodowaniach dla ofiar hitleryzmu. Rząd RFN zobowiązał się do wypłacania państwu Izrael 3 mld. marek w ciągu 14 lat.
W 1953 roku utworzono Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Zagłady (Yad Vashem).
15 stycznia 1955 roku izraelski samolot pasażerski Lockheed 049 Constellation, lecący z Tel Awiwu do Londynu, przez Wiedeń, w wyniku pomyłki nawigacyjnej zboczył z kursu i naruszył przestrzeń powietrzną Bułgarii. Został zestrzelony przez bułgarski myśliwiec MiG-17. Zginęło 58 ludzi. Izrael wniósł skargę do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, który w 1959 roku orzekł brak kompetencji w tym sporze z powodu braku zgody Bułgarii.
We wrześniu 1955 roku Egipt zawarł umowę o dostawy broni z Czechosłowacji. Do Egiptu skierowano też sprzęt wojskowy zakupiony przez Syrię we Włoszech i Czechosłowacji. Egipt potrzebował około 6-8 miesięcy by uzyskać przewagę wojskową nad Izraelem.
2 listopada 1955 roku egipskie oddziały wkroczyły do strefy zdemilitaryzowanej na pograniczu izraelsko-egipskim, zostały jednak wyparte prewencyjnym uderzeniem izraelskich wojsk (zginęło 70 egipskich żołnierzy). 11 grudnia izraelscy komandosi przeprowadzili podobne prewencyjne uderzenie na wojska syryjskie w rejonie Jeziora Tyberiadzkiego. Powodem ataku (zginęło 50 żołnierzy syryjskich), było nie wpuszczanie żydowskich rybaków na północno-wschodnie wody Jeziora Tyberiadzkiego.
Na przełomie czerwca i lipca 1956 roku brytyjskie wojska opuściły strefę Kanału Sueskiego w Egipcie. 26 lipca 1956 roku Egipt znacjonalizował Kanał Sueski. Dodatkowo Egipt zablokował artylerią izraelskie statki w Zatoce Akaba i rozpoczął koncentrację wojsk na Półwyspie Synaj.
Zachowanie Egiptu zostało odebrane przez Wielką Brytanię i Francję jako złamanie tzw. Traktatu Kanałowego z 1888 r. i zagrożenie dla wolności międzynarodowej żeglugi. Wielka Brytania i Francja podjęły decyzję o zbrojnej interwencji w strefie Kanału Sueskiego. Operację postanowiono oprzeć w płaszczyźnie międzynarodowej na układzie z 19 października 1955 r., regulującym tryb i zasady wycofania wojsk brytyjskich z Egiptu (dawnej brytyjskiej koloni). Zakładał on, że Wielka Brytania ma prawo obsadzić strefę Kanału w przypadku zagrożenia wolności żeglugi na tym szlaku wodnym. A tym zagrożeniem wolności żeglugi miała się stać nowa wojna izraelsko-arabska. Plany operacji wojskowej przygotowano na przełomie sierpnia-września 1956 roku.
24 października 1956 roku w Sevres we Francji podpisano porozumienie ustalające zasady brytyjsko-francusko-izraelskich działań przeciw Egiptowi.
25 października 1956 roku Egipt, Jordania i Syria powołały wspólne dowództwo wojskowe.
[edytuj] Kampania Sueska 1956 r.
Główny artykuł: Kampania Sueska
29 października 1956 roku Izrael zaatakował Egipt i bardzo szybko dotarł w pobliże Kanału Sueskiego. Wielka Brytania i Francja wykorzystały to jako pretekst do zajęcia strefy Kanału Sueskiego (ochrona ważnego szlaku żeglugi międzynarodowej). Wiele krajów potępiło atak (m.in. ZSRR i USA) i zażądało utrzymania międzynarodowego charakteru kanału. Agresorzy w wyniku międzynarodowych nacisków musieli się wycofać, a do Egiptu przybyły siły ONZ. Wojna ta jest często uznawana za ostatnią wojnę w stylu kolonialnym. Izrael osiągnął w niej dokładnie to co zamierzał - wymusił odblokowanie dla swojej żeglugi Cieśniny Tirańskiej, zamkniętej przez Egipt w 1955 roku.
7 marca 1957 roku Izrael zakończył wycofywanie swoich wojsk z Półwyspu Synaj i Strefy Gazy. W zamian zostały rozlokowane na granicy izraelsko-egipskiej siły pokojowe ONZ, przy czym ich wycofanie w przyszłości mogło nastąpić jedynie za zgodą ONZ. Jednocześnie Izrael otrzymał od 16 państw morskich (za wyjątkiem ZSRR) gwarancje obrony praw swobodnej żeglugi w cieśninach Morza Czerwonego.
[edytuj] Wzrost gospodarki
W okresie od 1948 do 1958 roku do Izraela napłynęło 3,2 mld dolarów, z czego 2,2 mld otrzymał rząd i Agencja Żydowska. Pozwolił to na realizację wielu projektów i stworzenie podstaw narodowej gospodarki. Produkcja przemysłowa w Izraelu od 1957 do 1959 roku wzrosła o 28%. Wartość eksportu w 1959 roku wyniosła 181 mln dolarów. Deficyt bilansu płatniczego wyniósł 304,4 mln dolarów. Deficyt pokryto bezzwrotnymi wpływami zagranicznymi, jak fundusze organizacji syjonistycznych i reparacje z Niemiec, oraz wzrostem zadłużenia zagranicznego.
1 stycznia 1959 roku komunistyczny rząd Rumunii zezwolił 150 tys. Żydom na emigrację do Izraela.
We wrześniu 1959 roku Liga Arabska odrzuciła propozycję sekretarza generalnego ONZ, by arabskich uchodźców z Palestyny osiedlić na stałe w tych arabskich krajach, w których aktualnie przebywają. Rada postanowiła w ten sposób wywierać stały nacisk na Izrael, a dodatkowo wzmóc bojkot gospodarczy Izraela.
W 1959 roku Egipt zatrzymał na Kanale Sueskim dwa statki (duński i grecki) wiozące izraelskie towary. Izrael złożył oficjalny protest w Radzie Bezpieczeństwa ONZ i wniósł sprawę na XIII sesję Zgromadzenia Ogólnego ONZ, oskarżając Egipt o postępowanie sprzeczne z rezolucjami ONZ. Jako mediator wystąpił sekretarz generalny ONZ Hammarskjoeld. Jednak Egipt stanął twardo na stanowisku, że znajduje się w stanie wojny z Izraelem i w związku z tym ma prawo nie przepuścić statków ani ładunków izraelskich przez Kanał Sueski. Nikt nie stanął w obronie Izraela.
W listopadzie 1959 roku przedstawiciel Arabii Saudyjskiej w ONZ zakwestionował prawa Izraela do korzystania z zatoki Akaba. Zdaniem Arabii zatoka ta stanowi arabskie wody terytorialne. Król Saud domagał się wycofania z rejonu zatoki Akaba wojsk ONZ, które stacjonowały na półwyspie Synaj i stanowiły swego rodzaju ochronę dla żeglugi izraelskiej.
W latach 1959-1965 armia izraelska przeprowadziła operację "Jaszin", w której ewakuowano 250 tys. Żydów z Maroka do Izraela. W ten sposób uniknęli oni prześladowań ze strony Arabów.
W lutym 1960 roku wybuchły starcia na granicy izraelsko-syryjskiej. Z ufortyfikowanych stanowisk na Wzgórzach Golan Syryjczycy ostrzeliwali kibuce w Galilei i rybaków na jeziorze Kineret. Rajdy terrorystów pozostawiały za sobą zabitych kibucników, zniszczone domy i zaminowane pola. Syria próbowała także odwrócić bieg Jordanu, by pozbawić Izrael wody. Izraelczycy odpowiadali nalotami.
16 czerwca 1960 roku Izrael uruchomił reaktor atomowy w Nachal Sorek na pustyni Negew.
25 maja 1964 roku z inicjatywy Egiptu i Jordanii powstała w Kairze Organizacja Wyzwolenia Palestyny (OWP). Uchwalona wówczas Palestyńska Karta Narodowa stwierdzała nielegalność powstania państwa Izrael i konieczność wojny o wyzwolenie Palestyny spod syjonistycznej okupacji. OWP otrzymywała rocznie 400 mln dolarów od państw arabskich na prowadzenie swojej działalności. Na czele OWP stanął Jaser Arafat.
[edytuj] "Bitwa o wodę" 1964-1967
10 czerwca 1964 roku Izrael uruchomił krajowy system wodny dostarczający do pustynnych rejonów kraju wodę z Jeziora Tyberiadzkiego. Dzięki tym inwestycjom rozbudowywano osady i rolnictwo na pustyni Negew. Prace nad systemem wodnym objęły również obszar strefy zdemilitaryzowanej na granicy izraelsko-syryjskiej. Syria uznała to za naruszenie integralności terytorialnej i wezwała wszystkie kraje arabskie do wypowiedzenia wojny Izraelowi.
Wymiana ognia artyleryjskiego na granicy izraelsko-syryjskiej rozpoczęła się 13 listopada 1964 roku. Jednocześnie Syria, Jordania i Liban rozpoczęły prace budowlane, mające na celu odwrócenie biegu niektórych dopływów rzeki Jordan (Hacbani i Banias), które znajdowały się na ich obszarze, tak aby uniemożliwić przepływ wody do Izraela. Nasilały się także ataki terrorystyczne.
W lipcu 1966 roku izraelskie samoloty zbombardowały i zniszczyły syryjskie kanały oraz sprzęt budowlany, który miał posłużyć do odwrócenia biegu niektórych dopływów rzeki Jordan.
4 listopada 1966 roku Egipt i Syria podpisały układ o sojuszu i wzajemnej obronie wymierzony przeciwko Izraelowi.
14 maja 1967 roku prezydent Egiptu Gamal A. Naser rozpoczął mobilizację i koncentrację wojsk egipskich na Półwyspie Synaj. 16 maja Egipt zażądał wycofania się wojskowych oddziałów ONZ (około 4 tys. żołnierzy), które stały na straży pokoju w strefie Gazy i na Półwyspie Synaj. Egipcjanie nie czekając na odpowiedź sekretarza generalnego ONZ siłą przejęli posterunki sił pokojowych. Sekretarz generalny ONZ wyraził zgodę na rozkaz Egiptu odwołania sił ONZ (UNEF) z Synaju. Nikt nie stanął w obronie Izraela. 23 maja Egipt ogłosił zamknięcie Cieśniny Tirańskiej dla statków izraelskich. 28 maja Egipt zagroził całkowitym zamknięciem Kanału Sueskiego, gdyby jakiekolwiek państwo spróbowało interweniować w trakcie wojny izraelsko-egipskiej. 29 maja prezydent Egiptu Naser zażądał od Izraela oddania portu Ejlat i innych terytoriów wzdłuż linii demarkacyjnej, czyli powrotu do stanu z 1947 roku.
30 maja 1967 roku zawiązało się porozumienie sojusznicze Egiptu i Jordanii. Armia jordańska została podporządkowana Egiptowi. Jednocześnie Irak, Kuwejt, Tunis, Sudan, Maroko i Algieria zgodziły się skierować swoje wybrane oddziały przeciwko Izraelowi. Po stronie Zjednoczonej Republiki Arabskiej opowiedziały się: Pakistan, Indonezja, ZSRR i Chiny.
[edytuj] Wojna Sześciodniowa 1967 r.
Główny artykuł: Wojna sześciodniowa
W tej sytuacji, 5 czerwca 1967 roku Izrael rozpoczął działania wojenne przeciwko Egiptowi, Syrii i Jordanii. Izrael odniósł zwycięstwo zajmując ponad 60 tys. km² ziem arabskich. Pod izraelską okupacją znalazły się: syryjskie Wzgórza Golan, jordański Zachodni Brzeg Jordanu i część Jerozolimy, egipski Półwysep Synaj oraz Okręg Gazy (kontrolowany przez Egipt). Pod naciskiem Rady Bezpieczeństwa ONZ zaprzestano działań wojennych.
Rada Bezpieczeństwa ONZ 22 listopada 1967 roku przyjęła rezolucję 242, wzywającą Izrael do wycofania się z ziem zagarniętych w czasie ostatniej wojny.
W latach 1967-1970 na granicy izraelsko-jordańskiej doszło do 5.840 incydentów zbrojnych, w większości były to przypadki ostrzału artyleryjskiego i moździerzowego prowadzone z terytorium Jordanii. W Jordanii ulokowały się również główne bazy OWP, która rozpoczęła nasilać kampanię terroru przeciwko Izraelowi.
29 sierpnia 1967 roku szczyt Ligi Arabskiej przyjął słynną uchwałę "Trzy Razy Nie" ("nie" dla pokoju z Izraelem, "nie" dla uznania Izraela, "nie" dla negocjacji z Izraelem).
21 października 1967 roku egipskie okręty rakietowe zatopiły izraelski niszczyciel "Ejlat", który zbliżył się do egipskich wybrzeży.
W 1968 roku OWP zaczęła przenosić część swoich baz z Jordanii do Libanu, którego południowa część szybko zamieniła się w wielką bazę szkoleniową światowego terroryzmu.
12 kwietnia 1968 roku dziesięć żydowskich rodzin pod przywództwem rabina Mosze Lewingera z Bloku Wiernych (Gusz Emunim) osiedliło się w Hebronie i za zgodą władz rozpoczęło budowę osiedla Kiriat Arba w bezpośrednim sąsiedztwie miasta. Było to pierwsze osiedle wybudowane w Judei.
[edytuj] Wojna na wyczerpanie 1969-1973
8 marca 1969 roku prezydent Egiptu Naser ogłosił, że egipsko-izraelskie porozumienie o zawieszeniu broni jest nieważne. Rozpoczęła się "wojna na wyczerpanie". Arabski ostrzał artyleryjski koncentrował się głównie wzdłuż Kanału Sueskiego. Do mniejszych incydentów dochodziło na granicach z Syrią i Jordanią. Organizacja Wyzwolenia Palestyny działając z Libanu w 1969 roku przeprowadziła 97 operacji terrorystycznych przeciwko Izraelowi. W ramach działań odwetowych izraelska armia w latach 1968-1972 przeprowadziła 5.270 operacji lądowych, morskich i powietrznych. Równocześnie nasiliła się walka z terroryzmem, który przyjął charakter międzynarodowy. Cele izraelskie były atakowane na całym świecie. Wszystkie te działania były obliczone na osłabienie Państwa Izrael.
[edytuj] Wojna Jom Kippur 1973 r.
Główny artykuł: Wojna Jom Kippur
Wojna była wynikiem ataku wojsk egipskich, jordańskich i syryjskich na Izrael w dniu żydowskiego święta Jom Kippur (dnia pojednania). Po początkowych sukcesach wojsk arabskich wynikających w dużej mierze z zaskoczenia sił izraelskich, armia Izraela po błyskawicznej mobilizacji odrzuciła Arabów poza linię zawieszenia broni z 1967 roku, a nawet przekroczyła Kanał Sueski i zagroziła Kairowi. Kontrofensywę izraelską wspierały naloty bombowe na Kair i Damaszek. Dzięki wysiłkom mediacyjnym USA i ZSRR (które notabene dostarczały stronom konfliktu ogromnych ilości broni) 25 października podpisano zawieszenie broni, a na linii frontu rozlokowały się siły pokojowe ONZ.
[edytuj] Do pokoju z Egiptem
21 grudnia 1973 roku w Genewie rozpoczęła się konferencja pokojowa z udziałem delegatów Izraela, Egiptu, Jordanii i Syrii, oraz ZSRR i USA. ONZ reprezentował Sekretarz Generalny Kurt Waldheim. Po ciężkich negocjacjach ustalono w maju 1974 roku porozumienie izraelsko-jordańskie dotyczące strefy granicznej na Wzgórzach Golan. Utworzono międzynarodowe siły UNDOF, których celem było nadzorowanie spokoju w tym rejonie.
1 września 1975 roku doszło do zawarcia izraelsko-egipskiego porozumienia w sprawie Półwyspu Synaj. Na jego mocy Izrael w okresie od 15 listopada 1975 r. do 26 lutego 1976 r. w czternastu etapach wycofał się z Synaju. W zamian Egipt obiecał złagodzić bojkot ekonomiczny oraz umożliwić żeglugę po Kanale Sueskim statkom handlowym wiozącym towary do lub z Izraela.
W 1977 roku oficjalnie wprowadzono dla terytoriów okupowanych na Zachodnim Brzegu Jordanu nazwy Judea i Samaria. Zaczęto je traktować jako prastare dziedzictwo narodowe Izraela.
W 1977 roku ZSRR wyraził zgodę na imigrację 17 tys. radzieckich Żydów do Izraela.
10 listopada 1977 roku prezydent Egiptu Anwar Sadat ogłosił gotowość do negocjacji pokojowych z Izraelem. W dniach od 19 do 21 listopada doszło w Jerozolimie do przełomowego spotkania prezydenta Egiptu Anwara Sadata z premierem Izraela Menachemem Beginem. 25 grudnia miała miejsce wizyta Menachema Begina w Egipcie.
W marcu 1978 roku izraelska armia przeprowadziła operację "Litani" wymierzoną przeciwko bazom Organizacji Wyzwolenia Palestyny w południowym Libanie. Przez ponad trzy miesiące te tereny znajdowały się pod pełną kontrolą izraelskiej armii, która ostatecznie wycofała się pod presją ZSRR i USA. Izraelczycy wycofując się, pozostawili południowy Liban podzielony na dwie części. Pierwsza część była patrolowana przez jednostki lokalnych chrześcijańskich milicji (uzbrojonych i wyszkolonych przez Izrael). Drugą strefę patrolowały międzynarodowe siły UNFIL (United Nations Interim Force in Lebanon), których zadaniem było nadzorowanie zawieszenia broni na granicy izraelsko-libańskiej.
[edytuj] Camp David
W dniach od 5 do 18 września 1978 roku odbyła się trójstronna konferencja Izraela, Egiptu i Stanów Zjednoczonych w Camp David w USA. 18 września podpisano porozumienie izraelsko-egipskie. W ciągu 9 miesięcy Izrael i Egipt miały ustanowić stosunki dyplomatyczne. W ciągu 3 lat Izrael miał wycofać ostatnie wojska z Półwyspu Synaj. Granica izraelsko-egipska miała zostać obsadzona przez pokojowe siły ONZ. Izraelska flota miała otrzymać swobodę żeglugi przez Kanał Sueski, Cieśninę Tirańską oraz Zatokę Akaba. Wyznaczono również program ramowy do zbudowania pokoju na Bliskim Wschodzie, łącznie ze szczegółową propozycją ustanowienia samorządu palestyńskiego na terytoriach. Niestety, Organizacja Wyzwolenia Palestyny wspierana przez arabskich liderów, odrzuciła tą propozycję.
26 marca 1979 roku podpisano układ pokojowy pomiędzy Izraelem a Egiptem. 27 maja otwarto granicę egipsko-izraelską.
30 kwietnia 1979 roku pierwszy izraelski frachtowiec przepłynął przez Kanał Sueski.
18 lutego 1980 roku nastąpiło otwarcie ambasady Izraela w Kairze.
7 czerwca 1981 roku izraelskie siły powietrzne przeprowadziły operację "Babilon", podczas której zbombardowano iracki ośrodek nuklearny w Osirak (odległy o 1.100 km od Izraela). Według Izreala była to akcja samoobronna. Podano iz w nuklearnym ośrodku Osirak, Irakijczycy przy pomocy Francuzów pracowali nad skonstruowaniem bomby atomowej, która mogła zostać użyta przeciwko Izraelowi. Po perfekcyjnym powietrznym uderzeniu, z tego ośrodka pozostały tylko ruiny.
14 grudnia 1981 roku izraelski parlament Knesset przyjął uchwałę o objęciu Wzgórz Golan izraelskim systemem prawnym i administracyjnym. Wzgórza Golan zostały wcielone do państwa Izrael. Rada Bezpieczeństwa ONZ nie uznała tej decyzji.
[edytuj] Wojna libańska 1982-1985
Główny artykuł: Wojna libańska
W czerwcu 1982 roku Izrael zdecydował się na ingerencję w pogrążonym w chaosie wojny domowej Libanie. Celem operacji wojskowej była likwidacja baz i rozbicie oddziałów Organizacji Wyzwolenia Palestyny, która miała swoją główną siedzibę w Bejrucie. Podczas działań wojennych doszło do starć z wojskami syryjskimi, które okupowały część Libanu (od 1976 r. z tytułu mandatu Ligi Państw Arabskich). W starciach zniszczono 96 syryjskich samolotów i liczne wyrzutnie rakiet. 11 czerwca nastąpiło zawieszeni broni syryjsko-izraelskie w Libanie. Armia izraelska przystąpiła wówczas do oblężenia Bejrutu. Po zaciętych walkach i wyniszczającym bombardowaniu miasta, międzynarodowa mediacja polityczna ONZ oraz USA nakłoniła Palestyńczyków do ewakuacji oddziałów OWP z Libanu. Ewakuowali się do Tunezji, Algierii, Jemenu, Sudanu i Iraku. Armia izraelska wycofała się z Libanu w czerwcu 1985 roku, pozostawiając pod swoją kontrolą tzw. strefę bezpieczeństwa w pd. Libanie (pas ziemi szerokości 8-10 km przy granicy izraelsko-libańskiej), którą nadzorowały oddziały Armii Południowego Libanu.
W grudniu 1984 roku w wyniku "Operacji Mojżesz" 7 tys. Żydów zostało przerzuconych samolotami z Etiopii do Izraela. W ten sposób uniknęli oni głodu i prześladowań. W sumie do Izraela przybyło wtedy z Etiopii różnymi drogami około 20 tys. Żydów.
4 stycznia 1985 roku izraelska armia przewiozła do Izraela 7 tys. Żydów z Jemenu.
W latach 1985-1990 utrzymywało się napięcie na granicy z Libanem. W tym czasie miało tam miejsce 2.400 ataków.
1 października 1985 roku izraelskie samoloty zbombardowały kompleks budynków Hamam-a-Shatt w Trypolisie (Libia). Znajdowała się tam główna kwatera Organizacji Wyzwolenia Palestyny.
[edytuj] Intifada 1987-1991
Główny artykuł: Intifada
9 grudnia 1987 roku wybuchła Intifada, palestyński ruch sprzeciwu wobec izraelskiej okupacji na Zachodnim Brzegu Jordanu i w Gazie.
27 lutego 1990 roku Polska i Izrael nawiązały normalne stosunki dyplomatyczne. Pierwszym ambasadorem Izraela w Polsce został Mordechaj Palzur (urodzony w Polsce). Pierwszym ambasadorem Polski w Izraelu został profesor Jan Dowgiałło.
W czasie działań wojennych w 1991 roku w Kuwejcie, Irak wystrzelił na Izrael 38 pocisków rakietowych Scud. Rakiety uderzały przede wszystkim w rejon pomiędzy Tel Awiwem i Hajfą oraz w zachodnią Samarię i okolice Dimony na Negewie. Straty materialne obejmowały: 1302 domy, 6142 mieszkań, 23 budynki użyteczności publicznej, 200 sklepów i 50 samochodów. Izrael pod naciskiem USA powstrzymał się od działań odwetowych.
Uwikłanie się Arafata po przegranej stronie Iraku tak bardzo osłabiło jego pozycję, że w 1991 roku wygasła siła palestyńskiego powstania Intifady.
24 maja 1991 roku armia izraelska podczas operacji "Salomon" przetransportowała do Izraela 14,3 tys. Żydów z pogrążającej się w politycznym chaosie Etiopii.
[edytuj] Droga do pokoju
30 października 1991 roku rozpoczęła się międzynarodowa konferencja pokojowa w Madrycie (Hiszpania), z udziałem prezydenta USA George'a Busha, prezydenta Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich Michaiła Gorbaczowa, premiera Izraela Icchaka Szamira oraz ministrów spraw zagranicznych Libanu, Syrii, Jordanii i przedstawicieli Palestyńczyków. Pierwsza runda rozmów odbyła się bez Organizacji Wyzwolenia Palestyny, gdyż udzielnie poparcia dla Saddama Husajna skompromitowało ją. Przedstawiciele Palestyńczyków znajdowali się w delegacji jordańskiej. Negocjacje pokojowe kontynuowano w grudniu w Waszyngtonie, a następnie przez kilka miesięcy w różnych europejskich miastach. Rozmowy te otworzyły drogę do przyszłych porozumień pokojowych.
W styczniu 1993 roku przeprowadzono rozmowy przedstawicieli Izraela i Organizacji Wyzwolenia Palestyny w Oslo (Norwegia). Zawarte porozumienie otwierało drogę ku palestyńskiej autonomii.
W 1993 roku wzrosło napięcie na granicy izraelsko-libańskiej. Szyicka organizacja Hezbollah nasiliła ostrzał terytorium Izraela prowadzony z południowego Libanu.
13 września 1993 roku Icchak Rabin i Jasir Arafat podpisali w Waszyngtonie (USA) Deklarację Pokojowych Intencji (Declaration of Principles) wynegocjowaną w Oslo. Deklaracja określiła zasady funkcjonowania Autonomii Palestyńskiej w pięcioletnim okresie przejściowym. Izrael uznał Organizację Wyzwolenia Palestyny jako reprezentację narodu palestyńskiego. Z Palestyńskiej Karty Narodowej miano usunąć wszystkie punkty antyizraelskie.
Porozumienie izraelsko-palestyńskie zostało przyjęte z uznaniem przez Ligę Państw Arabskich. Jednocześnie jednak wzrosła aktywność przeciwników porozumienia, głównie Hamasu, Islamskiego Dżihadu, skrajnych odłamów Al-Fatah oraz Hezbollahu. Protestowali również radykalni prawicowi osadnicy żydowscy.
[edytuj] Autonomia Palestyńska
Główny artykuł: Autonomia Palestyńska
4 maja 1994 roku w Kairze (Egipt) podpisano izraelsko-palestyńskie Porozumienie Gaza-Jerycho. Był to Układ o Utworzeniu Ograniczonej Autonomii Palestyńskiej w Strefie Gazy i Jerycha.
19 maja 1994 roku w Londynie (Wielka Brytania) rozpoczęły się pokojowe rozmowy izraelsko-jordańskie. 25 maja Izrael i Jordania ogłosiły zakończenie wojny. 26 października 1994 roku na przejściu granicznym w dolinie Arava podpisano porozumienie pokojowe między Izraelem i Jordanią. Izrael przekazał Jordanii 300 km2 pustyni Negew, oraz skrawki ziemi nad Jordanem, które z kolei Jordańczycy wydzierżawili żydowskim osadnikom. Król Husaj uzyskał zwierzchnictwo nad Wzgórzem Świątynnym. Suwerenność polityczną nad Jerozolimą zachował Izrael.
28 września 1995 roku podpisano w Waszyngtonie (USA) izraelsko-palestyński układ Oslo II, regulujący przekazywanie władzy na Zachodnim Brzegu Jordanu Autonomii Palestyńskiej i zasady wycofywania wojsk izraelskich.
4 listopada 1995 roku żydowski fanatyk religijny Jigal Amir zamordował premiera Icchaka Rabina.
Pomimo trwającego procesu pokojowego radykalne grupy arabskie kontynuowały zamachy terrorystyczne w Izraelu. W całym 1995 roku w różnych palestyńskich zamach zginęło 100 Izraelczyków, a 500 zostało rannych.
W dniach 12-28 kwietnia 1996 roku izraelska armia przeprowadziła odwetową operację "Grona Gniewu (II)" wymierzoną w bazy Hezbollahu w południowym Libanie.
W okresie 1989-1996 do Izraela przyjechało ponad 610 tys. Żydów z krajów byłego ZSRR. Z Ukrainy ponad 174 tys. imigrantów, z Rosji 184 tys., z Białorusi ponad 53 tys., z Mołdawii 39 tys., z państw nadbałtyckich ponad 16 tys., ze środkowej Azji ponad 125 tys. i z innych 17 tys. Żydów.
W 1996 roku Izrael oddał Palestyńczykom 9% Zachodniego Brzegu Jordanu.
6 września 1997 roku premier Beniamin Netanjahu oświadczył, że zamachy bombowe palestyńskich terrorystów zwalniają Izrael od obowiązku realizacji porozumień zawartych w Oslo. W ten sposób Izrael zrezygnował z przekazywania dalszych terenów Autonomii Palestyńskiej i zawieszono wszystkie rozmowy pokojowe.
W dniach 15-23 października 1998 roku prowadzono rozmowy pokojowe izraelsko-palestyńskie w Wye Plantation w USA. Uczestniczyli w nich prezydent USA Bill Clinton oraz król Jordanii Husajn. Rozmowy zostały zakończone podpisaniem porozumienia. 22 listopada Izrael przekazał Autonomii Palestyńskiej 10 miasteczek i 18 wiosek w pobliżu Dżeninu i uwolnił licznych więźniów. Jednakże strona palestyńska łamała wszelkie zawarte porozumienia i 7 grudnia rząd izraelski odstąpił od planowanego na 18 grudnia terminu drugiej fazy wycofania wojsk izraelskich z terytoriów palestyńskich.
4 września 1999 roku premier Ehud Barak zawarł memorandum izraelsko-palestyńskie w Szarm el-Szejk. Była to konkretyzacja zawartych wcześniej porozumień. Na mocy porozumienia Izrael przekazał Palestyńczykom kolejne ziemie.
W dniach 21-23 maja 2000 roku Izrael ostatecznie opuścił strefę bezpieczeństwa w południowym Libanie.
W dniach 11-25 lipca 2000 roku prowadzono rozmowy izraelsko-palestyńskie w Camp David w USA. Sztywne stanowisko Arafata w sprawie Jerozolimy doprowadziło do zerwania rozmów. Prezydent USA Bill Clinton obarczył odpowiedzialnością za ich niepowodzenie Jasera Arafata.
[edytuj] Intifada Al-Aksa 2000-2004
Główny artykuł: Intifada
Jaser Arafat wykorzystał wizytę Ariela Szarona na Wzgórzu Świątynnym w Jerozolimie i wywołał wybuch drugiego powstania palestyńskiego, Intifady Al-Aksa. Pomimo wszelkich prób ratowania pokoju, palestyńscy ekstremiści wybrali eskalację przemocy i doprowadzili do niesłychanej fali samobójczych zamachów terrorystycznych w Izraelu. W odpowiedzi izraelska armia przystąpiła do okupacji i pacyfikacji terenów Autonomii Palestyńskiej.
Śmierć Jasera Arafata w listopadzie 2004 roku wygasiła w znacznym stopniu Intifadę. Nowy przywódca Autonomii Palestyńskiej Mahmud Abbas przystąpił do rozmów pokojowych z Izraelem. Stwarzało to nadzieję na pokojowe rozwiązanie konfliktu palestyńsko-izraelskiego, aż do zwycięstwa Hamasu w wyborach w Autonomii w 2006 roku.
[edytuj] Kryzys izraelsko-libański 2006
Główny artykuł: Kryzys izraelsko-libański 2006
[edytuj] Zobacz też
- Izrael
- Historia Żydów w Diasporze
