Norrland
Z Wikipedii
 |
Norrland (lub Norrlandia) to nazwa najbardziej na północ wysuniętej części Szwecji, jeden z czterech historycznych krajów Szwecji. Nie jest ona żadną administracyjnie wyróżnioną jednostką, jednak występuje powszechnie w codziennym języku. Ludzie z południowej części Szwecji określają często w ten sposób bliżej nieokreśloną "północną Szwecję". Jednak taka swoboda w określaniu jest często traktowana przez mieszkańców północy z dużą rezerwą, gdyż nie ma podobnego określenia na bliżej nieokreślone południowe rejony państwa.
[edytuj] Geografia
Na Norrland składają się historyczne prowincje (landskap) Gästrikland, Medelpad, Ångermanland, Hälsingland, Jämtland, Härjedalen, Västerbotten, Norrbotten oraz Lappland. Stanowią one około 59% powierzchni Szwecji. Obszary te są jednak, poza rejonami na wybrzeżu, bardzo rzadko zaludnione. Zaledwie 12% populacji Szwecji zamieszkuje ten historyczny kraj.
Norrland w znaczącej części pokryta jest lasami, które w XIX wieku stały się źródłem surowców dla przemysłu drzewnego i papierniczego. Prawie wszystkie rzeki Norrland są eksploatowane do napędzania elektrowni wodnych. Prawie cała szwedzka energia elektryczna pochodzenia wodnego jest produkowana właśnie tutaj - w wielu państwach energia tego pochodzenia stanowi mały ułamek całej produkcji, w Szwecji jest to 40%.
Na terenie Norrland znajdują się także kopalnie metali szlachetnych. W dawniejszych czasach władze w Sztokholmie w dużym stopniu traktowały Norrland jako kolonię z zasobami naturalnymi, które należy eksploatować. Dosyć dobrze nastawienie to ilustruje cytat: Norrland to Indie w naszych własnych granicach, jeśli zrozumiemy, jak ten kraj wykorzystać. (szw. I Norrland hava vi inom våra gränser ett Indien, blott vi förstå att bruka det) przypisywany Axelowi Oxenstierna. Jednocześnie obszary te w tamtym okresie były uważane za mało ważne i niecywilizowane, w wyniku czego oficjalne zapisy historyczne są ubogie w informacje o północnych państwa.
[edytuj] Historia
Z historycznego punktu widzenia Norrland jest jednym z czterech historycznych krajów Szwecji. Zachodnia część tego kraju odpowiadała północnej połowie Szwecji i graniczyła na południu z Svealand, zaś wschodnia – północnej połowie Finlandii (będącej dawniej częścią Szwecji) i graniczyła tam na południu z Österland. Na terenie Svealand i Götaland granice ziem były bardzo istotne ze względu na ustrój prawniczy i administracyjny, jednak na terenie Norrland tak nie było. W związku z tym nazwa Norrland stopniowo stała się synonimem wszystkiego na północ od Svealand.
W związku ze zmianą statusu Finlandii granice Norrlandii uległy przesunięciu. W czasach, gdy słowo Finlandia oznaczało jedynie południowe ziemie obecnego kraju o tej nazwie, granica Norrland wiodła przez rzekę Oulujoki. Gdy Szwecja utraciła Finlandię na rzecz Rosji, sytuacja się zmieniła i granica została umieszczona na rzece Torne. Po zachodzniej stronie Zatoki Botnickiej początkowo Norrlandią nazywano wszystko na północ od prowincji Uppland, później zaś wszystko na północ od dalszego Gästrikland. Zazwyczaj właśnie w ten sposób określa się Norrland obecnie, choć czasem podaje się dokładniejsze wskazanie, licząc ten kraj na północ od miasta Gävle, które jest najstarszym i najbardziej znaczącym miastem w Gästrikland. Nazwa ta została po raz pierwszy wymieniona w Kronice Karla, która opisuje, jak Engelbrekt Engelbrektsson w roku 1433 wysłał list do Erika Puke, prosząc o wsparcie przy podbijaniu całej Norrland (al norland vnte han honom wolla).
Götaland: Bohuslän • Blekinge • Dalsland • Gotlandia • Halland • Skania • Småland • Öland • Östergötland • Västergötland
Svealand: Dalarnia • Närke • Södermanland • Upplandia • Värmland • Västmanland
Norrland: Ångermanland • Gästrikland • Hälsingland • Härjedalen • Jämtland • Laponia • Medelpad • Norrbotten • Västerbotten
Österland (szwedzkie do roku 1809): Åland • Egentliga Finland • Karelen • Nyland • Norra Finland • Savolaks • Tavastland
