Z Wikipedii

Zarząd II Sztabu Generalnego WP - organ wywiadu wojskowego działający w ramach struktur Sztabu Generalnego Ludowego Wojska Polskiego, istniejący w Polsce w latach 1951-1990. W 1990 roku połączony z Wojskową Służbą Wewnętrzną utworzył Zarząd II Wywiadu i Kontrwywiadu, który w 1991 roku został zastąpiony przez Wojskowe Służby Informacyjne.

Spis treści 1 Utworzenie wojskowych służb specjalnych w powojennej Polsce 2 1951 - zmiana z Oddziału na Zarząd 3 Struktura Zarządu II rok 1955 4 Doradcy radzieccy 5 JW 2000 i Kursy Specjalne 6 Zmiany w strukturze Zarządu II 7 Szefowie Zarządu II 8 Dezerterzy Zarządu II 9 Zmiany - rok 1990 10 Źródło

[edytuj] Utworzenie wojskowych służb specjalnych w powojennej Polsce

Rodowód wywiadu wojskowego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej sięga połowy maja 1943 roku. W tym czasie, właśnie na terytorium Związku Radzieckiego, zaczęto formowanie 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Przy jej sztabie utworzono wówczas pierwszą kompanię rozpoznawczą. Jednostki tzw. płytkiego rozpoznania powstały także w wielu innych formacjach LWP tworzonych na Wschodzie w latach 1943-1944. Powołanie w pełni wyspecjalizowanego organu wywiadu wojskowego nastąpiło jednak dopiero 18 lipca 1945 roku. W ramach struktur Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (SG WP) powstał wtedy oddział II (wywiadowczy). Powołany on został rozkazem organizacyjnym naczelnego dowódcy Wojska Polskiego numer 00177 z 18 lipca 1945 roku.
Na czele Oddziału II stanął szef, byli nimi kolejno płk Gieorgij Domeradzki - od lipca 1945 do 19 grudnia 1945 roku, gen. bryg. Wacław Komar od 19 grudnia 1945 do 14 października 1950 roku, następnie gen. bryg. Konstantin Kasznikow, jako pełniący obowiązki od 14 października 1950 do 15 marca 1951 roku, płk Igor Suchacki od 15 marca 1951 do 10 kwietnia 1953 roku, już jako szef Zarządu II. Wywiad wojskowy był podporządkowany początkowo pierwszemu wiceministrowi obrony narodowej, najpierw gen. dyw. Marianowi Spychalskiemu od 30 października 1945 do 11 marca 1949 roku, następnie gen. bryg. Edwardowi Ochabowi od 11 marca 1949 roku do 29 marca 1950 roku, potem od marca 1950 roku - Szefowi Sztabu Generalnego, był nim wówczas gen. broni Władysław Korczyc.

[edytuj] 1951 - zmiana z Oddziału na Zarząd

15 listopada 1951 roku rozkazem organizacyjnym numer 0088 ministra Obrony Narodowej, marszałka Konstantego Rokossowskiego, Oddział II Sztabu Generalnego LWP przekształcono w Zarząd II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, a podstawowe wydziały przeniesiono do rangi oddziałów. W chwili reorganizacji kadra liczyła 254 oficerów i 105 pracowników kadrowych. Zakres terytorialny rozpoznania wywiadowczego, obejmującego do tej pory podstawowe kraje ustroju kapitalistycznego, m.in. Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię, Republikę Federalną Niemiec, Francję, Holandię, Belgię, oraz Szwajcarię i Austrię, rozszerzono na Norwegię, Hiszpanię, Portugalię, Grecję, Turcję oraz Izrael.

[edytuj] Struktura Zarządu II rok 1955

W grudniu 1955 roku struktura Zarządu II przedstawiała się następująco:

• Oddział I - rozpoznania wojskowego (tzw. płytki wywiad)
• Oddział II (operacyjny) - z wydziałami: brytyjskim, amerykańskim, francuskim, niemieckim, skandynawskim, izraelskim, dalekowschodnim
• Oddział III - przerzutów wojskowych, poza oficjalnymi przejściami granicznymi, zwłaszcza do RFN
• Oddział IV - informacyjny
• Wydział Techniczny - wytwarzał, instalował i obsługiwał urządenia techniki operacyjnej.
• Wydział Ataszatów Wojskowych - pełnił nadzór nad ataszatami wojskowymi PRL w krajach obozu socjalistycznego i utrzymywał oficjalne kontakty z attaché wojskowymi akredytowanymi w Warszawie.
• Wydział Łączności Specjalnej - zapewniał łączność szyfrową z rezydenturami i poszczególnymi pracownikami operacyjnymi w terenie.
• Wydział Wojskowy - opracowywał plany mobilizacyjne i organizował działalność wywiadowczą na wypadek wybuchu wojny.
• Wydział Polityczny - prowadził szkolenie ideologiczne.
• Wydział Ogólny - poza Kancelarią i Archiwum, odpowiadał za ochronę budynków.
• Wydział Kadr
• Wydział Finansowy
• Wydział Gospodarczy
• Sekcja Kartoteki Personalnej
• 16 batalion rozpoznania radiopelengacyjnego w Wałczu - odpowiedzialny za wykrywanie i prowadzenie monitoringu łączności radiowej jednostek wojskowych NATO w Europie.
• 19 Samodzielny Batalion Rozpoznawczy - do spraw dywersji na tyłach wojsk NATO w Oleśnicy k. Wrocławia.
• Kurs Specjalny w Śródborowie

[edytuj] Doradcy radzieccy

W wywiadzie wojskowym jak i w bratnich służbach cywilnych, działali na zlecenie Moskwy tzw, doradcy (radzieccy). Do końca lat 40. w jednolitych strukturach wywiadu Departamentu VII/Oddziału II pracowało zaledwie trzech radzieckich doradców. Jednak już w grudniu 1949 roku Bolesław Bierut wystąpił z prośbą do Józefa Stalina o wyznaczenie dalszych czterech, z czego dwóch od marca 1950 roku pełniło de facto funkcję zastępców szefa. Byli wśród nich m.in. gen.bryg. Konstantin Kasznikow (przyszły szef Oddziału II) oraz płk Andriej Biełajew. Po ponownym wyodrębnieniu wywiadu wojskowego od cywilnego zatrudniono kolejnych piętnastu oficerów radzieckiego wywiadu wojskowego - GRU. Stali oni na kierowniczych stanowiskach Oddziału (następnie Zarządu II) aż do 1955 roku. Od listopada 1950 roku obowiązki szefa Oddziału ponownie objął Rosjanin, był nim gen. bryg. Konstantin Kasznikow, który swe urzędowanie zaczął 14 listopada 1950 roku. Do końca 1955 roku zwolniono większość Rosjan z wysokich stanowisk w Zarządzie II, trzech zachowało jeszcze status doradców do grudnia 1956 roku. Od tego momentu kierownicze stanowiska w Zarządzie ponownie objęli oficerowie polscy. Radziecką obecność ograniczono do jednego oficera łącznikowego radzieckiego wywiadu wojskowego GRU w ambasadzie oraz przejściowo do końca 1957 roku, jednego na etacie Zarządu II.

Od maja 1955 roku stanowiska doradców w Zarządzie II pełnili płk Sewastian Poljaszenko, płk Wasilij Konstantinow i płk Grigorij Gołowoczenko. Funkcję oficera łącznikowego GRU przy ambasadzie pełnili od 1956 roku były doradca szefa Oddziału II Sztabu Głównego Marynarki Wojennej w Gdyni, komandor Igor Amosow. Ostatnim oficerem radzieckim pozostającym do końca grudnia 1957 roku na etacie wywiadu wojskowego był płk Lew Siergiejew.

[edytuj] JW 2000 i Kursy Specjalne

Od 1959 do 1961 roku przy Zarządzie II (1952-1959 przy Zarządzie I) działała Jednostka Wojskowa 2000. JW 2000 powstała na podstawie Rozkazu organizacyjnego ówczesnego ministra Obrony Narodowej (marszałka Konstantego Rokossowskiego) nr 0047 z 2 czerwca 1952 roku.
Jej zadaniem było przygotowanie pracowników służby dyplomatycznej i wojska do zadań w przyszłej misji obserwacyjnej w Korei, później w Wietnamie. Do 1959 roku podlegała organizacyjnie Zarządowi I (Operacyjnemu) Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Personel jednostki liczył 120 osób, z czego 40 ludzi stanowili oficerowie Wojska Polskiego, reszta natomiast reprezentowała Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Wojskową Służbę Wewnętrzną. Kursy Specjalne Oddziału II (od 15 listopada 1951 roku Zarządu II) Sztabu Generalnego utworzono na podstawie Rozkazu organizacyjnego nr 00106 ministra ON z 8 września 1950 roku. Początkowo funkcjonowały w Warszawie, następnie w Śródborowie i ponownie od 29 sierpnia 1957 roku przeniesiono je do Warszawy.

[edytuj] Zmiany w strukturze Zarządu II

W latach 1957-1961 dokonano pewnych zmian w strukturze Zarządu II, m.in.

• Zmiany z 1957 roku

Wydział Ogólny zmienił nazwę na Wydział Ogólnoorganizacyjny, a Wydział Gospodarczy przekształcono w Administracyjno-Gospodarczy, 16 batalion rozpozania radiopelengacyjnego nazwano 16 batalionem rozpoznania radiowego.

• Zmiany z 29 sierpnia 1957 roku

Zlikwidowane zostały Kursy Specjalne Zarządu II w Śródborowie, które zostały utworzone rozkazem ministra ON nr 00106 z dnia 8 września 1950 roku, jeszcze przy Oddziale II (zostały przeniesione do Warszawy).

• Zmiany z 28 lutego 1959 roku

Nowo powstałemu Wydziałowi Operacyjno-Szkoleniowemu, podporządkowano stacjonującą w Warszawie tzw. Jednostkę Wojskową 2000, która obejmowała dwudziestoosobowy personel wojskowy delegowany do międzynarodowych komisji kontroli działających w Korei i Wietnamie, oraz tzw. Grupę Rezerwową Jednostki.

• Zmiany z 23 stycznia 1960 roku

Dotychczasowy Kurs Specjalny Zarządu II w Warszawie przemianowano na Ośrodek Szkolenia Zarządu II

• Zmiany z 5 grudnia 1961 roku

Rozformowano Grupę Rezerwową Jednostki Wojskowej 2000

[edytuj] Szefowie Zarządu II

• płk Igor Jakowlewicz Suchacki - 1951 - 1953 (wcześniej szef Oddziału II)
• płk Fiodor Tichonowicz Wiedmied’ - 1953 - 1956
• gen. Grzegorz Korczyński - 1956 - 1965
• gen. Tadeusz Jedynak (p.o.) - 1965
• gen. Włodzimierz Oliwa - 1965 - 1971
• gen. Bolesław Szczepaniak - 1971 - 1972
• gen. Czesław Kiszczak - 1972 - 1979
• gen. Edward Poradko - 1979 - 1981
• płk Roman Misztal - 1981 - 1990

[edytuj] Dezerterzy Zarządu II

Z pracowników służb specjalnych cywilnych i wojskowych zbiegło na Zachód wielu oficerów pracujących na różnych stanowiskach, lecz najwięcej ich zbiegło z Zarządu II. Byli nimi m. in.:

• mjr Seweryn Wilf
• kpt. Marcin Sochaczewski
• ppłk Adam Brandel
• ppłk Jerzy Bryn
• ppłk Henryk Trojan
• kpt. Mieczysław Skorupiński
• płk Paweł Monat
• por. Włodzimierz Barankiewicz

[edytuj] Zmiany - rok 1990

W związku ze zmianą ustroju politycznego w Polsce pod koniec lat osiemdziesiątych i na początku dziewięćdziesiątych, w polskich służbach specjalnych, cywilnych i wojskowych zaszły generalne zmiany. 27 sierpnia 1990 roku Zarząd II Sztabu Generalnego WP został zamieniony na Zarząd II wywiadu i kontrwywiadu, następnie 22 sierpnia 1991 r. powstał wywiad i kontrwywiad wojskowy w postaci Wojskowych Służb Informacyjnych. Pierwszym szefem WSI, został gen. Stanisław Żak.

[edytuj] Źródło

• Leszek Pawlikowicz Tajny front Zimnej Wojny. Uciekinierzy z polskich służb specjalnych 1956-1964, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2004