Stefan Drzewiecki

Z Wikipedii

Stefan Drzewiecki (ur. 1844, zm. 1938) - inżynier wynalazca, pionier lotnictwa i żeglugi podwodnej.

Dzieciństwo spędził w rodzinnych Jaśkowicach. Za młodu wysłany przez rodziców do Francji, ukończył szkołę średnią w Atueil, a następnie zapisał się do paryskiej Ecole Centrale, gdzie skończył studia matematyczne z odznaczeniem i zdobył dyplom inżyniera. W wieku 19 lat, na wieść o wybuchu powstania styczniowego, wrócił do Polski. Wobec klęski kolejnego polskiego zrywu narodowościowego, rozgoryczony Drzewiecki (wnuk powstańca z 1794 i oficera napoleońskiego, Józefa) opuścił po paru latach kraj i osiadł na krótko we Francji. Wybuch wojny francusko-pruskiej i oblężenie Paryża skłoniły go ostatecznie do zamieszkania w Wiedniu.

Tam powstały pierwsze znane wynalazki Drzewieckiego, które zaprezentował na Wystawie Wiedeńskiej w 1872 roku. Dwa z nich - cyrkiel do przekrojów stożkowych i regulator silników parowych zostały nagrodzone. Poza nimi Drzewiecki zaprezentował na wystawie automatyczny sprzęg do wagonów i dromograf - przyrząd automatycznie kreślący kurs płynącego statku. Ostatni z tych wynalazków zwrócił uwagę przebywającego na wystawie Wielkiego Księcia Konstantego, który zakomunikował Drzewieckiemu: „Mianuję pana członkiem i doradcą Komitetu Technicznego Marynarki Rosyjskiej z uposażeniem 500 rubli miesięcznie. Proszę też złożyć kosztorys na wykonanie dromografu, odpowiednia kwota zostanie panu wypłacona po przyjeździe do Petersburga”.

Po wprowadzonych przez polskiego inżyniera ulepszeniach, dromograf wszedł do użytku w marynarce rosyjskiej. Tymczasem wybuchła wojna rosyjsko-turecka a Drzewiecki rozpoczął prace nad konstrukcją nowej łodzi podwodnej. Efekt swej pracy zaprezentował w roku 1877 w Odessie. Była to pierwsza łódź podwodna (jednoosobowa) poruszana siłą ludzkich mięśni - śmigłem wprowadzanym w ruch za pomocą napędu nożnego. Pierwszą jej załogę stanowił sam konstruktor, który na oczach publiczności przepłynął pod okrętem wojennym zacumowanym w porcie. Drzewiecki był też pierwszym, który zastosował peryskop w łodzi podwodnej. Przez kolejne piętnaście lat konstruktor pracował dla rosyjskiej marynarki wojennej, ulepszając swoje wynalazki (prawie co rok pojawiały się kolejne jednostki o coraz większej wyporności) i wprowadzając dalsze pionierskie, takie jak: pierwszy czteroosobowy okręt podwodny (1881), pierwsza łódź podwodna o napędzie elektrycznym (1888), wraz z Aleksym Kryłowem projekt niezatapialnej łodzi podwodnej o napędzie parowym i wyporności 120 ton (uhonorowany pierwszą nagrodą na Konkursie Międzynarodowym w Paryżu w roku 1898). Od roku 1877 pod kierunkiem Drzewieckiego zbudowanych zostało 50 czteroosobowych łodzi podwodnych. Jednak wobec niemożliwości zrealizowania w Rosji wielu planów konstrukcyjnych, Drzewiecki zdecydował się w roku 1892 na powrót do Francji, do ukochanego Atueil. Nie oznaczało to kresu prac wynalazcy nad żeglugą podwodną i kresu jego wpływu na marynarkę rosyjską. W 1901 admiralicje Rosji i Francji wprowadziły u siebie wyrzutnie torped na sprężone powietrze jego konstrukcji, a jeszcze w 1908 Rosjanie zbudowali okręt podwodny według jego projektu o wyporności 350 ton i napędzie spalinowym. Jednym z ostatnich projektów Drzewieckiego z dziedziny żeglugi morskiej był okręt podwodny „wodopancerny”, którego pancerz składać się miał z wlanej w przestrzeń między blachami wody, w zamierzeniu wynalazcy mającej doskonale amortyzować uderzenie. Projekt nigdy nie doczekał się realizacji.

W parę lat po powrocie do Francji był już tam Stefan Drzewiecki cenionym wynalazcą w dziedzinie żeglugi morskiej (wspomniane wyrzutnie torped). Tymczasem już w Rosji rozpoczął się okres fascynacji Polaka aeronautyką. Drzewiecki był pierwszym naukowcem (co jest faktem mało znanym), który stwierdził, że możliwy jest lot maszyny cięższej od powietrza. Miał to być według niego płatowiec poruszający się z odpowiednią prędkością i tworzący z kierunkiem ruchu kąt natarcia. W 1887 (jeszcze w Petersburgu) napisał pierwszą pracę z dziedziny lotnictwa - Aeropłany w prirodie (Samoloty w przyrodzie), która nie spotkała się ze szczególnym uznaniem rosyjskiego środowiska naukowego. W roku 1892 wydana została po francusku (jak wszystkie następne prace Polaka) kolejna, tak jak poprzednia będąca efektem obserwacji ptaków - Les oiseaux considérés comme des aeroplanes animés (Ptaki jako żywe samoloty). Zawiera pogłębione matematycznie uzasadnienie poglądów wyrażonych przez autora w pracy poprzedniej, omawia kwestie oporu powietrza i daje pojęcie o optymalnym kącie nachylenia skrzydeł. Jedno z ostatnich większych dzieł naukowych wynalazcy - L'aviation de demain (Lotnictwo dnia jutrzejszego) - wielu zainteresowanych uważa za pierwsze podstawy współczesnej aerodynamiki. W roku 1909 wydał Drzewiecki pracę Les hélices aériennes. Théorie générale des propulseur hélicoidaux (Śmigła powietrzne. Teoria ogólna napędów śmigłowych), będącą rozwinięciem opublikowanej w 1892 metody rachunkowego wyznaczania śrub napędowych. Prekursorska teoria napędów śmigłowych Drzewieckiego została ogólnie przyjęta w nauce i nagrodzona przez francuską Akademię Nauki w 1920 roku.

Polski wynalazca i w dziedzinie lotnictwa nie ograniczał się wyłącznie do prac teoretycznych. W 1909 roku zaprezentował model prototypu płatowca „Canard”, który wyposażył w tylne śmigło i - co było zabiegiem prekursorskim - samoczynne urządzenia stabilizacyjne. W 1913 powstał aeroplan „Drzewiecki”, na którym wypróbowano jego rozwiązania. Przez wiele lat był popularną postacią we francuskim świecie nauki, a jego dom stał zawsze otworem dla licznej grupy młodych - naturalnie w większości polskich i francuskich - naukowców i był częstym miejscem ich dysput. Z inicjatywy Drzewieckiego wybudowano pierwszy we Francji tunel aerodynamiczny.

Niemal do końca pierwszej wojny światowej Drzewiecki pracował w swoim laboratorium doświadczalnym w wieży Eiffla (którego był szkolnym kolegą i przyjacielem), koncentrując się pod koniec życia głównie na dalszych badaniach śmigieł. Bardzo długo utrzymywał się w dobrym zdrowiu (do tego stopnia, że pewnego razu usłyszał od agenta ubezpieczeniowego: Monsieur Drzewiecki, pan zrujnuje nasze towarzystwo!), w chwili śmierci miał ponad 93 lata.

Drzewiecki wspierał polskie badania naukowe w dziedzinie aeronautyki, a w testamencie zapisał polskiemu państwu swą paryską pracownię w Auteuil. W 1929 roku otrzymał tytuł Honorowego Członka Ligi Obrony Powietrznej Państwa.

[edytuj] Lista wynalazków i czynów prekursorskich Drzewieckiego:

• cyrkiel do przekrojów stożkowych
• regulator silników parowych
• kilometromierz dla pojazdów konnych
• automatyczny sprzęg do wagonów
• dromograf - urządzenie kreślące kurs płynącego statku
• pierwsza łódź podwodna napędzana siłą ludzkich mięśni
• pierwsze zastosowanie peryskopu w łodzi podwodnej
• pierwsza łódź podwodna o napędzie elektrycznym
• łódź podwodna z pancerzem wodnym
• ogólna teoria napędów śmigłowych
• samolot z samoczynnym urządzeniem stabilizującym

[edytuj] Linki zewnętrzne

• [1] - strona w jęz. angielskim, zawiera zdjęcia aeroplanu „Drzewiecki” i repliki łodzi podwodnej wynalazcy.