Przewodniczący pro tempore Senatu USA
Z Wikipedii
Przewodniczący pro tempore Senatu Stanów Zjednoczonych (lub prezydent pro tempore) (ang. President pro tempore of the United States Senate) jest jedną z najwyższych funkcji w Kongresie, która ponadto, z racji umiejscowienia na trzecim miejscu w linii sukcesji prezydenckiej, uważana jest za czwartą (po prezydencie, wiceprezydencie oraz spikerze Izby Reprezentantów) osobę w państwie.
Obecnym przewodniczącym pro tempore jest Ted Stevens, republikanin z Alaski. Wobec przejęcia przez demokratów kontroli nad Senatem w styczniu 2007, zastąpi go najpewniej Robert Byrd, demokrata z Wirginii Zachodniej.
Spis treści |
[edytuj] Rola przewodniczącego pro tempore
Zgodnie z literą konstytucji przewodniczącym Senatu jest, z racji urzędu, wiceprezydent Stanów Zjednocznych. Nie jest on jednak jednym z członków tej izby i głos może oddawać jedynie w wyniku równego podziału ich głosów.
Nic więc dziwnego, iż bardzo często nie bierze on udziału w posiedzeniach Senatu, a niektórzy wiceprezydenci w historii zjawiali się tam bardzo rzadko, tzn. tylko w wypadku potrzeby oddania decydującego głosu, albo specjalnych połączonych sesji Kongresu (ale nie zawsze, nawet obecnie, tak bywa).
Senat wybiera więc swojego przewodniczącego pro tempore (czyli, w dosłownym tłumaczeniu, "tymczasowego przewodniczącego" lub "przewodniczącego na okres tymczasowy"), który, wedle litery ustawy zasadniczej "przewodniczy Senatowi w okresie nieobecności wiceprezydenta".
Przed uchwaleniem 25. Poprawki do Konstytucji, kiedy, w wypadku wakatu, stanowisko wiceprezydenta nie mogło być obsadzone przed początkiem nowej kadencji, przewodniczący pro tempore zostawał stałym przewodniczącym Senatu do końca kadencji. Dziś, kiedy istnieje możliwość jego obsadzenia, pełni funkcję do czasu zaprzysiężenia nowego wiceprezydenta.
Dziś wiele osób uważa ten urząd za czysto ceremonialny, między innymi dlatego, iż od 1943 zawsze pełni go najstarszy stażem senator z posiadającej większość w izbie partii. Z drugiej jednak strony wielu uważa go za jednego z najwpływowszych osób w polityce USA, gdyż tak naprawdę to on jest faktycznym przewodniczącym tej izby przez większą część czasu, oraz jest członkiem izby, inaczej niż wiceprezydent, i to chyba wydaje się bliższe prawdy. Niektórzy przewodniczący pro tempore (jak np. Warren G. Magnuson, John C. Stennis, Strom Thurmond, Robert Byrd czy Ted Stevens), uchodzili za jednych z najbardziej wpływowych senatorów niezależnie od pełnienia tej funkcji.
Obecnym przewodniczącym pro tempore jest Ted Stevens, republikanin, reprezentujący stan Alaska od roku 1968. Senator Robert Byrd, demokrata z Wirginii Zachodniej (zasiada od 1959), który jest nie tylko najdłużej zasiadającym obecnie Senatorem i członkiem Kongresu w ogóle, ale także najstarszym stażem senackim w całej historii, był przewodniczącym pro tempore w latach 1989-1995, 2001 oraz 2001-2003, obecnie nosi honorowy tytuł przewodniczącego pro tempore emeritusa (zobacz odrębną sekcję poniżej).
[edytuj] Kwestia sukcesji
Aczkolwiek nigdy w historii USA w wypadku po śmierci bądź rezygnacji prezydenta, nikt poza wiceprezydentem nie objął urzędu, to jednak był okres, od początku istnienia urzędu prezydenta i przez większość XIX wieku, kiedy przewodniczący pro tempore był drugą, po wiceprezydencie, osobą w kolejce. W razie więc wakatu na tym stanowisku był pierwszą.
Gdyby prezydent Andrew Johnson został skazany i usunięty z urzędu (do przyjęcia wniosku zabrakło zaledwie jednego głosu) w procesie o impeachment w 1868 roku, nowym prezydentem do końca kadencji zostałby przewodniczący pro tempore Benjamin Wade (Johnson, który został prezydentem po zamordowaniu Abrahama Lincolna, nie posiadał w swoim gabinecie zastępcy).
Przewodniczący pro tempore jest jedną z dwóch osób (obok spikera Izby), której prezydent musi złożyć oświadczenie o utracie zdolności wykonywania obowiązków i tymczasowym przekazaniu władzy wiceprezydentowi. Składa też oświadczenie potwierdzające powrót zdolności.
[edytuj] Prezydent przez jeden dzień?
Ponadto jeszcze od 4 marca do 5 marca 1849 ówczesny przewodniczący pro tempore David Rice Atchison (demokrata, Missouri) był de jure (choć nie został formalnie zaprzysiężony) tymczasowym prezydentem po ustąpieniu zgodnie z konstytucyjnym terminem prezydenta Jamesa Knoxa Polka i wiceprezydenta George'a Dallasa, ponieważ elekt Zachary Taylor odmówił złożenia przysięgi w niedzielę. Wielu ludzi uważa więc Atchisona za "jedenastego i pół prezydenta USA". Jednak inni kwestionują to, najczęściej z dwóch powodów:
- Atchison nie został zaprzysiężony
- Kadencja Taylora de jure rozpoczęła się automatycznie w momencie odejścia Polka
[edytuj] Przewodniczący pro tempore emeritus
Kiedy w czerwcu 2001 Partia Republikańska straciła nagle większość w Senacie, ówczesny najstarszy stażem (a także najdłużej zasiadający w owym czasie w historii) senator Strom Thurmond, republikanin z Karoliny Południowej (także przewodniczący pro tempore), stracił swoją funkcję na rzecz Roberta Byrda. Jednakże stworzono wówczas honorową funkcję przewodniczącego pro tempore emeritusa (President pro tempore emeritus, dosłownie "emerytowany przewodniczący"), którą zajął Thurmond. Po jego zaś odejściu z Senatu, kiedy republikanie także odzyskali większość, tytułem tym obdarzono Byrda, postanawiając, iż każdy, kto zajmował kiedyś funkcję przewodniczącego pro tempore, ale jego partia obecnie znajduje się w mniejszości, a on wciąż zasiada w Senacie, będzie nosił taki tytuł.
Jeżeli więc Byrd, który zostanie najprawdopodobniej ponownie wybrany w wyborach w 2006, odnowi swój mandat, a demokraci zdobędą większość, ponownie obejmie fukcję przewodniczącego pro tempore, zaś Stevens zostanie emerytowanym przewodniczącym.
[edytuj] Rola emerytowanego przewodniczącego
Jest on nominalnie członkiem kierownictwa Senatu. Nie ma co prawda oficjalnych obowiązków ani też nie figuruje w linii sukcesji, ale nieoficjalnie jest, z racji swego doświadczenia, głównym doradcą liderów izby w jej sprawach.
[edytuj] Zastępca przewodniczącego pro tempore
Kiedy były wiceprezydent, senator Hubert Humphrey (demokrata, Minnesota), przegrał z Robertem Byrdem rywalizację o fotel lidera większości, obdarowano go honorową funkcję zastępcy przewodniczącego pro tempore (Deputy President pro tempore). Drugi raz funkcję tę pełnił lider większości George Mitchell (demokrata, Maine), kiedy przewodniczący pro tempore John C. Stennis (demokrata, Missisipi) był poważnie chory.
W okresie pełnienia tej funkcji przez Humphreya Senat zdecydował, iż każdy były wiceprezydent lub prezydent, który następnie został senatorem, będzie nosił ten tytuł.
[edytuj] Lista przewodniczących pro tempore od 1913
- James P. Clarke (D-AR) 13 marca 1913 - 1 października 1916
- Willard Saulsbury (D-DE) 14 grudnia 1916 - 3 marca 1919
- Albert B. Cummins (R-IA) 19 maja 1919 - 6 marca 1925
- George H. Moses (R-NH) 6 marca 1925 - 3 marca 1933
- Key Pittman (D-NV) 9 marca 1933 - 10 listopada 1940
- William H. King (D-UT) 19 listopada 1940 - 3 stycznia 1941
- B. Patton Harrison (D-MS) 6 stycznia - 22 czerwca 1941
- Carter Glass (D-VA) 10 lipca 1941 - 2 stycznia 1945
- Kenneth McKellar (D-TN) 6 stycznia 1945 - 2 stycznia 1947
- Arthur H. Vandenberg (R-MI) 4 stycznia 1947 - 2 stycznia 1949
- Kenneth McKellar (D-TN) 3 stycznia 1949 - 2 stycznia 1953
- Styles Bridges (R-NH) 3 stycznia 1953 - 4 stycznia 1955
- Walter F. George (D-GA) 5 stycznia 1955 - 2 stycznia 1957
- Carl T. Hayden (D-AZ) 3 stycznia 1957 - 2 stycznia 1969
- Richard B. Russell junior (D-GA) 3 stycznia 1969 - 21 stycznia 1971
- Allen J. Ellender (D-LA) 22 stycznia 1971 - 27 lipca 1972
- James O. Eastland (D-MS) 28 lipca 1972 - 27 grudnia 1978
- Warren G. Magnuson (D-WA) 15 stycznia 1979 - 4 grudnia 1980
- Milton R. Young (R-ND) 5 grudnia 1980
- Warren G. Magnuson (D-WA) 6 grudnia 1980 - 4 stycznia 1981
- J. Strom Thurmond (R-SC) 5 stycznia 1981 - 5 stycznia 1987
- John C. Stennis (D-MS) 6 stycznia 1987 - 2 stycznia 1989
- Robert C. Byrd (D-WV) 3 stycznia 1989 - 3 stycznia 1995
- J. Strom Thurmond (R-SC) 4 stycznia 1995 - 3 stycznia 2001
- Robert C. Byrd (D-WV) 3 stycznia - 20 stycznia 2001
- J. Strom Thurmond (R-SC) 20 stycznia - 6 czerwca 2001
- Robert C. Byrd (D-WV) 6 czerwca 2001 - 3 stycznia 2003
- Theodore F. Stevens (R-AK) od 3 stycznia 2003
- Robert Byrd (D-WV) - następca od stycznia 2007
[edytuj] Zobacz też
- Designated survivor
- lista senatorów Stanów Zjednocznych
- lista senatorów USA wedle starszeństwa
- pełniący obowiązki prezydenta USA
- precedencja w USA
- przewodniczący Senatu Stanów Zjednoczonych
- Senat Stanów Zjednoczonych
- spiker pro tempore
James P. Clarke • Willard Saulsbury • Albert B. Cummins • George H. Moses • Key Pittman • William H. King • Pat Harrison • Carter Glass • Kenneth McKellar • Arthur H. Vandenberg • Kenneth McKellar • Styles Bridges • Walter F. George • Carl T. Hayden • Richard B. Russell junior • Allen J. Ellender • James O. Eastland • Warren G. Magnuson • Milton R. Young • Warren G. Magnuson • Strom Thurmond • John C. Stennis • Robert Byrd • Strom Thurmond • Robert Byrd • Strom Thurmond • Robert Byrd • Ted Stevens
(1) Richard B. Cheney (wice) • (2) J. Dennis Hastert (Rep.) • (3) Ted Stevens (Sen.) • (4) Condoleezza Rice (stan) • (5) Henry Paulson (skarb) • (6) Alberto Gonzales (sprawiedliwość) • (7) Dirk Kempthorne (zasoby wew.) • (8) Mike Johanns (rolnictwo) • (9) Michael Leavitt (zdrowie) • (10) Alphonso Jackson (urbanizacja) • (11) Mary Peters (transport) • (12) Samuel W. Bodman (energia) • (13) Margaret Spellings (edukacja) • (14) Jim Nicholson (weteranii)
Obecny sekretarz obrony czeka na akceptację Senatu na powołanie go na ten urząd. sekretarze handlu i pracy są wyłączeni z prawa do sukcesji, ponieważ nie mogą objąć urzędu prezydenta z uwagi, że w chwili urodzenia nie byli obywatelami USA. sekretarze bezpieczeństwa krajowego od 2005 są wyłączeni z prawa do sukcesji.
