Prusy Zachodnie

Z Wikipedii

Prusy Zachodnie, (niem. Westpreussen) prowincja państwa pruskiego. Powstała na początku 1773 roku, po I rozbiorze Polski i włączeniu Pomorza Gdańskiego do Prus. Obejmowała w przybliżeniu tereny dawnych Prus Królewskich (bez Warmii, ale z dodatkiem Kwidzyna, okręgu nadnoteckiego (Bydgoszcz) i części Nowej Marchii (powiat wałecki)). Stolicą prowincji został Kwidzyn, od 1793 roku Gdańsk.

Z początku Prusy Zachodnie dzieliły się na dwa departamenty: gdański i kwidzyński, od 1818 przemianowane na rejencje o tych samych nazwach. W 1807 roku obszar prowincji zmniejszył się o tereny wokół Bydgoszczy i Torunia, które przeszły do Księstwa Warszawskiego. W 1815 roku Ziemia chełmińska wróciła do Prus Zachodnich (co zresztą było złamaniem zasad ustalonych na kongresie wiedeńskim). Odtąd Westpreußen obejmowały ten sam teren (aż do 1918 roku). W latach 1824-29 funkcjonowała unia personalna między obiema prowincjami, w 1829 roku formalnie zjednoczono Prusy Zachodnie z Prusami Wschodnimi w jedną prowincję pod nazwą Prusy. W 1878 unia została rozwiązana i wrócono do sytuacji z 1823 roku.

W wyniku traktatu wersalskiego od Prus odpadła większa część Pomorza Gdańskiego z ziemią chełmińską, Kociewiem i Kaszubami. Przy Niemczech pozostały zachodnie skrawki Westpreußen (powiaty: Wałcz, Złotów i Człuchów), które wraz z pozostałymi przy Niemczech fragmentami prowincji poznańskiej złożyły się na region Marchia Graniczna Poznań-Prusy Zachodnie. Wschodnia część prowincji z powiatami Kwidzyn, Sztum, Malbork, Susz i Elbląg stałą się częścią Prus Wschodnich i funkcjonowała w ich ramach jako rejencja zachodniopruska. Gdańsk z okolicami stworzyły wolne miasto.

W 1938 roku prowincja Marchia Graniczna Poznań-Prusy Zachodnie została rozwiązana i rozdzielono ją między sąsiednie: Brandenburgię, Śląsk i Pomorze.

W wyniku okupacji niemieckiej 1939-45 powstał region Gdańsk-Prusy Zachodnie, znacznie szerszy jednak niż w latach 1815-1918. Obejmował w przybliżeniu: całe przedwojenne województwo pomorskie, rejencję zachodniopruską i Wolne Miasto Gdańsk. Na jego czele stał Albert Forster jako gauleiter NSDAP i prezes prowincji zachodniopruskiej. Po 1945 nazwa Prusy Zachodnie wyszła w Polsce z obiegu, choć nadal używana jest w Niemczech na określenie Pomorza Gdańskiego (termin Pommern zarezerwowany jest w Niemczech tylko i wyłącznie dla Pomorza Zachodniego).

[edytuj] Podział administracyjny Prus Zachodnich (do 1920 r.)

Rejencja Gdańska
Powiaty grodzkie:

1. Gdańsk
2. Elbląg

Powiaty ziemskie:

1. Kościerzyna
2. Gdańsk-Niziny
3. Gdańsk-Wyżyny
4. Tczew
5. Elbląg
6. Kartuzy
7. Kwidzyn
8. Wejherowo
9. Starogard Gdański
10. Puck

Rejencja Kwidzyńska:
Powiaty grodzkie:

1. Grudziądz
2. Toruń

Powiaty ziemskie

1. Wąbrzeźno
2. Chełmno
3. Wałcz
4. Złotów
5. Grudziądz
6. Chojnice
7. Lubawa
8. Kwidzyn
9. Susz
10. Człuchów
11. Świecie
12. Brodnica
13. Sztum
14. Toruń
15. Tuchola

Bydgoszcz

[edytuj] Nadprezydenci Prus Zachodnich (1816-1919)

Lata urzędowania	Nadprezydent	Lata życia
1816 - 1829	Theodor Heinrich von Schön	1773 - 1856
1878 - 1879	Heinrich Karl Julius von Achenbach	1829 - 1899
1879 - 1888	Karl Adolf August Ernst von Ernsthausen	1827 - 1894
1888 - 1891	Adolf Hilmar von Leipziger	1825 - 1891
1891 - 1902	Gustav Heinrich Konrad von Gossler	1838 - 1902
1902 - 1905	Clemens Gottlieb Ernst von Delbrück	1856 - 1921
1905 - 1919	Ernst Ludwig von Jagow	1853 - 1930