Koszalin

Koszalin (pomor. Kòszalëno, niem. Köslin, łac. Scurgum) jest największym miastem Pomorza Środkowego w północno-zachodniej Polsce w województwie zachodniopomorskim. Położony 5 km w linii prostej od wybrzeża Bałtyku, nad wpadającą do jeziora Jamno rzeką Dzierżęcinką. W Koszalinie krzyżują się drogi krajowe nr 6 i nr 11. Ważny ośrodek kulturalny (Bałtycki Teatr Dramatyczny, Filharmonia Koszalińska, Teatr Propozycji Dialog, Muzeum Okręgowe, Skansen Jamneński, Muzeum Radia, Muzeum Włodzimierza Wysockiego, wiele galerii, trzy kina, największy w Polsce amfiteatr – 6 tys. miejsc). Co roku odbywają się liczne imprezy i festiwale o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym (Festiwal Filmowy "Młodzi i Film", Letni Festiwal Kabaretów, Festiwal Chórów Polonijnych, Festiwal Organowy). W Koszalinie mają siedzibę trzy rozgłośnie radiowe (Polskie Radio Koszalin, Radio Północ, Radio VoX), prywatna telewizja MAX i studio TVP oraz trzy dzienniki (Głos Koszaliński/Słupski, Głos Pomorza i Miasto). Koszalin to siedziba biskupa diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej.

[edytuj] Edukacja

Politechnika Koszalińska
Bałtycka Wyższa Szkoła Humanistyczna
Centrum Szkolenia Sił Powietrznych
Koszalińska Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych
Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Warszawie - Wydział Zamiejscowy w Koszalinie
Uniwersytet Gdański – Wydział Zamiejscowy w Koszalinie (Prawo i Administracja)
Wyższe Seminarium Duchowe
Zespół Kolegiów Nauczycielskich

[edytuj] Historia

Herb miasta do 1938 z głową Św. Jana na złotej paterze, który był też patronem biskupstwa kamieńskiego

Koszalin był osiedlem słowiańskim w XII wieku. W 1214 roku książę pomorski Bogusław II nadał wieś Koszalice, koło Góry Chełmskiej (od starożytności, aż do wczesnego średniowiecza będącej miejscem kultu pogańskiego), w ziemi kołobrzeskiej klasztorowi w Białoboku k/Trzebiatowa.

W 1248 wschodnia część ziemi kołobrzeskiej z Koszalinem przeszła na własność biskupów pomorskich (kamieńskich) dając początek biskupiemu księstwu kamieńskiemu. W 1266 roku biskup pomorski Herman von Gleichen lokował miasto na prawie lubeckim nadając mu okoliczne wsie i liczne przywileje i ustanawiając tu swoją główną rezydencję i stolicę biskupiego księstwa kamieńskiego.

Nabywając wieś Jamno (1331), część jeziora Jamno wraz z mierzeją i grodem Unieście (1353) Koszalin uzyskał bezpośredni dostęp do morza uczestnicząc intensywnie w następnych wiekach w handlu morskim jako członek Hanzy. Prowadziło to do zatargów z Kołobrzegiem i Darłowem – m.in. w 1447 doszło do wygranej bitwy z Kołobrzegiem. Zarazy i wojna trzydziestoletnia zmniejszyły znaczenie miasta – w 1535 na dżumę zmarło 1,5 tys. z 2,5 tys. mieszkańców.

W 1582 ukończono budowę zamku-rezydencji książąt pomorskich.

Po wymarciu książąt pomorskich w 1637 dostał się w ręce kuzyna Gryfitów Bogusława Ernesta de Croya, a następnie margrabiów brandenburskich. Od tego momentu, aż do 1918 Koszalin był uważany za stolicę księstwa kaszubskiego (powiaty koszaliński, kołobrzeski, białogardzki i szczecinecki).

Prawie całe miasto spłonęło w pożarze w 1718 roku i od tego czasu miasto rozwijało się bardzo powoli. W XIX wieku Koszalin stał się istotnym centrum handlowym i komunikacyjnym na trasie łączącej Gdańsk ze Szczecinem. W roku 1816 w Koszalinie umieszczono stolicę jednej z trzech rejencji (obok szczecińskiej i stralsundskiej) wchodzącej w skład prowincji pomorskiej państwa pruskiego. W 1859 ukończono budowę kolei Koszalin – Stargard jako część linii do Gdańska. W 1890 przeniesiono tu Szkołę Kadetów z Chełmna. W latach 1911-1937 działała komunikacja tramwajowa. W 1938 roku z części rejencji koszalińskiej utworzono prowincję Poznań-Prusy Zachodnie z siedzibą w Pile istniejącą do 1945 roku.

4 marca 1945 miasto zajęła Armia Czerwona. Miasto było zburzone w 40%. Jest sprawą dyskusyjną na ile te zniszczenia powstały w wyniku krótkich walk, a na ile w wyniku świętowania zdobycia niemieckiego miasta. W mieście zaczęli osiedlać się Polacy, a do 1947 wywieziono niemieckich mieszkańców miasta. Po drugiej wojnie światowej, w wyniku konferencji w Poczdamie, Koszalin znalazł się w Polsce. W 1945 władze kilka razy przenosiły siedzibę administracyjną województwa zachodniopomorskiego między Koszalinem i Szczecinem. W 1950 podzielono województwo zachodniopomorskie na województwo szczecińskie i województwo koszalińskie.

Koszalin był w latach 1950-1975 stolicą "dużego" województwa koszalińskiego (jednego z 17) oraz w latach 1975-1998 siedzibą władz "małego" województwa koszalińskiego (jednego z 49).

W wyniku reformy administracyjnej z 1998 Koszalin znalazł się w województwie zachodniopomorskim, mimo że część mieszkańców głównie z Koszalina opowiadała się za utworzeniem województwa środkowopomorskiego (pokrywającego się w części z dawnym woj. koszalińskim istniejącego w latach 1950-75). Na mariaż z Koszalinem nie chciało się jednak zgodzić wielu mieszkańców Słupska, Lęborka i Bytowa, którzy swe szanse upatrywali w województwie pomorskim.

Pod koniec roku 2003 zakończył się proces zbierania podpisów pod obywatelskim projektem ustawy w sprawie utworzenia województwa środkowopomorskiego, a 18 marca 2004 w Sejmie RP odbyło się pierwsze czytanie tegoż projektu. Decyzją posłów projekt skierowany został do Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej.

[edytuj] Demografia

Powiat grodzki Koszalin na mapie województwa

Koszaliński park, w oddali amfiteatr.

Liczba ludności w poszczególnych latach (w tys.)
1535 2,5
1536 1
1870 13,5
1880 16,8
1900 20,4
1905 21,5
1925 28,8
1940 33,5
1945 17
1950 18,9
1960 44,4
1970 65,2
1975 77,6
1980 93,5
1990 109
1999 112,7
2004 108
2005 107

[edytuj] Miasta partnerskie

[edytuj] Ludzie związani z miastem

Kolejność alfabetyczna

Gracjan Bojar-Fijałkowski
Patrycja Bokiej
Mariusz Bonaszewski
Kasia Cerekwicka
Rudolf Clausius
Czesław Domin
Mirosław Dragan
Robert Dymkowski
Zbigniew Głowienka
Marian Gołębiewski
Hermann Haken
Grzegorz Halama
Ignacy Jeż
Reni Jusis
Marek Kamiński

Aleksandra Kiełb-Szawuła
Ewald Jürgen Georg von Kleist
Andrzej Kopiczyński
Władysław Kozdra
Robert Kozyra
Sławomir Kuczko
Leszek Malinowski
Anna Maruszeczko
Mirosław Mikietyński
Sebastian Mila
Grzegorz Niski
Kazimierz Nycz
Mirosław Okoński
Elżbieta Okupska
Beata Pawlikowska

Mieczysław Rembiasz
Andrzej Rzymkowski
Paweł Małaszyński
Adam Sztaba
Ryszard Szulich
Agata Szymczewska
Marian Tałaj
Nina Terentiew
Zdzisław Tomal
Mirosław Trzeciak
Andrzej Tyszkiewicz
Ryszard Ulicki
Kuba Wojewódzki
Yaro
Piotr Zientarski
Edward Żentara

[edytuj] Lotnisko

Obecnie planuje się reaktywowanie lotniska w Zegrzu Pomorskim. Lotnisko będzie obsługiwane przez niewielkie samoloty i ruch regionalny.

[edytuj] Komunikacja

Miejskim przewoźnikiem transportowym jest firma MZK Koszalin. Miasto posiada 12 linii miejskich, 7 linii podmiejskich, a także 3 linie sezonowe. Łączny tabor wynosi 78 autobusów. Obecnie miasto posiada jeden z najlepszych taborów w Polsce. Na linie wyjeżdża codziennie 70% taboru niskopodłogowego. Przez miasto przechodzi linia kolejowa Szczecin-Gdańsk i swój początek ma tutaj linia kolejowa do Goleniowa przez Kołobrzeg, Trzebiatów.

[edytuj] Bibliografia

Z dziejów Koszalina, praca zbiorowa, Biblioteka Słupska, tom 7, Wydawnictwo Poznańskie i Polskie Towarzystwo Historyczne, Poznań-Słupsk 1960
Dzieje Koszalina, praca zbiorowa pod red. A. Lesińskiego i B. Drewniaka, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1967
Tadeusz Gasztołd, Adam Muszyński, Hieronim Rybicki, Koszalin. Zarys dziejów, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1974