Pióro
Z Wikipedii
f. pęczek długich piór zwanych czubem
Pióro (penna). Ciało ptaka pokrywają pióra, będące tworami nabłonkowymi, podobnie jak łuski u gadów. Wyrastają z brodawek skórnych zbudowanych z komórek mezodermalnych, w których formują się najpierw pióra puchowe (embrionalne), a następnie pióra ostateczne (penna). Pióra zachodzą na siebie dachówkowato.
Budowa pióra: pióro składa się z elastycznej osi (scapus) oraz dwu chorągiewek: zewnętrznej (pogonium) i wewnętrznej (vexilla). Górna część osi pióra, o przekroju czworokątnym, nosi nazwę stosiny (rhachis), dolna, o przekroju owalnym, znajdująca się poniżej chorągiewki, nazywa się dutką (calamus). Wewnętrzna część dutki, zbudowana z delikatnych łuseczek rogowych, nosi nazwę duszy. Chorągiewki pióra składają się z promieni (rami), wyrastających z obydwu stron stosiny. Od promieni tych wyrastają z kolei na dwie strony promyki (radii), które łączą się ze sobą delikatnymi haczykami (hamuli).
Rodzaje piór: pióro puchowe (pennapula) posiada cienką oś, długie i miękkie promienie, a promyki nie łączą się ze sobą. Na różnych częściach ciała ptaka wyrastają różne pióra, które w zależności od pełnionych funkcji mają różny wygląd. Pióra umieszczone na tylnej krawędzi skrzydeł noszą nazwę lotek (remiges). Są to pióra duże i sztywne - tworzą powierzchnię nośną skrzydła. Pióra wyrastające na ogonie noszą nazwę sterówek. Wszystkie te pióra nadają ciału ptaka kształt i noszą ogólną nazwę piór konturowych. Niekiedy pióra ptaków (struś, pingwin) zatracają wszystkie promienie, przy zachowanej stosinie i wówczas upodabniają się do włosów ssaków.
Barwa piór: Zabarwienie piór u ptaków wykazuje wielkie urozmaicenie i zależne jest od pigmentu zwanego melaniną bądź też od lipochromów, a także od ich mikroskopijnej struktury powodującej interferencję i załamanie światła. Barwa piór ma niekiedy zasadnicze znaczenie w identyfikacji poszczególnych gatunków.
Rozmieszczenie piór: pióra ptaków stanowią doskonałą izolację termiczną, jednakże nie pokrywają jednolicie całego ciała. Pewne okolice ciała ptaka pokryte są równomiernie piórami i miejsca te noszą nazwę pterylia, a miejsca mniej upierzone lub w ogóle nie upierzone noszą nazwę apteria. Miejscem pozbawionym piór przynajmniej przez część roku jest u wielu ptaków plama lęgowa. Pióra na ciele ptaków są ułożone w określony sposób, dzięki czemu można wyróżnić poszczególne partie upierzenia osobnymi nazwami:
Skrzydło:
- lotki 1. rzędu (pierwszorzędowe) - zewnętrzna grupa lotek (u różnych gatunków może liczyć 10-12 piór), umiejscowiona na dłoni skrzydła.
- lotki 2. rzędu (drugorzędowe) - środkowa grupa lotek (od 9 do nawet 40 piór), umiejscowiona na przedramieniu.
- lotki 3. rzędu (trzeciorzędowe) - wewnętrzna grupa lotek (ostatnie 3-5 piór), położona tuż przy tułowiu, niekiedy zaliczana do lotek drugorzędowych
- pokrywy (tectrices) - grupy piór położone nad lotkami, bliżej przedniej krawędzi skrzydła. Wyróżnia się pokrywy małe (na przedramieniu), średnie 1. rzędu, duże 1. rzędu (nad lotkami 1. rzędu) oraz średnie 2. rzędu i duże 2. rzędu (nad lotkami 1. rzędu). Na spodniej stronie skrzydła wyróżnia się analogiczne grupy pokryw podskrzydłowych.
Ogon:
- sterówki - nie są dzielone na podgrupy gdyż tworzą jednolitą powierzchnię
- pokrywy nadogonowe - przykrywają sterówki od góry
- pokrywy podogonowe - przykrywają kuper od spodu.
Płaszcz:
- górna część grzbietu - pióra położone na karku
- dolna część grzbietu - pióra wzdłuż kręgosłupa
- barkówki - pióra pokrywające nasady skrzydeł
- podbarkówki - pióra pokrywające nasady skrzydeł od spodu
- kuper - pióra pomiędzy grzbietem a pokrywami nadogonowymi
- brzuch - pióra na spodniej stronie tułowia.
Głowa:
- pokrywy uszne - pióra przykrywające otwory uszne
- kantarek - pióra na odcinku między przednim kącikiem oka a dziobem
- ciemię - pióra na wierzchu głowy
- kark - pióra na szyi i górnej części karku.
U niektórych gatunków opierzone mogą być również golenie i skoki.
