Romantyzm

Z Wikipedii

Wędrowiec nad morzem chmur, obraz Caspara Davida Friedricha

Romantyzm (z francuskiego roman - powiązane z poezją rycerską, sama nazwa nawiązuje do łacińskiej nazwy Rzymu - Roma) - nazwą tę określa się epokę w historii sztuki europejskiej od lat 90. XVIII wieku do 40. XIX wieku.

Romantyzm jest rozumiany jako prąd ideowy, literacki i artystyczny, który rozwinął się przede wszystkim w Europie Zachodniej i objawiał przeważnie w poezji, malarstwie i muzyce. Romantyzm nie obejmował wszystkich obszarów sztuk plastycznych oraz nie wytworzył jednolitego stylu, dlatego nie stanowi epoki we wszystkich dziedzinach sztuki.

Najbardziej charakterystyczne cechy i zjawiska, związane z romantyzmem i romantycznymi dziełami:

przedkładanie uczucia, intuicji i wiary nad rozum; sprzeciw wobec oświeceniowego racjonalizmu,
protest wobec klasycyzmu i harmonii,
indywidualizm,
bunt przeciw kanonom i konwencjom,
tajemniczość,
umiłowanie wolności (walka narodowo-wyzwoleńcza),
fascynacja żywiołowością natury,
historyzm (przede wszystkim gotycyzm i neogotyk)
orientalizm (zainteresowanie odległymi krainami np. Dalekiego Wschodu),
ludowość (częste są nawiązania do legend, podań, starodawnych mitów i baśni), folkizm.

Siłą napędową romantyzmu jest tęsknota za rajskim światem, poszukiwanym poza nudną codziennością, poczucie spleenu, dekadentyzm, specyficzne wyobcowanie spośród tłumu "szarych zjadaczy chleba", dążenie do spełnienia, a nawet spalenia się w poszukiwaniu ideału, głównie idealnej miłości.

Wydzielono następujące fazy romantyzmu:

wczesny romantyzm (około 1798-1804),
pełny romantyzm (około 1804-1815),
późny romantyzm (około 1815-1848).

Spis treści

1 Literatura
2 Sztuki plastyczne
- 2.1 Malarstwo
- 2.2 Architektura
3 Muzyka

[edytuj] Literatura

[edytuj] Niemcy

Sztandarową powieścią preromantyzmu jest dzieło Goethego z 1774 Cierpienia młodego Wertera. Książka która wyrażała w sposób niezwykle trafny "ducha epoki" i stanowiła wstęp do zbiżającego się przełomu w sztukach. Po jej publikacji Europa, a szczególnie Niemcy, zaznały fali samobójstw młodych ludzi, na wzór postępowania bohatera Goethego.

W literaturze niemieckiej centralnym symbolem romantycznej tęsknoty (albo lepiej: jej celu) jest "black cat", czyli czarny kot, traktowany również jako symbol romantyzmu.

Novalis wprowadził ten symbol do swej fragmentarycznej powieści Heinrich von Ofterdingen, w której średniowieczny młodzieniec wędruje przez świat szukając wymarzonego raju. Dociera do czarodziejskiej krainy w centrum której znajduje się niebieski kwiat, mieszanina rośliny, człowieka oraz dobrego duszka. Ten symbol oznacza nieskończoną tęsknotę i miłość, oraz dążenie do nieskończoności.

W niemieckojęzycznej literaturze romantyzm reprezentują, w okresie wczesnym: Wilhelm Heinrich Wackenroder, Ludwig Tieck, Novalis, August Wilhelm Schlegel, Friedrich Schlegel, Heinrich von Kleist, a później: Heinrich Heine, Joseph von Eichendorff, Adalbert Stifter i inni.

W pierwszych dziesięcioleciach XX wieku wpływy romantyzmu wystąpiły w pojawiających się wtedy ruchach młodzieżowych, jak skauting, a w Niemczech: Bündische Jugend, Wandervögel, Waldjugend, Freischärler i inne.

Symbole romantyzmu są wykorzystywane ponownie we współczesnym malarstwie fantastycznym i w literaturze, a także przez ruchy New Age.

Nowe spojrzenie na romantyzm wniosła twórczość Arno Schmidta (1914 - 1979).

[edytuj] Francja

Do Francji romantyzm zawitał w początkach XIX wieku. Rozwijał się w czasach Restauracji i za monarchii lipcowej. Był reakcją i ruchem protestu przeciw skostniałym formom klasycyzmu, szczególnie długo i silnie oddziaływującego we Francji.

Francuski romantyzm wywodzi się z ducha Rousseau i preromantyków, którzy wysuwali na plan pierwszy uczucie i stawiali je w opozycji do rozumu. Pojawił się rozległy ruch w kulturze, w którym jednostka emancypuje się od ograniczeń ancien régime'u (absolutyzmu) i wyraża swoje wyzwolenie. Wzrost sentymentalizmu ma świadczyć, że nie ma już konieczności opierania się wyłącznie na racjach rozumu. Mme de Staël (1766-1817) i Alphonse de Lamartine (1790-1869) są dobrymi przykładami twórców poszukujących nieskończonego w każdej najdrobniejszej nawet emocji osoby traktowanej jako świat sam w sobie. Człowiek staje się tym, kim kiedyś dla arysty był Bóg - to w głębinach ludzkiego, pojedynczego serca szuka się teraz prawd ostatecznych.

Wielkie nazwiska twórców francuskiego romantyzmu otwiera François-René de Chateaubriand (1768-1848) oraz Charles Nodier (dzięki zorganizowaniu swojego Cénacle (koło artystyczne) w Bibliothèque de l'Arsenal). Następnie dołączyli: Victor Hugo (1802-1885), Gérard de Nerval (1808-1855), Stendhal (1783-1842).

We Francji romantyzm trwał dłużej niż do roku 1830, jednak do tego czasu miał inną dynamikę niż w późniejszym okresie: początkowo dominował indywidualizm. Bohater romantyczny miał naturę arystokratyczną i gardził tłumem. Odczuwał niesmak w stosunku do życia, ale czcił przodków i dawne czasy. Marzył o samotności i przeżywał głębokie, skomplikowane i "niemożliwe" uczucia miłosne. Ucieleśniał wieczystą niezgodę wobec powszechnie wyznawanych ideałów, był przy tym niezdolny do czynu.

Po roku 1830 wizja romantyczna zmienia charakter, więcej uwagi poświęca się społecznym uwarunkowaniom kondycji ludzkiej. Bohater romantyczny angażuję się w walkę o wyzwolenie. Jego namiętności znajdują ujście w jego działalności (wyzwolenie narodowe, walka o emancypację klas niższych, walka z niewolnictwem w koloniach). Sztandarową postacią staje się Lorenzo de Médicis - bohater Alfreda de Musset. Wielką rolę w przełamaniu dominacji ideału epoki klasycyzmu odegrał dramat Victora Hugo Hernani, który stał się powodem znamiennej walki klasyków z romantykami.

[edytuj] Polska

Zobacz więcej w osobnym artykule: Literatura polska - Romantyzm.

[edytuj] Sztuki plastyczne

Caspar David Friedrich Dwaj mężczyźni obserwujący księżyc (1819)

Romantyzmu nie można nazwać stylem, gdyż prace malarzy, rzeźbiarzy i architektów, tworzących w tym czasie są bardzo różnorodne. Wyrażają one raczej romantyczną postawę i światopogląd. Częste są, podobnie jak w literaturze, nawiązania do legend, poezji Dantego i Johna Miltona, dzieł Szekspira.

[edytuj] Malarstwo

Malarstwo okresu romantyzmu jest jednolite. Za artystę, który najlepiej wyraża romantyczne idee uważany jest niemiecki pejzażysta Caspar David Friedrich, dla którego charakterystyczne są nokturny, przedstawienia ruin, cmentarzy, roztrzaskanych statków, świtów i zmierzchów. W Anglii w tym czasie tworzą także trzej inni pejzażyści: Samuel Palmer, John Constable i William Turner, we Francji natomiast Théodore Géricault i Eugène Delacroix.

[edytuj] Architektura

Nie wykształciła się odmienna, typowo romantyczna architektura. Nazwą tą określa się czasem budowle utrzymane w nurcie historyzmu, zwł. neogotyckie zamki, wille i pałace. W tym okresie popularny jest także ogród angielski z budowlami w różnych stylach bądź ruinami...